Etxera itzultzeko zailtasunak eta bidaiatuz sendatu daitezkeen gaitzak

Goizeko lehen orduan etxetik irten eta azkeneko autobusarekin batera itzuli. Tartean: pelikulak, kafeak, presaka jandako pintxoak. Are presa handiagoarekin idatzitako kronikak. Zinemaldiak ezartzen duen errutina nekagarriari esker, urre gorrizkoa bihurtzen da etxekoengana bueltatu eta lasaitasun pixka bat daukazun eguneko momentua. Gaur Sail Ofizialean ikusi ditugun bi filmetako protagonistek ez dute halakorik: gurasorik gabe hazi diren gazteen istorioekin hasi da lehiaketara aurkeztu diren pelikulen zerrenda amaierara iristen.

Gonçalo Waddingtonek zuzendutako Patrick pelikulak 20 urte inguruko mutil gazte bat du protagonista: American Psycho estiloko bizimodua egiten ikusiko dugu hasieran, festa, sexu gordina, esplikaziorik gabeko indarkeria eta, parrandaren amaieran, Parisko luxuzko etxe bat zain, bera baino zaharxeagoa dirudien mutil-lagun burgesa barruan duela. Gero pelikularen tonua gutztiz aldatzen da, mutila atxilotu eta haren jatorria zein den ezagutuko dugunean: duela 12 urte Portugalen bahitu zuten haurra da, sexu-abusuak jasan zituen eta poliziak amaren etxera eramango du bueltan.
Haurtzaro puskatu horren ondoren amarekin etendako harremana berriz lotzeko saiakerak hartzen du filmaren parterik handiena. Ez dute asmatuko nola moldatu elkarrekin eta bisitan datorren lehengusinaren bidez saiatuko da konfiantza-esparru berri bat sortzen. Baina Patrickek –edo Mariok, hori baitzuen txikitako izena–, ez du inoiz begirada hotz eta durduzagarria galduko. Inkomunikazioaz eta ezkutuan dagoen sufrimenduaz diharduen film honek tentsio psikologikoarekin jolasten hasten denean irabazten du nire ustez, nolabait Michael Hanekeren zinema gogora ekartzen saiatzen denean. Gustatzen zaidan zinema mota bada ere, estilo propioago bat sumatu dut faltan ordea. Waddingtonek zuzendari gisa sinatu duen lehenbiziko lana da eta guztiz ondu gabe iritsi da pantailara.

Film luzeen alorrean debuta egin du Belen Funes kataluniarrak ere La hija de un ladrón pelikularekin. Sara izeneko 22 urteko emakume baten istorioa kontatzen du. Haur bat dauka eta adin txikikoa den anaiaz ere arduratu behar du, babes sozialeko pisu batean bizi eta lana aurkitzen saiatu. Non daude gurasoak? Ba, aita kartzelatik atera berria da, baina bien arteko harremana ez da batere ona.
Bartzelonako periferian girotutako lan hau errealismo sozialtzat har genezake, langile klaseko pertsonaien bizimodua eta arazoak islatzeko asmoa antzematen zaion neurrian. Eta hori eraginkortasunez egiten du, ondo eraikitako pertsonaien bitartez eta trama koherente batekin. Klase sozialak heziketa emozionalean daukan inpaktuaz hitz egiten digun filma da; bakardadeaz, inkomunikazioaz; afekturik gabe hazitako norbaitek, zaintzan erabat konprometituta egon arren, barruan daramana transmititzeko dauzkan zailtasunez. Baina mota honetako pelikula asko ikusi izanaren sentsazioa daukat. Eta filmak ez duela alde horretatik ekarpen handirik egiten.
Hori bai, film honi esker eguneko eta segur aski Zinemaldi osoko “baina zer ostia?” momentua bizi ahal izan dugu. Emanaldiaren ostean zuzendariak eta gainontzeko ekipoak prentsa-aretoan egin duten agerraldian, mikrofonoa hartu eta honakoa esan du Ser irratiko kazetari batek: “Kaixo, egunon, zorionak pelikularengatik ze, egia da mamu asko dauzkala, elefante asko gela berean. Horietako bat da langile-klase hau, ikusten ez duguna (…) eta gaztelaniaz hitz egiten duena procés-a daukan Katalunia batean; ezinezkoa da bera [protagonista] kalean horrekin ez gurutzatzea. Gustatuko litzaidake kontatzea zergatik. Zergatik berak gaztelaniaz hitz egiten duen eta zer enfoke politiko egin nahi izan duzuen. Zer arrazoi politiko”.
Zin dagizuet pelikulako eszena bakoitza mentalki errepasatu ondoren ez dagoela momentu bakar bat ere Kataluniako prozesu independentistan pentsarazten duena. Bakar bat ere ez. Ezta bat bera ere. Zergatik orduan galdera hori? Bi hipotesi bururatzen zaizkit: badagoela jendea edozein pelikula bere obsesio identitarioen betaurrekoekin ikusten duena; edo kazetari kultural batzuek, ekoizten dituzten piezak euren medioan hobeto kokatu ahal izateko, ez dagoen lekutik ere independentisten kontrako adierazpen bat atera nahian ari direla, animalia sarraskijaleak bezala.
Eta lortzen ez badute, beraiek fabrikatuko dute titularra.
Etxeko goxotasunera itzultzearen onurak aipatuz hasi dugu kronika hau. Kursaalean edozein momentutan gurutzatu ditzakegun kazetari batzuei, ordea, ez litzaieke gaizki etorriko pixka bat bidaiatzea. Nazionalismoa horrela sendatzen omen zen, ezta?