Hasiera »
Iñaki Bastarrikaren bloga - Lazzaretto vecchio
Iñaki Bastarrikaren bloga
Liburuak maite ditut, eta irakurri ahala azpimarratzen ditut eta haiei buruzko iruzkinak egiten. Batzuetan nobedadeak dira, baina beste askotan, liburu lehenagokoak edo erdi ahaztuak. Beste alde batetik kontu zaharrak egunetik egunera gehiago zaizkit atsegin.
Azken bidalketak
- Tracce della lingua basca in Sardegna 2024-03-24
- Yehuda Ha-levi tuterar idazlea 2024-03-19
- Arteterapia (I) 2024-03-13
- Jorge Gimenez Bech itzultzailea [1956-2023] 2024-03-06
- Bichta éder 2024-02-27
- Kouroumaren eguzkiak 2024-02-20
- Babilonia 2024-02-09
- Bidean ihes 2024-02-04
- Hamabost egun Urgainen 2024-01-25
- Lehengo harenez 2024-01-17
Iruzkin berriak
- Ane Maiora(e)k Lola Viteri margolaria eta gaurko umeak bidalketan
- Izena *isabel(e)k Isabel Azkarateren kamera magikoa bidalketan
- ROBERTO(e)k Wyoming Handia: “Rupturista nintzen eta hala jarraitzen dut” bidalketan
- Roberto Moso(e)k Ihardukimenduaren teoria chit hordigarria bidalketan
- Juan(e)k Berriz Irigoien bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko martxoa (4)
- 2024(e)ko otsaila (4)
- 2024(e)ko urtarrila (4)
- 2023(e)ko abendua (2)
- 2023(e)ko azaroa (2)
- 2023(e)ko urria (5)
- 2023(e)ko iraila (2)
- 2023(e)ko abuztua (1)
- 2023(e)ko uztaila (2)
- 2023(e)ko ekaina (1)
- 2023(e)ko maiatza (1)
- 2023(e)ko otsaila (2)
- 2023(e)ko urtarrila (4)
- 2022(e)ko abendua (4)
- 2022(e)ko azaroa (4)
- 2022(e)ko urria (5)
- 2022(e)ko iraila (5)
- 2022(e)ko abuztua (4)
- 2022(e)ko uztaila (3)
- 2022(e)ko ekaina (4)
- 2022(e)ko maiatza (5)
- 2022(e)ko apirila (4)
- 2022(e)ko martxoa (4)
- 2022(e)ko otsaila (4)
- 2022(e)ko urtarrila (5)
- 2021(e)ko abendua (4)
- 2021(e)ko azaroa (4)
- 2021(e)ko urria (5)
- 2021(e)ko iraila (4)
- 2021(e)ko abuztua (4)
- 2021(e)ko uztaila (4)
- 2021(e)ko ekaina (4)
- 2021(e)ko maiatza (5)
- 2021(e)ko apirila (5)
- 2021(e)ko martxoa (4)
- 2021(e)ko otsaila (5)
- 2021(e)ko urtarrila (5)
- 2020(e)ko abendua (6)
- 2020(e)ko azaroa (7)
- 2020(e)ko urria (7)
- 2020(e)ko iraila (8)
- 2020(e)ko abuztua (6)
- 2020(e)ko uztaila (15)
- 2020(e)ko ekaina (9)
- 2020(e)ko maiatza (9)
- 2020(e)ko apirila (11)
- 2020(e)ko martxoa (14)
Bernard Manciet idazle okzitanoa
2021-04-21 // bAst // Iruzkinik ez
Bernard Manciet idazle okzitanoa (1923-2005)
Hona idazlearen berri, Lucien Etxezaharretak Lo dider de Guernica liburuaren hitzaurrean idatzitakotik:
Bernard Manciet 1923.eko irailean sortu zen Sabres herrian, Goi Landetan. Amaren hizkuntza, “gaskoin beltza”, okzitanieraren adar berezia, beranduago, bere hizkuntza literario bezela aukeratuko zuen. Ikasketak Sabresko eskola publikoan egin eta, Talenceko lizeora joan zen, Montaigne lizeora ondotik joanez. Latina, grekoa ikasi zituen eta jakintza harrigarrikoa agertu gazte gazterik. Ikasketak jarraitu zituen, Letretan eeta Zientzia politikoetan Parisen. Diplomazia lanetan hasi zen Koenig jeneralarekin, 1945ean, Alemaniaren okupazio hastapenetan eta gero Brasilera joan 1955.ean. handik itzuli eta ezkondu zen Sabres herrian, bost haur ukan. Familia aberatsekoa zen eta etxeko enpresa, zuraren industriakoa, bere gain hartu zuen. Bainan honek porrot egin zuen hamar urte berantago. Mancietek hasia zuen literatura abentura orduan benetan indartu zen.
Lehen gaskoinerazko testuak 1945ean idatzi zituen. Zernahi lan ezberdin publikatu ditu geroztik. Obra nagusia “l’enterrament a sabres” da. Poema luze honetan, herritarren kultur eta nortasunaren errespetu eta duintasuna, molde profetikoan agertzen ditu. Mollat argitaletxeakberrargitaratua du 1996ean. Obra nagusietan da ere “lo Gojat de Novème (Azaroko gaztea), 1964.ekoa. Ehun bat liburu argitaratu ditu, mota askotakoak.
Gernikaz erranak (Lo dider de Guernica) Maiatz 2011 (2. Argit.)
I
-E ats bèth temps a Guernica?
-Bèth temps qu’am crums escarps
E los aubres eshlorits com nòvis
-E ats pas niu a Guernica?
-Los arcaciàs que nivan a la mar de Lequeitio
A Bermeo la mar qu’es ua prima
-Ats un beròi matin? Ats auba hreda?
-Qu’am lo hàlar doç de mijorn a Guernica
Soldats a nos qu’aprigan las montanhas de matin
-Entienets pas los trons a-vòste?
-Qu’am auratges de flors las montanhas qu’en frisan
Lo Cassi de Guernica hei pas qu’ua flor
I
-Eguraldi ederra Gernikan?
-Egun ederra hodei lagunekin
Eta ezkongaien antzeko zuhaitz loratuekin
-Ez al duzue elurrik Gernikan?
-Akazia ondoek itsas gainera lekeition elur egiten
Eta Bermeon itsasoa udaberri
-Goizalde polita, goiztiri hotza?
-Hegoaren hats epela dugu Gernikan
Eta gure gudariek goiza lez mendiak estaltzen
-Etxetik ortzantza ez duzue entzuten?
-Lilizko galernak ditugu eta mendiak kizkurtzen
Eta Gernikako Haritza lili soil bihurtu
Anem occitans! aldizkaria, 171. zenbakia.
Aderir a l’Institut d’Estudis Occitans (IEO), es obrar per donar a l’occitan sa plaça deguda, en tot menar d’accions a l’entorn de la vida publica, dels medias e de l’ensenhament.
Es tanben una accion de cada jorn e de cadun per que la cultura occitana siá una cultura viva e contemporanèa, creatritz e inovanta, en tot assumir son istòria millenària.
Aquelas accions, las podetz venir partejar amb nosautres, amb los 2100 aderents e son trentenat de salariats dins las 28 seccions departamentalas e seccions regionalas, o directament a l’IEO.
Podètz aderir a l’Institut d’Estudis Occitans siá per l’intermediari d’una seccion departamentala o d’un cèrcle local afiliat de la federacion (mercés de privilegiar l’una aquesta adesion quand es possible), siá dirèctament a l’IEO (sèti social a Tolosa). Dins los dos cases, lo prètz d’adesion es lo meteis.
Aderissetz a l’Institut d’Estudis Occitans per venir, vos tanben, actor de la lenga e de la cultura occitanas.
Dempuèi 2010, l’IEO edita las cartas d’adesion de totes los sòcis de l’associacion e de sas seccions. Un tèxt qu’explica las motivacions d’adesion a l’IEO i es inscrich.
Anem occitans!!!
Lola Viteri margolaria eta gaurko umeak
2021-04-18 // Sailkatu gabea // Iruzkin bat
Lola Viteri margolaria eta gaurko umeak
Lola Saenz de Viteri, Tere Bildosala eta Piedita Arrillaga margolariak (ezk>esk) 1972 ingurua
Lola Saenz de Viteri
Pintore gipuzkoarra (Zarautz, 1927-Donostia, 2006). Pintura eta marrazkia ikasi zituen Jacinto Olave-rekin (1945-50) eta grabatua eta damaskinatua Domingo Martinez-ekin (1950-53). Ondoren, 1968 eta 1973 artean Eduardo Encinas-en estudioan lan egin zuen. Erakusketak eginak ditu Eibarren, Zarautzen eta Donostian.
Loreak (I) Lola Saenz de Viteri
Loreak II Lola Saenz de Viteri
Botila-bodegoia Lola Saenz de Viteri
Paisaia Lola Saenz de Viteri
Lan abstraktua Lola Saenz de Viteri
Jacinto Olave margolariak Lola Saenz de Viteri-ri egindako erretratua
Viteri margolariari buruzko post hau prestatzen ari naizela, herri bateko plazatik pasa naiz, eta zoruan igeltsuz margotuta umeek utzi dituzten marrazkiak ikusi ditut eta argazkiak atera dizkiet. Gaurko umeak gaur marrazten. Haria ez da eteten.
San Juan plaza I
San Juan plaza II
San Juan plaza III
San Juan plaza IV
San Juan plaza V
San Juan plaza VI
San Juan plaza VII
Jacinto Olave margolariak Lola Saenz de Viteri andreari arkatzez egindako erretratua (1949)
Jacinto Olave margolaria (Eibar, 1877-1957)
Lola Saenz de Viteri eta senarra, Knopf jauna
Isabel Azkarateren kamera magikoa
2021-04-11 // bAst // Iruzkin bat
New York & Isabel Azkarate DV 2015
Isabel Azkarate argazkilari profesionalak argazki asko eta onak egin ditu munduan zehar, urte askoan. Orain, hasita dago bere artxiboa digitalizatzen eta lehengo argazkiak esku artera ekartzen.
New York, 1980
40 urte joan dira jadanik….1980ko abenduaren 8an, astelehena, John Lennon erail zuten bere bizilekua zuen eraikinaren sarreran, Dakota eraikinaren sarreran. Lennon itzuli berria zegoen grabazio-estudiotik Yoko Ono emaztearekin batera. Egun horretan ni New York-en nengoen argazkilaritza ikasten, eta kalera irtetean haren musikak eta haren irudiek betetzen zituzten txoko guztiak…(oharra: Isabel Azkarate)
John Lennon-en heriotza I (New York, 1980) Dakota Argazkia: Isabel Azkarate
John Lennon-en heriotza II John Lennon Argazkia: Isabel Azkarate
John Lennon-en heriotza III Peace Argazkia: Isabel Azkarate
John Lennon-en heriotza IV Stop Argazkia: Isabel Azkarate
Berlin, 1989
1989ko azaroaren 9an Berlinera egin nuen bidaia, harresia botatzean lekuko izateko, eraiki zutenetik 29 urteren buruan. Une historiko bat izan zen eta hura argazkietan jasotzeko suertea izan nuen. Hemen dituzue argazki batzuk, kaleetako giroa erakusten dutenak, bertze aldera “pasatzeko” grina eta “kontsumoaren” aldeko zoramena. (oharra: Isabel azkarate)
Berlingo harresia behera I bagoaz bertze aldera Argazkia: Isabel Azkarate, 1989
Berlingo harresia behera II erosi, erosi Argazkia: Isabel Azkarate, 1989
Berlingo harresia behera III berritasunaren bila Argazkia: Isabel Azkarate, 1989
Berlingo harresia behera IV hartzak erakusleihoan rgazkia: Isabel Azkarate, 1989
Berlingo harresia behera V bideoak erakusleihoan Argazkia: Isabel Azkarate, 1989
Isabel Azkarateren kamera magikoa bAst 2021
Isabel Azkarate (Donostia, 1950)
Milesker zure lanagatik.
Munibe aldizkari zientifikoa: urubiak eta eukaliptoak
2021-04-04 // bAst // Iruzkinik ez
Munibe aldizkari zientifikoa: urubiak eta eukaliptoak
Munibe, Cien.nat. Aranzadi Zientzia Elkartearen aldizkari zientifikoa da. 1947an sortutako ikerketa zentro honen xede nagusia da zientziak ikertzea, aplikatzea eta zabaltzea. Munibe urtekaria da, eta 1949. urteaz geroztik argitara ematen ditu Geologia, Botanika, Zoologia, Ekologia eta Natur Inguruaren arloetako jatorrizko ikerketa-lanak.
Iñigo Zuberogoitia, Maite Laso, Alexandra Egunez, Ainara Azkona, Sergio de Juan, Carlos González de Buitrago, Gorka Belamendia, Rosa de Siria Apaolaza, Ana Gracianteparaluceta, Izaskun Aguirre, Nober Fuente, Jordi Gómez, Emilio López, Alfonso López de Armentia, Javier López de Luzuriaga, Diego Malo, Jabi Manzano, I. Martínez, Jose Ignacio Ocariz, Silvia Prats, Rakel Santos, Brian Webster
Euskadiko gaueko hegaztien errolda (2018)
Laburpena Lan honetan azalera handiko guneetan burutzen diren zenbaketen protokolo bat garatu da, gaueko hegaztien datu berriak lortzeko eta etorkizuneko lanen oinarri izateko. Ikerketa area, Euskadi, 5 x 5 km-ko UTM lauki sareetan banatu zen, landaredi mota guztiak ordezkatzen zituzten 65 lauki sare aukeratu zirelarik. Lauki sare bakoitzean zortzi Zenbaketa Unitate (ZU) hautatu ziren, bata bestetik kilometro bateko tartearekin. ZU bakoitzean hiru fasetan banatutako zenbaketa protokoloa gauzatu zen: 5 min hegaztien kantuak entzunez, 5 min espezie apeua erabiliz eta 5 min isilean entzunez, protokoloa hilean behin gauzatu zen 2018ko urtarriletik uztailera bitarte. Zenbaketa bakoitzean apeua espezie bakar batentzat erabili zen, betiere apeuaren erantzun espezifikorako urteko momentu egokiena baliatuz, eta soilik estrigiformeentzat. Urubi arrunta izan da Euskadi mailan ugariena, bai kopuruan nahiz banaketa arean, alde handiz hurrenak hontz zuria, apo-hontz europarra eta mozolo europarra; aldiz, hontz ertaina eta hontz handia nahiko eskasak, eta banaketa area nahiko mugatua erakutsi dute, eta espezie urrienak landako hontza eta elurretako mozoloa. Zata europarra ZUetako % 31,5ean azaldu zen; aldiz, ez dira topatu zata lepogorria, ez eta atalar arrunta, eta ugaltze garaia izanda soilik hiru oilagor ar. Amaitzeko, galeper arrunta soilik ZUetatik %3,8an antzeman zen eta uztaileko zenbaketan baino ez.
Gako hitzak: Gaueko hegaztiak, azalera handiko zenbaketak, zata, populazioaren banaketa, zenbaketa metodoak, gaueko harrapariak, apeua, bat-bateko hotsak.
Neure kasa hasten naiz “apeu” hitzaz zerbait jakin nahian.
Apeu (elhuyar): señuelo, reclamo (gaz); decoy (eng); appeau de chasse, appât (fr)
appât (nola erran)
nom masculin
(Pêche)
beita – peita (ZU) – apasta (MD) – amuzki (MD)
le pêcheur jette à l’eau l’hameçon avec l’appât
arrantzaleak amua beitarekin egozten du urera – arrantzaleak amua peitarekin igorten dü hureala (ZU)
vous n’êtes pas un appât assez fin pour m’attirer
ez zara aski beita fina ni apastatzeko
l’appât du gain
diru gosea
Urubi arrunta Argazkia: Jean Jacques Boujout (biodiversidad alegria/dulantzi)
Arturo Elosegi, Carlos Cabido, Aitor Larrañaga, Juan Arizaga
Eukaliptoak
Laburpena: Eukalipto-landaketak mundu mailan oso hedatuta daude, eta kezka pizten du horrek ingurumenean izan ditzakeen eraginengatik. Lan honetan Euskadin eukaliptoz estalitako azaleraren bilakaera berrikusten dugu eta horien ingurumen-eragina aztertzen dugu, eskualde honetakoaz zein iberiar penintsulakoaz argitaratutako bibliografia zientifikoan oinarrituta. 1986tik 2019ra eukalipto-landaketen azalera laukoiztu egin da, 4.866 ha-tik 19.643 ha-ra; prozesu hau azken aldian azkartzen ari da, pinuaren xingola marroia deritzon izurriaren eraginez. Argitaratutako ikerlanek modu sistematikoan erakusten dute eukalipto-landaketek Euskadin zein penintsulako beste leku batzuetan ingurumen-eragin kaltegarria dutela pinu-landaketekin alderatzen baditugu, are gehiago bertoko basoekin alderatuta. Eukaliptoek lorzoruaren ezaugarriak aldatu egiten dituzte, arroen hidrologiari eragin, eta biodibertsitatea murrizten dute. Gehien erasandako bizidun-taldeen artean daude onddoak, landare belarkarak, anfibioak, hegaztiak eta ornogabe urtarrak. Era berean, aldaketak detektatzen dira ekosistemaren funtzionamenduan, bereziki orbelaren deskonposizioan. Eragin batzuk basoen ustiaketa intentsiboari lotuta daudela dirudien arren eta neurri zuzentzaileen bidez leundu litezkeela, beste batzuk eukaliptoaren berezko ezaugarriek eraginak direla ematen du eta, beraz, leuntzen zailak direla. Eragin horien gero eta handiagoak izango direla aurreikus daiteke, eukaliptoz estalitako azalera zein landaketen errotazio-kopurua handitu ahala.
Gako hitzak: biodibertsitatea, kontserbazio-biologia, Eucalyptus, baso-ustiaketak, Euskal Herria.
Eukaliptoa vivrs-mñnt
Aitor Galarza, Xarles Cepeda
Hegaztien arteko gurasoen infantizidio berantiarraren lehenengo kasua
Laburpena: Hegaztien arteko gurasoen infantizidio berantiarraren lehenengo kasua azaltzen da. 2017ko ekainaren 29an, zikoina zuri heldu batek eraso egin zion 53 egun inguru zituen bere txito bati, habiatik bota zuen arte. Kumaldi murrizketa berantiar honen zergatia guraso baten heriotza izan daitekeela iradokitzen da.
Gako hitzak: Urdaibai, Zikoina zuria, Ciconia ciconia, kumaldi murrizketa.
Zikoina zuria urdaibai bird center
Bizitzaren ederra
2021-03-28 // bAst, Juan Luis Aizpuru Beristain // Iruzkinik ez
Bizitzaren ederra
Txakurtxo galdua Argazkia: Juan Luis Aizpuru Beristain, 2021
Noiz edo noiz, jakinduriak, ezkutuan dagoenak, eta ustekabean datorrenak, agerraldi bizkor bat egiten du eta lekukotasun bat uzten du, ikuslearen edo entzulearen garunean.
Juan Luis Aizpuru Beristain argazkilari, urpekari, solaskide, tornulari, bizikletazale eta pentsalariak honako esaldi hau bota zidan aurreko batean:
Hortaz, geuk edertzen dugu bizitza. Ez ote da berez ederra? Edo beharbada esana besterik ez da, bizitza ederra dela. Beste hura bezala: Bizitza da handiena! Besterik ba ote dugu, bada? Ogi koxkor bat besterik ez badaukazu jateko: ogia da handiena! Bizitza ederra da, eta ez al da bizitza itsusia? Bizitza ez al da izugarria, nazkagarria, amorragarria? Bizitza ez al da batzuetan jasangaitza?
Aizpururen erranak atentzioa eman zidan “geuk edertzen dugulako” zatiaren eraginez batik bat. Bizitza geuk edertzen dugu, alajaina. Guk egiten ditugu aulkiak! Gero haietan esertzeko.
Aulkiak, mahaiak, sabaiak,…
Aulkia bAst 2021
Hegaztia Argazkia: Juan Luis Aizpuru Beristain, 2021
Elur giro I Argazkia: Juan Luis Aizpuru Beristain, 2021
Behelaino Argazkia: Juan Luis Aizpuru Beristain, 2021
Zaldia Argazkia: Juan Luis Aizpuru Beristain, 2021
Emakume gozozalea Olioa mihisean: Xabier F. Loyola
Mendi urre-zilarrezkoa bAst 2021
Zaborretan aurkitua Argazkia: Juan Luis Aizpuru Beristain, 2021
Intsektuak lehen hezkuntzan: Sánchez-Bayo
2021-03-21 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Intsektuak lehen hezkuntzan: Sánchez-Bayo
Francisco Sánchez-Bayo, ekologoa, intsektu-erakuskari batekin. TRACEY NEARMY
Francisco Sánchez-Bayo
Cristiano Ronaldo
– Francisco Sanchez-Bayo
Madonna
-Francisco Sanchez-Bayo
Vladimir Putin
-Francisco Sanchez-Bayo
Kidd Keo
-Francisco Sanchez-Bayo
Christine Lagarde
-Francisco Sanchez-Bayo
Lur planetako intsektuen % 41 (hamarretik lau) gainbehera doa, gutxiago daude eta leku gutxiagotan, eta intsektuen heren bat (hirutik bat) mehatxatua dago eta galzorian.
Intsektuak zailak dira ikusten eta neurtzen, baina gainbehera nabariagoa da txorien gutxitzean, batez ere intsektujale direnetan, eta baita saguxar eta igelen gutxitzean.
Walking butterfly (oinezko tximeleta), by Salvador Dalí
Lur planetako animalien lautik hiru intsektuak Erran nahi baita, munduan dagoen persona bakoitzeko 200 milioi intsektu daudela.
Bizitzaren katebegi funtsezkoa dira intsektuak. Hegazti eta arrainen jakiak dira eta ornodun txikienak, eta hauek, era berean, beste animalia batzuen elikagai.
Lore mota guztiek behar dute intsektuaren laguntza, polinizatzeko. Bereziki erleek. Baita pipi, euli, tximeleta eta kakalardoek ere.
Horrek eragiten die, guk jaten ditugun fruitu eta barazkien ehunetik hirurogeitamarri eta ezin da hori artifizialki egin.
Christiano Ronaldo: Os insetos são importantes, como a bola no futebol (intsektuak garrantzizkoak dira, nola baloia futbolean)
Intsektuek zeregin garrantzitsua dute materia organikoa bertziklatzean: esate baterako, basoan erortzen diren zuhaitzak, eta sastrakak, garbitzen dituzte, eta baita gizkakiok uretara isurtzen duguna ere.
Auguriorik txarrenak beteko balira, intsektuekin batera hilko lirateke: loredun landarerik gehienak eta animalia asko ta asko; eta zuhaitz eta sastraka hilak pilatuko lirateke ibai eta basoetan. Mendietan, leku aldenduetan eta uharteetan bakarrik geratuko lirateke intsektuak.
Madonna: “Ni intsektuen alde nago erabat, batzuetan gogaikarriak izan arren”.
[I am in favor of insects, although sometimes they are annoying]
Hondamenaren zergatiak lau dira: ekosistemak suntsitzea, kutsadura kimikoa, faktore biologikoak eta klima-aldaketa.
“Lehena lotua dago nekazaritza intentsiboa zabaltzeari, ongarri kimiko eta pestizidak erabiltzeari”. Era berean “basoen galtzeari, urbanizazioari, arbolak mozteari. Ondorioz, badira ibaiak non apenas dagoen intsekturik”.
Joera hau oneratu nahi bada, nahi eta nahi ez aldatu behar dugu lurra lantzeko era.
Intsektizidak kalte handia egiten ari dira. Gainera, nekazaritza, faktoria moduko bat bilakatu da. Elikagai berberak ekoitz litezke, hainbeste produktu kimiko erabili gabe. Baina enpresek gainetik dirauten artean, ez gara inora helduko. Beharrezkoa da frogatzea, nekazaritza tradizionala eta berdea, errentagarriak direla”.
Francisco Sánchez-Bayo
Of course!!!!
Artista malawiarra: Billie Zangewa
2021-03-14 // bAst // Iruzkinik ez
Artista malawiarra: Billie Zangewa
Billie Zangewa, In my Solitude (Neure bakardadean), 2018, 150 x 111 cm, Courtesy Templon, Paris – Bruxelles, © Billie Zangewa. Photo: Jurie Potgieter
Billie Zangewa artista da, Malawikoa (Blantyre), zeta erabiltzen duena bere artelanetan. Generoa eta arraza, besteak beste, ditu gaitzat. Eguneroko bizimodua erakusten du artelanetan, askotan etxeko uneak, lorategikoak, ametsak,… Bere buruari soldier of love deitzen dio, maitasunaren soldadu alegia. Mina atsegin bihurtzen du. Intimotasuna eta feminismoa lantzen ditu zetakien artetik. Jostun artistikoa da, nolabait esateko, patx-uork egile bat, irudi aurrez ongi hautatuak zetatzen dituena.
Radical empathy maite du, munduko arazo askori konponbide bat eman nahian.
Lazy Haze, 2013 Silk tapestry (Zetazko tapiza) 27 1/5 × 12 1/5 in 69 × 31 cm
Billie Zangewa (Malawi, 1973)
Foto: creaycoser
Exquisite fantasy (fantasia fin-preziatua), 2014 Silk tapestry (zetazko tapiza) 54 3/10 × 41 3/10 in 138 × 105 cm
The rebirth of the black Venus (Venus beltzaren birjaiotza)
Billie Zangewa
A fresh start (Hasiera fresko bat)
Costant gardener (lorazain ekina)
BIDEOA IKUSTEKO ESTEKA
Bideoa deitzen den asmakizun eder honi esker, batera ikus ditzakegu, artelana, artista bera, artistaren bizilekua, eta entzun dezakegu artistaren hitza eta iritzia.
Billie Zangewak ongietorria egiten digu bere etxean, Johannesburg-en, Hegoafrikan. Hiria bisitatzen dugun ahala, ikasten dugu zerk inspiratzen duen haren lana. Semearekiko maitasuna, zeta ‘transformative material’ gisa, begirada etxe-giroan errotua, ‘daily feminism’ praktikatuz, eguneroko feminismoa alegia.
Artist Billie Zangewa – the Ultimate Act of Resistance is Self-Love | TateShots
In my solitude (zatia)
Agerkunderako gunea: Iza & Salmeron
2021-03-04 // bAst // Iruzkinik ez
Adinean aurrera egin ahala, betiko gaiak datoz artistaren gogora: bizitza, heriotza, jasan beharra, … eta maiz izkin egiten zaion erlijioa ere bai. Donostiako Elizbarrutiaren museoan erakusketa egiteak badu zeresanik. Galeria eta erakuslekuetatik museo honetara aldatzea, kontuan hartzeko urratsa dukegu. Ikonografia kristaua interpretatzea izan dute oraingoan artistek zeregin. Erakusketara doan ikusleak errango du, interpretazio hori nolakoa iruditu zaion.
Mikel Babiano artezalearen hitzak ditugu honako hauek:
[beltxak gureak]
Gorka Salmeronek (Legazpi, 1969) eta Joxan Izak (Bergara, 1961) elkarrekin antolatu duten lehen erakusketa da hau. Zehatzagoak izateko, ikonografia kristauaren inguruko interpretazio pertsonala topatuko dugu hemen. Biek ala biek ibilbide artistiko oparoa daukate eta diziplina asko jorratu dute: argazkilaritza, margolaritza, grabatua, eskultura, musika… Horren adierazgarri da erakusketa, ezin hobeto islatzen baitu lengoaia ezberdinek elkar elikatzen eta aberasten dutela leku berean aurkezten ditugunean.
Ikusgai dauden lanak urtetan zehar eginak eta beren-beregi hautatuak izan dira. Izaren kasuan, zaharrena 1985ekoa da; Salmeroni dagokionez, 1988koa. Eredu zehatz horiek nahiz beste guztiak sortzaileen izaera eklektikoaz mintzo zaizkigu, baita materialek, teknikak eta sorkuntza prozesuak beraientzat duten garrantziaz ere. Horrez gain, abstrakzioaren eta arte figuratiboaren arteko nahasketa aurkituko dugu lanotan.
Artistek ikusleekiko elkarreragina sustatu nahi dute, bisitariek artelanei esanahi askotarikoa ematen dieten neurrian. Horrela, lan horiek interpretazio ugari izan ditzakete eta ikusi, sentitu, pentsatu eta kontzientzia hartzera gonbidatzen gaituzte; sortzaileen imajinarioan sortuak dira, baina galdera eta gai unibertsalez dihardute.
Era berean, artelanen eite misteriotsu eta transzendentea antzeman dezakegu, Artaud-en arabera sorkuntza artistiko orok izan behar lukeen gisan. Batzuek iraganeko mamuak berpizten dituzte, edo hatzak orainaldiko zaurietan sartzera derrigortzen gaituzte edo etorkizuneko izurriteak aurreikusten laguntzen digute.
Laburbilduz, argi dago Salmeron eta Iza alkimista handiak direla, gai direlako materialen errealitate hautemangarri eta denborazkotik abiatuta sustraietaraino astinduko gaituzten nahiz ezinegona eragingo diguten ideia berriak sortzeko. Zientzialari zaharrek mundua urre bihurtu nahi zuten bezala, bi artistek argia dute oraingoan bidelagun, erlijio eta arte kristauan izugarrizko pisua daukan elementua, hain zuzen. Haatik, ezin ahaztu sortzaileek gogorarazi nahi digutena: ez da itzalik gabeko argirik.
Edorta Kortadi arte-kritikoa, Mikel Babiano artezalea, Joxan Iza eta Gorka Salmeron artistak.
Erakusketaren katalogoa
Xerkari de Dorronsoro: El Buscón de Quevedo
2021-02-26 // bAst // Iruzkinik ez
Xerkari de Dorronsoro: El Buscón de Quevedo
Francisco de Quevedoren Xerkari (El Buscón)Francisco de Quevedo (euskarari ekarriak)
Quevedo y Villegas, Francisco de. Idazle, diplomatiko eta politikari espainiarra (Madril, 1580 – Villanueva de los Infantes, Ciudad Real, 1645). (…)
Literatura jenero askotako obrak idatzi zituen, bai prosan eta bai olerkigintzan. Prosan, ezagunenak dira: La culta latiniparla, Aguja de navegar cultos, Política de Dios, gobierno de Cristo (1617an idatzia eta 1635an argitaratua), La cuna y la sepultura (1635), Tratado de la Providencia de Dios (1841), La vida de Marco Bruto, El Buscón (Historia de la vida del Buscón llamado don Pablos, ejemplo de vagabundos y espejo de tacaños); mende horren lehen hamar urteetan idatzia eta 1626an argitaratua, Los sueños (1627), El sueño del juicio final, El alguacil alguacilado, Las zahúrdas de Plutón, El mundo por dentro (denak 1607 eta 1612 bitartean idatziak). Gaztelerazko literaturan izan diren idazleetan zorrotzenetakoa da Quevedo, bai erabili zituen gaien aldetik eta bai hizkera erabiltzeko moduaren aldetik ere. Adierazteko zeukana zehatz eta labur idazten zuen; hitzak elkarrekin lotzeko, horien artean lotura bereziak sortzeko eta adierazpen berriak emanarazteko dohai berezia zuen. Horregatik, kontzeptista joerako idazleen artean sartu izan da.
Euskarari ekarriak
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Honela hasten da liburua:
Ni, jauna, Segoviarra nauzu; hangoxea zen gure aita ere, jatorriz, eta Klemente Paulo, izenez, -goian beuka Jainkoak-. Bizargina zen lanbidez; hala dio behintzat jende guztiak, nahiz eta lotsagorritu egiten zen hori esaten ziotenean; bere buruaz goreneko usteak izanik, matraila leuntzailea eta bizar apaindaria zela baitzioen berak. Aihen-ondo oso oneko kimua zela dio jendeak, eta, edaten zuena aintzat harturik, sinestekoa da hori.
San Joaneneko Diegoren alaba eta San Kristobaleneko Andresen biloba, San Pedroreneko Aldontzarekin ezkondua egon zen. Kristau zaharretakoa ez ote zen susmoa zeukaten herrian, nahiz eta berak, asabengandiko bere izen-abizenengatik, letanietakoen oinordekotzat eduki bere burua. Oso itxura ona zuen eta hain zen ospetsua, bizi izan zen garaian, Espainiako koplari guztiek jartzen zituztela hari buruzkoak.
Ezkonberritan, eta gero ere, bereak eta bi jasan behar izan zituen, mihi gaiztoek ziotenez, gure aitak basto bikoa sartzen omen baitzuen urrezko bata ateratzeko. Izan ere, antz eman zioten, labanaz bizarra egiten zien guztiei, garbitzeko burua jasoarazi eta ura ezartzen zien bitartean, zazpi urteko nire anaiatxo batek sakeletatik muinak ateratzen zizkiela, arrisku handirik gabe. Espetxean eman zizkioten jipoien ondorioz hil zen aingerutxoa. Atsekabe handia izan zuen aitak, denen borondateak irabazten zituena zela eta.
Horregatik eta beste umekeri batzuengatik, preso egon zen; gero niri esan didatenez, hain irten omen zen ohorez jantzita, berrehun kardinal lagun zituela agertu omen zen handik, hauetan inori “jauna eta berori” esaten ez bazitzaion ere. Andereak leihoetara irteten omen ziren hura ikusteko; itxura ona baitzuen gure aitak, bai oinez eta bai zaldiz. Ez diot hori harrokeriaz, ondo baitaki jendeak zeinen urruti nabilen horretatik.
Beraz, gure amak ez zuen ezbehar handirik izan. Behin batean, hazi ninduen atso batek, goresten zidala, zera esan zidan: hain atsegina izanik, berekin harremana zuten guztiak sorginduak uzten zituela. […]
Merlo Diaz agertu zen, gerrikoa bukarontziz eta beirakiz betea zekarrela: mojen tornuetan edatekoa eskatu eta ontzia lapurtuz eramanak, Jainkoaren beldur handirik gabe. Lorentzo del Pedroso gailendu zitzaion, ordea, kapa bikain batekin sartu baitzen, truke-mahai batean berearekin trukean jaso zuena; ez noski ilez ile eraman zuenaren truke jasoa, bizar gabetua baitzeukan. Kapa eranzte hori, jokoan ari nahi zuela adierazteko, egiten zuen honek, eta, besteenekin batera uzten zuen; gero –partidatik kanpo geratu zen itxuran-, bere kapa hartzera joan, hoberena hartu eta alde egiten zuen. Bigizta-jokoan eta boletan erabiltzen zuen amarru hau.
Ohean geratu ziren, burusian bilduak esan nahi dut, mantar deritzen horietako batean, denek zorriketarako erabiltzen dutenean, alegia. Laster hasi ziren babesa nabaritzen; ze, bazebiltzan han zakurra baino goseago zen zorri bat eta haietako bati hozka egitean zortzi eguneko baraua hautsi zuen beste bat; frisoi erakoak ziren batzuk eta zezenari belarrira botatzekoak beste batzuk. Haiengan janez gosaltzeko asmoa zuten; erauzi zuten burusia eta madarikatu patu txarra, euren buruak hazka deseginez.
Lukax Dorronsoro [itzultzailea]
Lanbidez maisua, idazlea eta itzultzaile oparoa izan da, eta antzerki-lan ugari itzuli eta argitaratu ditu euskaraz: Udaberria gau hartan (J. Poncela), Arresi latza (Calvo Sotelo), Zauri argitsua (J.M. Segarra), Zazpi deadar itsasoan (A. Casona), Kristal lizentziatua, Ijito nexka eta Rinkonete eta Kortadillo (M. Cervantes). EIZIEren Itzulpen Antologia III liburuan ordura arte argitaratu gabe zegoen Alfonso Sastreren Komando baten analisia antzerki obrako lehen zatiko bi koadroen itzulpena dago irakurgai.
Horrez gain, antzezle amateur bezala ere lan egin izan du. Margo Ederdun Entziklopediako lankide ere izan da eta 9. zenbakian argitaratu zuen Izadiaren mundua itzulpena. Apaizgintzako ikasketak egin zituen Gasteizen eta Donostian, eta ikasketetan zehar euskal kultura aldarrikatzen saiatu zen, nahiz eta hainbat irakaslek, garai hartako errepresio politikoarekin bat eginez, bere aurka egin. Gazteluko (Gipuzkoa) parrokoa izan da eta Yakin, Zeruko Argia eta Olerti aldizkarietan idatzi izan du, besteak beste. Nor da nor (eizie)
Daymé Arocena
2021-02-20 // bAst // Iruzkinik ez
Daymé Arocena
Daymé Arocena
Abeslaria, konpositorea eta zuzendaria dugu Arocena.
Apenas ditu 22 urte, Daymé Arocena musika kubatarraren ordezkari talentutsu eta karismatikoa da. Ahots sendoa du, eta korronte musikal askotarikoak bereganatu ditu -bereziki jazza eta kanta kubatarra-, eta debozioa du kultura afrokubatarrarekiko; eta hala bihurtu da Kubako artista gazteen artean zirraragarrienetako bat.
Musika-ikasketak egiten hasi zenean, pianoa, biolina eta gitarra probatu zituen, eta azkenean zuzendaritza korala hartu zuen, ikasirik ahotsa zuela bere instrumenturik onena.
Oso gaztetatik hasi zen gaztetxoen taldeetan, eta 2010ean Sursum Corda jazz fusion boskoteari lotu zitzaion, eta talde horrekin egin zituen girak Norvegian eta Nicaraguan.
Joaquín Betancourt maisuak zuzendutako big band batean parte hartu ondoren, Alami sortzea erabaki zuen, soilik emakumez osatutako banda. 2013an, Alamirekin Jazz Plaza jaialdian parte hartu ostean, Jane Bunnett saxo-jotzaile kanadiarrak gonbidatu zuen Maqueque proiektuan parte hartzera (hor dirau oraindik), eta harekin disko bat grabatu zuen, izen berekoa, eta Juno 2015 saria eskuratu zuen jazz albumik onenaren mailan.
Haren lanak Havana Cultura-ko antolatzaileen arreta bereganatu zuen, Kubako kultura garaikidea bultzatzeko plataforma baita, eta gonbidatu egin zuten, Havana Cultura Mix-en parte hartzera, eta ondorioz “Havana Cultura Mix- The Soundclash!” diskoa atera zuten, Gilles Peterson disc jockeyak ekoitzia, non mundu guztiko dj-ak gonbidatu zituen musikari kubatarrekin batera lan egiteko. Daymek hiru abestitan parte hartu zuen, “U Knew Before” arrakastatsua barne.
Havana Cultura Mix-en parte hartu ondoren, Gilles Peterson-ek Brownswood Recordings zigilura sartu zuen, eta debuta egin zuen 2015ean “The Havana Cultura Sessions” izeneko EP batekin, eta ondoren etorri zen bakarkako lehen lana, “Nueva Era”, Europa eta Estatu Batuetako publikoaren eta kritika espezializatuaren arreta bereganatu duena.
Hainbat artista entzutetsurekin lan egin du, Roberto Fonseca eta Yasek Manzano jazzlariekin, Kumar raperoarekin, eta Raumskaya DJ errusiarrarekin, honekin grabatu zuen “U Knew Before” aipatua.
Nazioarteko agertoki ospetsuetan aritua da, Festival Jazz Na Fabrica, Brasil; el Festival Les Voix Humaines, Kuba; Duc des Lombards eta St. Pancras Old Church aretoak, Frantzia eta Londreskoak; hurrenez hurren, eta Worldwide Festival; Peter Barakan Live’s Magic Show; eta London Jazz Festival, Barbican Centre-n, hauek guztiak ingeles hiriburuan.
2015eko amaieran bere “Nueva Era” debuta, Estatu Batuetako National Public Radiok (NPR) hautatu zuen 2015. urteko 50 albumik onenen artean, izan ere, disko horretan, material asko dago musika kubatarraren estereotipoa berritzen duena, eta herrialdeko abangoardia musikalaren ordezkarietako bat dela diote.
Aupa Daymé, aupa!!!! Hi haiz hi, emakume bertuteduna!!!!
Daymé Arocenaren Cubafonía
Daymé Arocena abeslari aske-trebea