Egun on emanaldi hau jarraitzen ari zareten guztioi: gaur “Dena dabil nire burmuinak prozesatu dezakeena baino azkarrago” programan, aulkitik kanka bota ondoren “ufa, ufa, ufa” esaten jarri nauen berri batekin hasiko gara. Xataka teknoalbisteen webgunearen arabera, Amazonek erabaki drastikoa hartu behar izan du adimen artifizialez “idatzitako” liburuen uholdearen aurrean: horrelako produktuen “egileei” muga jarri die, ez dezaten merkatua gainezkatu robotikoki idatzitako obrekin.
Datua: eguneko hiru liburu kargatu ahalko dituzte “idazleek” gehienez hemendik aurrera. Hiru liburu berri. Egunean. Hori da murrizketa hori. Aurretik tope altuagoa omen zeukan den-den-dena salgai daukan atariak, baina ez dute esan nahi izan kopurua –eta beraz, imajina dezakezue zenbat eta zenbat liburu berri jarri diren salgai azkenaldian mota horretako tresnak erabiliz “idatzi” ondoren–.
Pentsa dezakezu: “Bah, nik inoiz ez nuke horrelako zaborrik erosiko, hori baino kriterio gehiago badaukat”. Izan ere, nik gauza bera pentsatu nuen hasieran. Baina gero Marx eta Engelsekin akordatu nintzen, konkretuki Ideologia alemaniarra-ren irakurketatik geratu zitzaidan esaldietako batekin: “Kontzientziak ez du bizitza determinatzen, baizik bizitzak determinatzen du kontzientzia”. Alegia, gure bizardun gogokoenek seinalatu zigutenari jarraituz, zu ez zara linbo indeterminatu batean flotatzen ari den irakurle bat, beste faktore askoren artean ezagutzen duzun industria editorialak ere bihurtu zaitu “kriteriodun irakurle” –bide batez, kontua serio hartuz gero, ezin eutsizkoa da tamaina horretako buruiritzitasunaren aurrean ateratzen den algara–. Industria horren ekoizpen-ereduan teknologia “disruptiboek” –nori entzun diot nik eufemismo hori?– eragin dezaketen triskantzak transformatuko du guztion “kriterioa” ere.
Nola? Amigo, orakulu bila bazabiltza, zoaz Delfosera. Hori bai, bururatzen zait kontu honek behin betiko ebatzita utziko duela auzi bat zeina, panazko arropa bezala, beti bueltatzen baita gure kulturaren foro, agora eta bestelako gezurmendietara: kalitate eskaseko eta bokazio masiboko euskarazko produkzio kulturalaren premia aldarrikatu izan dute tartean behin zenbait ahots kualifikatuk gurean eta, esango nuke, pasa dela burua estutzen ibiltzeko garaia–ohiko bideetatik hori nola gauzagarri egin eta abar galdezka aritzekoa, alegia–.
Espekulazioak alde batera utzita “orain da zure garaia!” aldarri egiteko unea da. Ekiteko garaia. Bot-ak janzteko momentua. Literaturan behintzat, jada ez baitago oztoporik ChatGPTrekin egindako liburuak kopuru industrialean erruteko, merkatua lehertzeraino. Eta bai, badakit ze bainarekin etorriko den baten bat: “Eske ChatGPTk euskaraz akats pila bat egiten du”. Bide motza du kritika horrek ordea, izan ere, azken urteotan asko aurreratu dugu euskaraz gaizki idaztearen aldeko lan ideologikoan. Gainera, hizkuntzari ostikoka ez aritzeko mandamendu hori hain da Ilustrazio garaikoa. Teknofeudalismoak beste espiritu bat eskatzen digu: deliberatuki erdipurdikoa, txarra eta txarrisimoa dena behingoz besarkatzea.
Probatzea da kontua. Zeren horrela ere jendeak ez balitu euskarazko liburuak gehixeago irakurriko, ba gutxienez problema beste nonbait dagoela enpirikoki frogatuta geratuko litzateke. Eta jakingo genuke tipo horretako debateak berriz planteatuko direnean, denbora alferrik galtzeko plazer hutsagatik izango dela.
