Patinetefobia

Joan den astean ikusi dut BBCk iaz estreinatu zuen Fight the Power: How Hip-Hop Changed the World telesail dokumentala, Public Enemyko Chuck D-k ekoiztua: lau kapitulutan hip hop kulturaren mende erdiko historia errepasatzen du, esplikatzeko nola bihurtu zen New Yorkeko auzorik pobreenetako jendearen espresio-bidea mundu osoan joera kultural nagusietako bat. Puntu on bat dauka: etengabe bilatzen du fenomeno kulturalaren eta hura sortu zuen jendearen bizi-baldintzen arteko lotura; eta horregatik, segun eta nola begiratzen duzun, AEBen azken mende erdiko historia ere bada, afroamerikarren ikuspuntutik kontatua.

Momentu batean, Bill Clintonen administrazioak drogen aferan hartutako jarrera aipatzen dute protagonistek: nola askoz gogorrago zigortu zuten 1990eko hamarkadan crack gramo batzuekin atxilotutako jendea –gehienak beltzak eta pobreak–, kokaina kopuru berarekin harrapatzen zuten jendearen aldean –klase ertaineko zuriak–. Eta nola horren erruz gazte afroamerikarren belaunaldi ia oso bat espetxeratu zuten. Raperoen historia, bat batean, Montesquieuren Legeen espirituaz-en irakurketa sarkastikoa bihurtu zitzaidan: “Legeak, beren adierarik zabalenean, gauzen izaeratik eratortzen diren beharrezko erlazioak dira”. Zuriak beltza hankapean eduki beharra gauzen izaera gisa ulertuta, berehala ulertzen da gorputzean sartzen dugun kakari zegokion legedi usamerikarrak zer nolako erlazioak ezarri zituen.

Kontu hori neukan buruan larunbat goizean titular bat gosaldu nuenean: patinete elektrikoak sartzea debekatu dute Gipuzkoako garraiobide publiko guztietan astelehen honetatik aurrera. Segurtasun arrazoiak eta tar-tar-tar jarraitzen zuen notiziak, baina guk gosaltzen bukatu eta bizikletan joan behar genuen ondoko herrira. Ahalduntze handiko esperientzia da txirrindulariarentzat, ahal duenean bidegorria erabiltzen baitu; eta gainontzean, ahal duen bezala eragiten die pedalei probintziako korner honetan, normalean auto tartean, ahalduradunen batek asuntua arreglatzen ez duen bitartean.

Txirrindulariez gain, patinete elektrikoak ere saiatzen ziren kotxepean ez bukatzen. Eta haien gainean ikusi nituen zortzi lagunetatik bakarrak zeukan nire azal kolore bera –hark ere ez zirudien billeteetan bainatzen den norbait, portzierto–. Merkezurreko soziologian aritzea leporatuko dit baten batek, baina esango nuke erabakiak hartzeko faktore bat badagoela hor: tren eta autobusetan patineteak debekatzean, traste koxkor horiek eragin ditzaketen problemek bezainbesteko eragina izan duela haien erabiltzaile-profilak.

Zeren, gauzak aurreikusi bezala gertatu izan balira, patinete elektrikoen erosle tipikoa hipster bat izan balitz, bulegoan Mac bat daukana, kafea sojazko esnearekin hartzen duena, beti arropa estreinatzen ari dela dirudien horietakoa, orduan patinetea garraiobide ecofriendly gisa aurkeztuko ziguten –hala aurkeztu zuten hasieran, izan ere–. Zer pasa da? Ba orain patinete gainean ikusten dituzula janari-banatzaileak, etxe-garbitzaileak, kafetegi-kate txatxietan sojazko esnedun kafea zerbitzatzen diguten langileak, eta abar. Bateria baten eta bi gurpiltxoren laguntzaz mugitzen hasi zirenetik –merkea delako, diot nik–, gainbehera bota dute ibilgailu horien irudi publikoa. Istripuei buruzko notiziak barra-barra, alarma soziala eta berehala arauen bidez estu hartzea.

Badirudi garraiobide pribatua elektrifikatzeko prozesuak kotxearen inbututik pasa beharko duela, zerbaiterako egin baitira gure zirkulazio-araudiak eta hiri-plangintzak kotxeinomanoen mesedetan. Gero negarrak eta heiagorak etorriko dira patinetean ibiltzeko ere traba besterik jartzen ez zaionak crack egiten duenean.