Denak Marseillesa birika betean kantatzen hasi dira soldadu alemaniarren aurrean eta Louis Renault jendarmeriako kapitainak, kolaborazionista leiala baita, amen-amen egingo dio Heinrich Strasser ofizial naziari: itxi berehala Ricken taberna, kanpora denak hemendik. Orduan, klaro, Rick esplikazio eske joango zaio, ea zertara datorren agindu hori. Jendarmeak, lokala ixteko aitzakia hoberik ezean, antzerkia egingo du: “Eskandalizatuta nago! Eskandalizatuta! Hemen jendea apustuak egiten ari da!”. Eta, justu orduan, Ricken tabernako langile bat gerturatuko zaio Renaulti, gau hartan apustuetan irabazi duen dirua ematera. “O, eskerrik asko”, esan eta hantxe jarraituko du, lekuak husteko aginduak ematen. Casablanca. Aspertzeraino aipatzen den pelikula topiko horietako bat, bai; baina hain gaurkoa, hala ere.
Ez dakit inoiz pelikularen remake-a egitea bururatuko zaien –zinki, ezetz espero dut–, baina inork okurrentzia hori buruan bueltaka balu, uste dut aurkitu dudala Claude Rains aktorearen ordez jendarme kolaborazionista gainantzeztuaren papera egiteko pertsona perfektua: Baltasar Garzon.
Super-epaile ohiaren adierazpen bat irakurri dut pasa den asteko egunkari batean: “Orain nire zalantzak dauzkat, eta oso arrazoizkoak, sistema judizial espainiarraz”.
Bi eskuekin muturrari estu-estu eutsi behar izan diot eztarrian gora etorri zaidan potakarrak pantaila osoa zikindu ez zezan. Eskuak libre edukitzearen bentajak. Ez zuten pribilegio hori beste batzuek, burua bainera nazkagarri hartan behin, eta berriro, eta berriro, eta berriro, eta berriro, eta berriro sartzen zietenean, behingoz ito eta dena bukatu zedin desiratzeraino, baina ez, ez zen bukatzen, ez zen inoiz bukatzen, gonbitoka egin konortea galdu esnatu kolpeak saihetsetan kolpeak buruan kolpeak barrabiletan pistola baten kanoia aluan elektrodoak poltsa gainean pixa egin burdinazko barra bat ipurtzulotik eta berriro bainera, eta berriro, eta berriro, eta berriro. Eta saioa bukatzen zenean ekarriko zuten beste bat. Erritual bera. Irudimentsu ez baldin bazeuden behintzat, harako hartan bezala, hurrengo torturatuari aurreko torturatuaren botaka jateko builaka agintzen.
Zikin horietan ez zuen eskurik epaileak, noski. Berak izenak tekleatzen zituen, autoak idazten, oraingoan hau, hura eta bestea. Atxiloketa inkomunikatua. Bost egunen ondoren ikusten zituen bere bulegoan txosten horien emaitza materialak. Ehunka izan ziren, urtetan, beraren aurretik deseginda pasa ziren pertsonak, bizitzaren parte bat betirako soto ilun haietan utzi zutenak; eta, hala ere, jasandakoa salatu zutenak.
Begiratu ere egiten ote zien Garzonek. Entzun behintzat ez. Basakeria horiek argitzeko ikerketarik agindu gabe utzi zuen judikatura, lehenago edozertarako barra librea eman zioten indar faktiko berberek ostikatuta. Mendea lehen laurdena betetzera doa eta, aitortu ez den kaltea barkatzea ezinezkoa denez, gutxienez ahaztu nahi genuke haren izena. Baina hor dabil, hedabideetan espantuka, entzuteko prest dagoenari kontatzen jende oso gaiztoa dabilela toga jantzita.
“Orain nire zalantzak dauzkat, eta oso arrazoizkoak, sistema judizial espainiarraz”. Renault kapitaina eskandalizatuta dago, taberna honetan apustuak egiten dira.
