Finala

Kontua, berez, koliseoan biltzen ziren erromatarrak bezain antzinakoa da; eta antzinakoa denez ez da zaharra, funtzionatzen segitzen du. Zerbaitengatik izango da. Milaka pertsona joan den igandean, bertatik bertara edo telebistaz, finalari pega-pega eginda, emozioz gainezka, bizitza jokoan balute bezala. Jendetzaren aurrean lehiatzera ateratzen direnen eta publikoaren artean sortzen den harreman arraro hori ulertzekotan, ez bilatu gehiago, sinekdokea da hitza. Zatiak –finalaren protagonistek– ordezkatzen du osotasuna –ikusten ari den jendea, noski, baina zerbait gehiago ere bai: komunitatea, aberria, nazioa–. Eta horrek egiten du, nire ustean behintzat, lau urtean behingo zita hau benetako gertakizun.

Bale, aurtengoa berezia zela, hirugarren titulua irabazteko aukera hor zegoela, horrek sortzen duela trama oso bat abiarazteko moduko galdera: lortuko ote? Intriga hori argitu nahian ikusi dute finala batzuek; baina publiko osoaren hamarrena ere ez da kabitzen hain kezka konkretuan. Koliseoaren ideiari eusten diot: Erromak bere buruaren irudia ikusten zuen harmailetan eta hondar gainean; antzeko zerbait egosten da orain ere.

Finalistak gladiadore modernoak beraz? Ez, kontxo, gauzak askoz zibilizatuagoak dira gaur egun Julio Zesarren eta Irulegiko eskuaren garai haietan baino. Eta orduan bezalaxe igande honetakoaren bukaeran irabazle garbi bat geratu den arren, gutxienez gainontzekoek ez dute bukatu odola turrustaka botatzen lurrean fianbre. Datu hori gordetzeko modukoa iruditzen zait, gizateriak ezertan aurreratu ez duela esaka etorriko den hurrengoari erantzuteko: bai zera, bagoaz; pixkanaka, hori bai.

Alferrikako heriotzak saihesteko pagaburuak izendatzen ditugu orain, adibidez: finaleko epaileak. Haien erabakietan kontzentra dezake publikoak –komunitateak, aberriak, nazioak– azken emaitzak eragin diezaiokeen balizko frustrazioa. Amaieran jendearen erpurua goraka edo beheraka dagoen ikustea ez da atsegina izango lan hori egiten dutenentzat, seguru, baina beti agertzen da baten bat prest –eta hori ere zerbaitengatik izango da–.

Baina joan den igandeko finalak ez ote du, aldi berean, beste zerbait ere adierazten? Markagailua zeroan dutela hasten dira lehiakideak, ustez aukera-berdintasunean daudela sinetsarazi nahi digun egoeran. Arau batzuen arabera erabakitzen da nor izango den besteak baino gehiago, ordea. Eta gauza kapritxosoa dira arauak, asmatuak direlako eta finalean denek onartzen dituzten arren, beti direlako batzuen aldekoago. Konpetizioak horrela funtzionatzen du, bai igandean, baita asteko beste egun guztietan ere. Egunero sufritzen dugun lehia sozialaren metafora gisa ere uler daiteke finala, hortaz.

Hori jakingo ez bagenu bezala jarraitzen dugu ikusten hala ere, pertsonek elkarren artean dibertitzeko intentzio hutsez asmatu zuten zerbait transformatzen den bitartean: gure neurritik kanpo dagoen handitasun baten printza une batez ikusteak eragiten digun terrore miresgarriaren aurrean jartzen gaitu finalak. Esperientzia sublimea horrelako zerbait zen Kanten arabera; eta niri behintzat balio dit igandekoari hitzak jarri nahian hastean gertatzen den esajerazio-festa konprenitzeko.

Aiba, eta orain jabetu naiz ez dudala esan Qatarreko finalari ala Iruñekoari buruz idatzi ote dudan aurreko guztia. Honezkero irakurleen esku utziko dut, horrela ortodoxoek, heterodoxoek edo interdoxoek nahi dutena ikusiko dute testu kuantiko honetan. Kexaren bat daukanak, larrutu dezala konstituzionaleko epaileren bat edo.