Txistea izan gura zuen zerbait idatzi nuen duela aste batzuk bertsolarien eta idazleen ustezko ezinikusiaz beste gai baten sarrera gisa; eta pita hartan korapilatu dira pare bat artikulu, Juan Luis Zabalak Berrian idatzitako “Nahi edo ez, haurride” erreportajea eta azkeneko ARGIA astekarian Inma Erreak publikatu duen “Euskal dualismoa (edo duelismoa)” iritzia.
Ez daukat intentziorik asuntoarekin jarraitzeko, baina uste dut Zabalak eta Erreak beste gai bat plazaratu dutela oharkabean: euskal kultura desproblematizatzeko daukagun joera.
Berriako artikuluan iritzi ugari jaso ditu Zabalak: lehiaren existentzia bera ukatu dute hainbatek; beste batzuek absurdotzat jo dute; eta kausen bila hasterakoan, “inbidia” da ageri den hitzik zehatzena. Titularrak berak nahiko argi uzten ditu gauzak, bestalde: “nahi edo ez”.
Inma Erreak berriz, mota horretako eztabaidak “euskaldunok hain kutuna dugun elkarren arteko auto-boikot arraro horren” seinaletzat jo ditu.
Bi artikuluetako ikuspuntu nagusiaren muinean dagoen ideia Monzonen “gerokoak geroko utzi” huraxe besterik ez dela iruditzen zait. Luzexeago formulatuta: “Euskaldunak gutxi gara eta ados egon behar dugu bestela gureak egin du”. Hobe behar kolektiboaren arrazoi hori asko erabiltzen da eta, euskal kulturari laguntzen ote dion ez dakit, baina aparta da eztabaidak tiraderan gordetzeko.
Ez da kulturan bakarrik gertatzen den zerbait, noski. Iñigo Astizek Baita hondakinak ere liburuari buruz solasean “gerokoak geroko utzi” lemaz esan zuena interesgarria iruditzen zait: “Eta zer da gerokoa? Harrikoa egitea da gerokoa? Orduan borroka oso bat uzten duzu alde batera, feminismoarena kasu horretan”.
Kasu honetan berriz, kultura baten erdigunea eskuratzeko borrokaren aukera baztertzen da —deitu borrokatxo, lehiatxo, kondar harrapaketa nahiago baduzue—: denak gara lagunak, ez dezagun elkar boikotatu, utzi gauzei beren bide “naturala” egiten.
Aizue eta, ez al da jokabide hori Espainiako Trantsizio Kultura (CT) buenrollistaren oso antzekoa?
Eguneraketa (2013-III-20, 10:19):
Post hau idatzi zenetik ia hilabete pasa da eta beste horrenbeste haren inguruko eztabaida bukatu zenetik. Badirudi ordea, azkura egiten jarraitzen duela:
Eta euskal zentralitate geografikoko zenbaiten kezka problematizazioa den bitartean… paperekoa.berria.info/plaza/2013-03-…
— Igor Elortza Aranoa (@ielortza) 2013 martxoa 19
Gauza asko esan litezke Elortzaren komentario horretatik, adibidez, hemen goian botatako iritziekin zerikusi handirik ez duten kontuak nahaspilatzen ari dela berriz ere. Eta lehen “idazleak vs. bertsolariak” dikotomian geratzea bilatu bazuen, orain “gipuzkoarrak vs. gainontzeko euskaldunak” edo horrelako zerbait proposatzen duela antza, kultura problematizatzeko beharra euskaraz bizitzea ziurtatuta daukagun gipuzkoarron apeta balitz bezala. Barne-turismo pixka bat ez letorkioke gaizki, Hernanin, Lasarten, Donostian ere hizkuntza gatazka etengabea dela ikusteko. Eta beharbada asertibitate tailer bat: gauzak zuzenean ez esateagatik modu pasibo-agresibo horretan adierazten ibili beharrak gogorra behar du izan.
23 Iruzkin
Aupa Gorka. Gai inetersgarria, beste behin. Galdera hauek etorri zaizkit burura arrapalada samarrean:
-Ez al dugu plazer perbertso samarra hartzen zenbait borrokarekin?
-Borroka egitea eta borrokak sor daitezen tematzea gauza bera al da?
-Bando edo saldoetan, lubakietan, kokatu beharra al dago desadostasunak, kontrako iritziak agertzeko?
-Eztabaidarik, fundamentuzkorik, sortzen al da halakoetan? Hau da, gauza bera al da borroka eta eztabaidak sortzea?
Aupa Gorka, mila esker erantzuteagatik. Puntuz puntu:
– Nik ez. Eztabaidagai bat planteatzen dudanean benetan interesatzen zaidalako egiten dut. Askotan horrek ezinikusiren bat ere ekarri didala uste dut eta ez pentsa horrekin disfrutatzen dudanik.
– Borroka egiteko borroka “sortu” egin behar da batzuetan. Hala da kulturan eta hala da gainontzeko eremuetan. Adibidez, euskaraz bizitzeko hautua egin duzunean eta inguru guztia erdalduna denean, zure hizkuntza errespetatua izan dadin borroka “sortu” egin behar duzu. Berdin hautu kultural-estetikoekin eta abar.
– Ez dakit bando batean nagoen. Dakidana da, gertuago sentitzen naizela euren jardueretako gatazkak ikusi eta transparentziaz eta honestitatez tratatzeko prest dauden bertsolari, idazle, musikari edo aktoreekin (denetan baitaude hori egiten duten pertsonak; denetan erdigunean daudenek kontsentsua aldarrikatzen duten modu berean). Problematizatzearen beharra aipatzean, ez nintzen ari idazle vs. bertsolari lehiaren beharra planteatzen, diziplina bakoitza ere problematizatu behar dela esan nahi nuen. Ze periferiako bertsolariak, idazleak, musikariak… daude, erdigunekoak dauden bezalaxe. Zergatik? Zerk eramaten ditu batzuk nagusitasun posizio batera? Zerk besteak marginalitatera? Hori da interesatzen zaidan eztabaida.
– Azkenekoaren erantzuna da bai eta ez. Bai, jendea eztabaidatzeko prest badago. Ez, eztabaida hasi aurretik kontsentsuaren bandera hartzen badugu (uste dut Igor Elortzak, goiko post-eko gaia hein batean saihesteaz gain, hori egin duela; orain erantzungo diot).
Aupa Gorka.
-Lehenik eta behin, uste dut on egingo ligukeela guztioi debatearen tonua (tentsioa) jaisteak, hartara edukietan gehiago sartu ahal izateko eta ez horrenbeste kontu pertsonalagoetan. Borrokaz eta eztabaidaz galdetzen nuenean horretaz ari nintzen hain zuzen ere. Borroka batean, bestea garaitzea da helburua. Eztabaidan jarrera irekiagoa izaten da, edo behar luke, nor beretik abiatuta, bestearen argudioak entzunez leku berrietara iristeko prest egoteko (gutxienez prest egoteko). Uste dut sarri borrokatan galtzen garela, eztabaidetan sakondu beharrean. Baina gai sentiberak dira eta ulertzekoa izan liteke akaso…
-Niri egindako erantzunetan puntu garrantzitsuak atera dituzu, Gorka. Borrokak sortzearena ulertu dizut eta arrazoi duzu, batzuetan borrokak sortu behar dira (edo borroka egin behar da behintzat), baina kultur eta kazetaritza mundu honetan askotxo tematzen ote garen horretan… Nire azkenaldiko inpresioa hori da. Eta batez ere sarri darabilgun tonuak egiten dit kirrinka, eztabaidatzeko hain egoki ez zaidana. Twiterreko hizkuntzak (laburrean aritu behar izateak, ingenioso izan beharrak) ere ez dut uste asko laguntzen duenik eztabaidetan, beste kontu batzuetan balio dezakeen arren. Eztabaidetarakoa askoz ere egokiagoak zaizkit blogak, eta blogetan idatzitakoa bertan erantzutea iruditzen zait egokiena. Gero zabaltzeko egin dadila nahi dena…
-Niri ere interesgarriena posizionamenduarena iruditzen zait.”Ze periferiako bertsolariak, idazleak, musikariak… daude, erdigunekoak dauden bezalaxe. Zergatik? Zerk eramaten ditu batzuk nagusitasun posizio batera? Zerk besteak marginalitatera? Hori da interesatzen zaidan eztabaida”, diozu. Gai interesgarria da oso, eremu askotara zabal litekeena. Badakit zure asmoa ez zela idazleak Vs berstolariak borroka hipotetikoaz aritzea, baina duela hiruzpalau aste bertsolaritza egun nola bizi nuen azaldu nuen testu batean. Egungo bertsolaritzatik zer egiten zitzaidan arrotz edo ez hain interesgarri azaltzen saiatu nintzen. Uste dut zuk planteaturiko gai horrekin baduela zerikusirik. Eta uste dut Igorri ere bere gogoetarako bide emango ziola hark ere. Horregatik, berari erantzungo diot zuzenean.
Eskerrikasko, Gorka.
Aupa Gorka. Behin baino sarriago jardun dugu tuitiritero, elkar xaxatzen, eta daitortzut ondo ere pasatu izan dudala, antzeko eztabaidagaiak eta eztabaidabideak gogoko ditugun seinale. Batzuetan, baina, patxada apur bat eta karaktere gehiago ere behar izaten da. Sintetizatzen ahaleginduko naiz, edonola ere:
– Noski kultura ere borroka-eremua dela, eztabaida onuragarria dela, bakoitzak bere rola duela eta frankotiradoreak ere behar ditugula. Baina eraikitzaileak ezinbestekoak dira. Eta eraikitzeko (Argia, adibidez) kontsentsu zabalak derrigorrak dira gure herrian. Zoritxarrez. Ojala estatu bat eta 40 milioi hiztun bagenitu. Eta CT bat eta etc.
– Bertsolaritza kritikatzen duten gehienak pentsamendu honen bueltan mugitzen direla esango nuke, zeinek bere gai faboritoan enfasia jarriz: “Ezjakin hauek euskal kulturaren zentralitatea eta euskal identitatearen ordezkaritza hartu dute intelektual plantak eginez”. Ba estupendismoa praktikatzeko eskubidea denok daukagunez, esango dizut pentsakera elitista hori ez zaidala batere garaikidea iruditzen, ez bertsolaritzaren ezagutzari ez kulturgintzaren ikuspegiari dagokionez.
– Bertsolariotaz, bestalde, horrelaxe egiten dira hausnarketak. Orokorrean. Euskal musikariez eta idazleez ez da analisirik hotzenetan baino hitz egiten. Kritikak egitean, idazle hau edo musikari hura kritikatzen da. Uste dut zenbait gauza esaten direnean, hala beharko lukeela bertsolariei buruz aritzean ere. Eta nik onartzen dut niri tokatu ahal zaidan partea, baina ez beste inorena.
– Egia da horretan geuk ere badugula erantzukizunaren zati bat. Elkartzen gaituenerako bat izan, horretaz publikoki jarduten Elkarteari utzi, eta hortik aurrera bakoitzak geure sorkuntzari buruzko ikuspegiaz hitz egin beharko genukeela uste dut. Bakoitzak geure liburuaz, ironia onartzen bazait.
– Uste dut, bestetik, euskaldunok oro har eta euskal kultur jendeak bereziki hausnarketa interesgarria dugula egiteko arrakastaz. Tesi baterako gai ona da, inork ideiarik behar badu. Definiziotik hasi beharko genuke. Hona nirea: jende askorengan eragiteko gaitasuna eta ardura.
Bien bitartean, euskal literaturaz gozatzen jarraituko dut. Gehien jarraitzen dudan adierazpidea da. Lehenago euskal musika zen. Baina esan gabe doa gutako inork ez dagoela derrigortuta ez bertsolaritza ez bertsolari bakar bat ere gustuko izatera. Nik neuk begirune apur bat baino ez dut eskatzen.
Aupa Igor, mila esker erantzunarengatik.
Esan zuen atzo Leire Lopezek eta zoritxarrez bete-betean asmatu du: post hau ez nuen idatzi “idazleak vs. bertsolariak” gaiari buruz aritzeko asmoz, juxtu kontrakoa egiteko baizik (irakurri lehen bi paragrafoak mesedez).
Frakasatu dut aurreneko saiakeran baina gaia bere lekura ekartzen saiatuko naiz berriz ere, ez baitakit kode diferenteetan hitz egiten dugun edo modu interesatuan lerratu nahi duzun dena balizko lehia horretara. Dakidana da, hori eginez euskal kultura ez problematizatzeko pausoak ematen ari zarela, nahita edo nahi gabe.
Eta gainera diozu euskal CT bat izatea nahiko zenukeela. Ez dakit ulertu ote duzun euskal CT bat edukitzea dela juxtu nik inondik inora nahi ez dudana. CTa kartzela moduko bat izan da azken 30 urteetan Espainiako gizartearentzat, diskurtso posibleen mugak argi eta garbi zedarritu dituena. Eta arauetik kanpo ibili den oro marginalitatera kondenatu duena. Hori nahi duzu euskal kulturarako?
Zoritxarrez, berriz ere, eztabaida eraikitzaileez, kontsentsuaz eta abar diozunak seinalatzen dit baietz. Ze nire ustez kontsentsua eztabaida baten emaitza izan behar da, ez eztabaidaren aurreko premisa.
Bertsolaritzaz diozunaz ez daukat ezer aipatzeko, ez baitzen post- honen helburua. Problematizatzeaz ari nintzen, diziplina artean eta diziplina bakoitzaren barruan ere bai. Literaturan, bertsolaritzan, musikan… Denetan dago nire ustez euskal CT patroiaren arabera funtzionatzen duen (duzuen?) jendea. Blog honen egilea ere batzuetan euskal CT da eta bere burua madarikatzen ibiltzen da horregatik.
Bukatzeko, hitz madarikatu bat atera duzunez, ezin azken komentario bat egin gabe utzi: “pentsakera elitista” aipatu duzu eta gauzak ordenean jarri behar direla uste dut. Goi-mailako literatura eta kultura oro har elite ekonomikoein lotzea, hori bai ez dela garaikidea. XIX. mendeko ikuspegia iruditzen zait: gaur egungo eliteek ez dute kultura jasoaren beharrik, masa-kultura, kontsumoa da haien klase bereizgarria joan den 60 urteetan Mendebaldeko gizarteetan.
Bestalde, zuk, Igor Elortza zure jarduera kulturalarengatik soldata hobea kobratzen duzu euskal idazleen %99ak baino (zertxobait kobratzearekin aski duzu horretarako, idazle gehienek ez dute ia ezer kobratzen hemen). Elitismo salaketak, beraz, neurrian hobe.
Erantzun osoago baterako, goian Erostarbe jaunari emandakoa irakur zenezake, nahi izango bazenu. Mila esker berriz ere blog honetan erantzuteko denbora hartu izanagatik.
Aupa Gorka.
CTarena txiste bat besterik ez zen.
Kontsentsua premisatzat hartzearen kontra nago.
Ni izango naiz XIX. mendean bizi dena.
Eztabaida ez ei da bertsolariak vs. idazleak, baina zer eta haietako %99k baino gehiago kobratzea leporatzen didazu.
Daflipat.
Bai: kode diferenteetan hitz egiten dugu.
Aupa Igor,
Tira, ba ez dut CTaren txistea harrapatu, sentitzen dut, umorearen zentzua atrofiatu xamar edukiko dut.
Eta sentitzen dut nire erantzunak mindu baldin bazaitu. Seguruenik elitista hitza erabili izan ez bazenu ni ere beste tonu batean sartuko nintzen. Bakoitzari gauza batzuek egiten digute min eta ezin jakin zerk saltaraziko duen nor.
Aupa Igor!
Gorkari esan diodan moduan posizionamenduaren gaia zait interesgarrien niri ere. Duela aste batzuk ‘Lilura galduaren bila’ artikulua idatzi nuen, egungo bertsolaritzak sortzen didan ‘deslilura’ azaldu nahian. Ez nuen asmatu erabat. Josu Goikoetxeak egindako ohar batzuen bidez konturatu nintzen, esaterako, bertsolaritza zaharrunoaren apologia moduan uler zitekeela, eta ulertzen dut hala hartzea, nahiz eta horretarako batere asmorik ez nuen.
Orduan esan nahi nuena eta oraindik ere hala pentstazen dut, zera da: Bertsolaritzak lortu du zentralitatea euskal kulturgintzan, neurri handi batean mugimendu homogeneo eta bateratu moduan (Elkartea gidari dela) egindako lan eskergarengatik. Horri ez diot berezko kalterik ikusten, baina zentralitate hori lortzeak bere ajeak edo albo kalteak badauzka. Arrakasta aipatzen zenuen Igor. “Jende askorengan eragiteko gaitasuna eta ardura”. Bertsolaritzak lortu du hori, dudarik gabe, niri ere eragin baitit. Akaso, arrakasta horren ondorio ere bada nire desliluraren jatorria. Zentralitateak, edo foko nagusi bilakatzeak (hori hala izateko hainbat faktore egongo dira), bertsolaritzaren inguruan eta hari buruz, diskurtso bateratu bat, uniforme bat nagusitzea ekarri baitu, nire irudiko. Ertzak, kontrasteak, diskurtso desberdin gehiago botatzen dut faltan, nahiz eta egongo diren… Agian, denbora kontu bat da, fase kontu bat. Lehenengo egitekoa bertsolaritza sendotzea, egituratzea eta zabaltzea izan zitekeen, eta etorriko dira urrats berriak ere… ez dakit. Zuk zeuk oso ondo azaltzen zenuen azken aurreko puntuan. “Egia da horretan geuk ere badugula erantzukizunaren zati bat. Elkartzen gaituenerako bat izan, horretaz publikoki jarduten Elkarteari utzi, eta hortik aurrera bakoitzak geure sorkuntzari buruzko ikuspegiaz hitz egin beharko genukeela uste dut. Bakoitzak geure liburuaz, ironia onartzen bazait”. Diozu bertsolaritzaz hitz egiten dugunean, orokorrean egiten dugula, beste sorkuntza adierazpide batzuetaz ez bezala. Uste dut horretan zerikusia izan dezakeela bertsolaritzaren talde izaera uniforme horrek, familiaren irudi bateratu horrek, hain zuzen ere. Bertsolaritzaren eta kulturaren inguruko diskurtso bat da nagusi, komunitateari garrantzia ematen diona nahi bada, eta horrek eragin dezake bertsolaritzaz aritzea bertsolariez baino gehiago. Hala ere, uste dut zinemaz, musikaz, antzerkiaz ere modu orokorrean hitz egiten dugula, joera bat nagusitzen denean (antzerkian eta zineman nagusitu zen komedia arinaren joera, esate baterako), baina arrazoi duzu, askoz hobea litzateke bertsolarien sorkuntzaz banan-banan ariko bagina. Seinale ona litzateke eta aberasgarriagoa…Nik, pertsonalki, badizuet begirunea, baina uste dut kritikak egin litezkeela, nahiz eta mugimendutik kanpo izan (antolatutik esan nahi baita).
Besarkada bat, Igor.
Ez dut uste Igor elite ekonomikoaz ari zenik.
Eta zein elite klaseri buruz ari zen orduan?
“Pentsakera elitista” aipatzen duenean, elitismo kultural eta intelektualaz ari dela erran nahi dut. Gaur egun, kulturalki eta intelektualki jantzia izan daiteke (gehiengoa baino jantziagoa), elite ekonomikoko zati izan gabe.
Hain zuzen ere horregatik ez dut ulertzen elitismo salaketa: nik dakidala, hemen erantzun duten pertsona guztiek ikasketa unibertsitarioak dituzte eta kulturalki jantziak dira. Beraz, zertaz ari gara? Elitismoaz ala bestelako konplexuez?
Beste artikulu baterako gaia ematen du “elitismo kultural” kontu horrek. Dena den, diozun elitismo salaketak ez du loturarik eztabaida honetan parte hartzen dutenen ikasketa edo kultura mailarekin, baizik eta dagoen kultura eskaintzari buruzko iritzi, irakurketa edo jarrerarekin. Baina ez da eztabaidaren gai nagusia, eta ez dut horrekin luzatu nahi.
Aupa Gorka(k),
Lehenengo eta behin, garbi utzi gura dut ni oso harro nagoela oso gaztetatik neure bizimodua egiteko lain irabazteko aukera izan eta landu dudalako (pantasirik barik as you know) gehien maite dudana eginez. Garbi utzi gura dut, baita ere, horretatik bizitzeari bezain duina deritzodala kultur kazetaritzatik bizitzeari.
Pentsakera elitista diodanean, bestalde, “kulturaren ikuspegi elitista” esan gura dut; ezen ez “elitearen kultur ikuspegia”. Nik uste dut garai bateko dikotomiek sustrai sakonak dituztela denongan, eta badagoela adierazpide, eragile eta artista batzuk beste batzuk baino jasoagotzat (eta hobetzat) jotzeko joera: beti jotzea jantziagotzat eta arrazoituagotzat idatzizkoaren corpusa, akademikoaren iritzia edo eskultorearen sorkuntza, adibidez, ahozkoarena, kaleko eragilearena edo artisauarena baino. Hau ere botere kontu bat da, azken finean; kasurako, Frantziako kolonietako “arte tribala” Gauguin edo Picassoren bidez “modernizatzen” duena. Niri dikotomia horrek, gaur eta hemen, ez dit balio. Eta uler bedi, beraz, ez naizela ez bata ez bestea hobesten ari.
Eta uste dut ez dela oso zorrotza estaturik bako kultura txiki bat estatua daukaten kultura handiekin erkatzea. Alde horretatik, bere interesa baduen arren, CTak niri gutxirako balio dit, adibidez.
Eta masa kultura eta merkatua eztabaidan sartzen baditugu, antzera deritzot: Estatu Batuetako pelikula independenterik independenteena baino bazterrekoagoa da Bertsolari, berbarako.
Behin horiek argituta, beraz, harira:
Bertsolaritzaren ikusgarritasunaren arrazoi nagusia, hain zuzen ere, estaltzen duen ez gaztelerazko ez frantsesezko ez ingelesezko fenomenorik ez egotea da, nire iritziz. Eta ez dut uste bertsolaritzaren ikusgarritasuna denik euskal literaturarena edo musikarena eragozten duena. Ez dut inondik inora ere hori hala denik uste. Eta erratua deritzot hala pentsatzeari. Eta oso injustua hori hala dela mespretxu-aireko tonuz errepikatzen ibiltzeari.
Bertsolaritzari berari dagokionez, berriz, esango nuke kontestu horretan garatzeko estrategia bateratua adostea eta lantzea aziertu handia izan dela, eta bere posizionamendua horren froga dela. Eta atzo nioen legez, nire iritzia da kultur mugimendu moduan horretan jarraitu behar dugula baina sortzaile moduan bakoitzak geurea egin eta esan. Eta uste dut hala egiten dugula, baina beharbada egia da hori ere hobeto komunikatzen hasi beharko genukeela.
Ze, amaitzeko, baten batek txarto ulertu ez dezan, argitu gura dut ni neu bertsolari moduan ez nintzela “diskurtsoaren zentralitatetik” hasi prezisamente eta ez nuke esango gaur egun nagoenik ere. Eta ikusgarritasun aldetik bizi izan (eta bizi) ditudala garai distiratsuagoak eta ilunagoak. Baina, batez ere, garbi geratu bedi horren arrazoiak ez ditudala inondik ere Bertsozale Elkartean ikusten.
Gauza asko dira baina benetan harritu nau, Igor, zure kritika honek: “Nik uste dut garai bateko dikotomiek sustrai sakonak dituztela denongan, eta badagoela adierazpide, eragile eta artista batzuk beste batzuk baino jasoagotzat (eta hobetzat) jotzeko joera”. Arraioa, zer eta lehiaketek (puntuazioen aparatu horrekin guztiarekin), eta ondorioz, sailkapen eta abarrek (txapeldun, txapeldunorde…) halako pisua duten disziplina batetik etorritako kritika izanda, aski harrigarria egiten zait. Disziplina gutxitan ikusten dut bertsolaritzan adinako sailkapen, hobeago/txarrago, jaso-metaforiko-poetiko/xehe-arrunt eta halako bereizketak. Eta kontuz, ez zaizkit zergatik gaizki iruditzen sailkapen horiek. Adierazpide eta artista hobe eta kaskarragoen arteko bereizketak ekidineziak izateaz aparte normalak iruditzen zaizkit, arazoa gehiago ikusten dut zeintzuk diren hori egiteko irizpideak, eta bereziki, ea irizpide artistiko-estetikoak bazterrean uzten diren beste batzuen mesedetan (borroka plano horretan ikusten dut batik bat). Bereizketok ukatzea ameskeria posmodernoa hutsa iruditzen zait, boterea (ouch) de facto duenaren mesede.
Segi fin
Aupa Beñat. “Sustrai sakonak dituztela denongan” esan dut, bai: denongan. Bertsolari txapelketak eurak ez dira eztabaida honen funtsa, beraz, mugatuko naiz esatera askok uste baino pisu txikiagoa dutela: zoaz Xenpelarrera, eskatu ezazu 2012ko saioen berri zehatza eta sorpresa bat baino gehiago hartuko duzu. Adierazpide eta astisten arteko bereizketak egiteari buruz, bakarrik esango dizut nire ustez bereizketa benetan esanguratsua funtzio soziala dela: jendeari zerk, nork, noiz eta zertarako balio dion. Besterik da nik neuk zer jo dezakedan hobetzat nire irizpide artistiko-estetikoen arabera.
Segi fin zuk ere
Aupa Igor, eta mila esker eztabaidari hemen segida emateagatik.
Pentsaera elitistaz eman duzun azalpena irakurri ondoren, galdera bat egin beharrean naiz: inolako momentuan erori al naiz diozun jarrera horretan? Eskertuko nizuke nik idatzitako zerbaiten erreferentzia ematea.
Bestalde, esaten duzu ez dela oso zorrotza kultura txikiak eta kultura handiak erkatzea. Niri berriz dena “kultura txikia gara” esatera mugatzea iruditzen zait zorroztasun gutxikoa. Gurean badaude Espainiako CTarekin konparagarriak diren jarrerak nire ustez, ñabardurak eta berezitasun partikularrak gorabehera –CTa bera nazioarteko mainstreamaren aldaera espainiarra da, berezitasunekin–.
Gainontzean, noski bertsolaritzatik bizitzea kultur kazetaritzatik bizitzea bezain duina dela (duinagoa akaso, kazetariok daukagun irudi publiko txarra kontuan izanda). Baina batzuoi elitista hitza leporatzen zaigunean, diru-kontuak argi uztea gustatzen zait.
Eta bukatzeko, esan behar dizut atsegin dudala norbaitekin eztabaida bat abiatzen dudanean gauzak aurpegira esatea azken erantzun honetan egin duzun bezala. Eta ez bizkarretik eta hashtagean niri izengoitia jarriz, atzoko tweet honetan egin zenuen bezala.
Ondo izan.
Aupa Gorka. Nik ere eskertzen dizut eztabaida hauek ireki eta jarraitzea.
Kulturaren ikuspegi elitistari buruz hauxe nioen zehazki: “Bertsolaritza kritikatzen duten gehienak pentsamendu honen bueltan mugitzen direla esango nuke, zeinek bere gai faboritoan enfasia jarriz: ‘Ezjakin hauek euskal kulturaren zentralitatea eta euskal identitatearen ordezkaritza hartu dute intelektual plantak eginez’”. Nire iritzia hori da, eta zeu jakingo duzu zure burua zaku horretan ikusten duzun ala ez.
Niri ere zorroztasun gutxikoa iruditzen zait dena mugatzea “kultura txikia gara” esatera.
Denoi gustatzen zaigu diru-kontuak argi uztea. Komeni izaten da, bai. Nik, badaezpada diot, bertsotan baino gehiago egin behar izaten dut bizitzeko.
Tuit horri dagokionez, zelan azaldu: atzo 5 minuturen barruan ikusi nuen blogean “sentitzen dut nire erantzunak mindu bazaitu” esaten zenidala eta Twitterren Iñaki Gabilondorekin konparatzen ninduzula nire izenik aipatu gabe baina ondo asko entenditzeko moduan. Enfin. Denetik pentsatu nuen. Arrazoia daukazu zuzenean erantzun behar nizula diozunean, baina bueno, ez dut uste sumintzeko moduan zaudenik.
Igual egunen batean zerbeza batzuk hartu beharko ditugu. Dena ez da bertsoa, literatura eta musika izango!
[…] besteak beste) eta blogetan garatu dena gerora, bertsolari/idazle gaiaren inguruan. Azkenik, kontsentsuaren eremura ekarri du eztabaida Gorka Bereziartuak, kulturan zentratuz. Gogoeta hori, politika arlora […]
Iruzkin bat idatzi nahi nuen hasierako gaira itzuliz (kontsentsua bai ala ez), baina azkenean desbideratu naiz eta nire blogean argitaratu dut artikulu hau: http://blogberri.wordpress.com/2013/02/28/kontsentsuak-eta-zatiketak-politikan-eta-kulturan/
Aupa solaskideok!
Igor: Bertsolaritzak duen posizionamendua mugimendu bateratu gisa eta elkarteak gidaturik egindako lanari esker dela argi ikusten dut nik ere. Gertatzen dena da horrek badituela zehar-kalteak, nire irudiko. Nik ez dut pentsatzen ‘intelektual plantak egiten’ etorri zaretenik zentralitatea eta euskal identitatearen ordezkaritza hartzera. Baina bertsolaritzak eta haren inguruko mugimenduak (hedabideon hasupaoz, besteak beste…) euskal kultura eta euskalduntasuna ulertzeko modu BAT ezarri edo indartu duelakoan nago, edo behintzat modu BAT traszenditu dela. Eta niri astun egiten zait hori zenbaitetan. Eta ‘hiper-intelektualizazioa’-ren palabroa horregatik erabili nuen, ez bertsolariaren jarduna azaltzeko jakina, berez uste baitut dela ariketa intelektuala (eta ez nolanahikoa), baizik eta haren inguruko diskurtsoa, muntaketa ideologikoa nahi bada. Sentitzen dudana hobeto azaltzen du, ñabardurak ñabardura, eta modu zirikatzailean Patziku Perurenak ‘Saski bete intxaur’ liburuan: “Sarasuak dio ongi: ‘bertsolaria, hitza ahoan beste tresnarik ez duen artista soil batbatekoa da’. BERSTOLARI (gure herriak hala izan dezakeela izentzat dio Perurenak) ordea, horren antitesia. Hizketa xalo kantatu babesgabe horren inguruan egindako muntaia sekulakoa…”. Eta aurrerago: “Dena sakrifizio, dena trantze, dena arrisku, dena elkarlan, dena altruismo, dena jator, dena harrigarri, dena liluragarri, dena haundi, den dena on on pusken mirari”. Ni neu bertsolariak, eta bertsoak, hunkitzen naute oraindik zenbaitetan (nire gustu estetiko-emozionalen arabera), haren inguruko “muntaia” hori egiten zait arrotzago, nahiz eta aitortzen dudan horrek berak eman diola sendotasuna bertsolariaren jardunari eta bertso sorkuntzari.
Erabat ados dena ez dela bertsoa eta kultura. Garagardoak hartzeko prest ni ere.
Aupa Gorka. Aspaldiko.
Denboragarren honetan, buenrollismorik barik, bakar-bakarrik esan gura dizut pena hartzen dudala Interneteko eztabaida bategatik haserretzeraino heldu izanaz, aurrez aurre ezagutzeko okasiorik ere izan ez dugunean.
Gainera, irakurtzen dizkizudanengatik dakit zure eta nire gustu pertsonalak bat datozela askotan entzule-irakurle-ikusle moduan, honen guztiaren parte garen aldetik euskal kulturak oro har dituen premiez ikuspegi kontrajarria eduki arren hainbat kontu garrantzitsutan.
Beste bat arte.
Bai, niretzat ere ez da atsegina izan, nahiago izango nuen beste moduren batera elkar ezagutzea. Zer egingo zaio. Hoberena ika-mika honi buelta gehiago ez ematea izango da. Seguru beste gai askotan puntu amankomunak aurkituko ditugula. Ondo izan!