Espresioa azken urteotan urtarrileko pesimismoa bezain zabalduta dagoenez, O(g)rotariko Euskal Hiztegira jo nuen, hizkuntzari laharra kendu behar izaten diodan gehienetan bezala. Eta han ikusi nuenak konfirmatu zidan susmoa: hasteko, “desegoki” hitzaren lehen adierak desadostasuna adierazten du –“Suertatzen bazan noiz edo noiz alkarren arteko desegokiren baten bidez […] anaitasun au autsitzea”, irakurtzen da Juan Ignazio Iztuetaren Guipuzcoaco condaira edo historia-n, adibidez–. Baina, jarraitzeko, hurrengo adierak ere, oh sorpresa, ulertarazten dute “desegoki” esatean, sinple-sinple, “egokia ez den” zerbait ulertu behar dugula. Ez gutxiago, baina, batez ere, ezta gehiago ere.
Kontua da azkenaldian euskaraz baino gehiago hitz egiten dugula eufemismeraz; eta hitz lauak bata bestearen atzetik jarrita zuzen-zuzen bota daitezkeen kontuei ipintzen dizkiegula koltxoi eta manta batzuk, hizkera eternalki lokartzeko oso aproposak izango direnak, baina traba dezente egiten dutenak beste norbaitek entendi dezan zer esan nahi dugun bere gordinean. “Desegoki”, alde horretatik, gama altuko ohatzea duzu: esanahi zehatza koman sartzen da hitzarekin kontaktu txikiena edukiz gero.
Pila bat erabiltzen ari garela iruditzen zait. Eta “desegoki” hitzaren erabilera anplifikatu horren eskutik etorri da arrisku handiko esamolde bat ere: “Portaera sexual desegokia”. Sartu espresioa bilatzaileren batean eta berehala aurkituko duzu albisteren bat –demagun, Boaventura de Sousa Santos soziologo ezkertiar ezagunak egindako abusuei buruzkoa; edo Bizkaiko abade batek aisialdiko eskaut taldeetan zebiltzan umeen kontra egindako sexu-erasoez informatzen duena–. Ez da hedabideetara mugatzen izurria, pentsa, psikopatologia eskuliburu batean ere saltatu dit begietara.
Zentzu literalera itzul gaitezen. Berreskura dezagun zentzua. Zapata-denda batean, adibidez, esan ahalko zenuke 41 tailakoak desegokiak direla, normalean 44koak erabiltzen dituzulako: txikiagoa da eta, argi eta garbi, ez zaio zure oinari egokitzen. Interpretazioak libreagoak diren egoeretan ere erabil daiteke, ez pentsa: lehendakaria prentsaren aurrean agertuko balitz hauteskundeen data iragartzera buruan piña bat jantzita eta eskuetan maraka batzuk, zilegi litzateke esatea jarrera nahiko desegokia dela.
Baina bi kasuetan, asuntuak ez luke ondorio legalik. Eros ditzakezu dagozkizunak baino zapata txikiagoak; goi mailako ordezkari instituzional batek egin dezake agerraldi bitxiren bat –izan ere, sail hau egiteko materiala eskainiko ligukeen heinean, eskertuko genioke–. Aldiz, aurreko paragrafoan aipatutako albisteek eraso larrien berri eman zuten, tamalez gehienetan behar bezala ikertu eta erreparatu gabe geratzen direnak. Argiago ikusi nahi duenak, egin ditzake konparazioak: inoiz, inoiz, inoiz ez duzu ikusiko ustelkeria kasu bati buruzko albiste batean “jokaera ekonomiko desegokia” bezalakorik –espero dut; agian norbaiti ideiak ematen ari naiz, glups–.
Bada, sexu-erasoei buruz aritzeko ere, zera iruditzen zait: guztiz desegokia.
