[Estitxu Eizagirre Kerejeta] … eta debalde ematen diot herriaren aurikularrari… Lizentzia libreak kulturgintzako alorretan gaiari buruz aritu dira Dabid Martinez, Miren Narbaiza eta Gotzon Barandiaran, Axier Lopezen galderei erantzunez. Durangoko Azokako Gogoetaren Plazan izan zen, abenduaren 6 arratsaldez. Ideia hauek gelditu zaizkio argi entzuleari: kultura libreak ez duela esan nahi doan izan behar duenik, eta kultur sortzaileek duin kobratzearen alde daudela. Justu euskarazko kulturgintzaren prekarietateak asko eragiten duela sortzaile bakoitzak, kontraesanak kontraesan, copyrigth-etara jotzeko, “diru-iturri guztien beharra baitugu”. Eta lizentzien gaiaz oso gutxi hitz egiten dutela sortzaileen artean, egun lehentasuntzat baitute kalitate handiz egiten duten produkzio hori herritarrei nola ezagutzera eman pentsatzea.
Hona hemen hitzaldi osoa bideoan, Hamaika telebistaren emankizunean:
Hona hemen mahai-inguruaren laburpena (beltzez idatzita, Axier Lopezek egindako galderak):
Dabid Martinezi eskatuko diogu azaltzeko nondik datozen Copyleft eta Copyright-aren mundu paraleloak.
DABID MARTINEZ: Kultur askea definitzeko lau eskubide eta betebehar daude eta alderatu daiteke software librearen munduarekin, hortik datorren kultura baita.
1.-Lana erabili ahal izatea, edozein dela ere asmoa.
2.-Lana zabaltzeko eskubidea, beste batzuei partekatzeko aukera ematen diguna.
3.-Lana nola egin den aztertzeko eskubidea.
4.-Lan hori hobetzeko eskubidea izatea. Honi lotuta dago lan eratorriak egiteko eskubidea, beste batek egindako lanetik beste zerbait egin ahal izatekoa.
Beste eztabaida batzuk ere elikatu dute copyleftaren eztabaida, izan ere, copyrigtharen helburua ez da egilea salbatzea, baizik enpresa handiak salbatzea, eurek sortutako kaos batetik. Adibidez, Copyrigth legeak beti aldatzen dira Mickey Mouseren eskubideak bukatzen diren epean eta horrek asko adierazten du.
Lizentzien kasuan, aukera zabala dago: aipatutako eskubide hauek guztiak erreserbatuta izan ditzake, eskubide batzuk erreserbatuta eduki edo eskubide bakarra… egileak erabakitzen du zeintzuk diren erreserbatuko dituen eskubide horiek.
Kultura askearen inguruan dagoen gaizkiulertu nagusia hau da, eta copyrigtharen aldekoek propio elikatzen dute, kultura askearen aurkakotasuna sustatzeko: noski egileak eskubidea duela bere lana ekonomikoki ustiatzeko, besterik ez genuen falta, gure lanagatik ezin kobratu ahal izatea!
Creative Commons (CC) lizentziak oso ongi datoz lizentzia libreen estandarra baitira. Baina CC lizentzia guztiak ez dira libreak. Horretarako da Kultura Libreko Lanen zigilua. Gomendatzen dizuet CCren semaforoa, horrek oso argi adierazten baitu zeintzuk diren libreak eta zeintzuk ez:
CCk eragin zuzena izan dute kazetaritzan. Gorka Bereziartuak Ez gara neutralak liburuan irakurketa oso interesgarria egiten du, eta gainera ez nintzen ohartu liburuan irakurri arte Euskal Herrian egiten den kazetaritza gehiena kazetaritza librean egiten dela. Esperientzia oso interesgarriak ditugu Euskal Herrian: Musikerria diskoetxea, irrati libreen gehiengoa, Susa argitaletxearena, Eusko Jaurlaritzak ere datu irekien inguruan egin duen irakurketa oso interesgarria da (interesgarriagoa izan daitekeen arren).
Gotzon Barandiaran, azaldu nola izan den Susa argitaletxean lizentzia libreez egin zenuten prozesua.
GOTZON BARANDIARAN: Argitaletxea idazleona da, geuk sortutakoa eta geuk gobernatzen dugu. Baina Susak egileei uzten die lizentzia aukeratzen. Egileon artean badaude batzuk copyrigth lizentzia darabiltenak eta besteak lizentzia librea darabiltenak. Josu Landak galdetu zidan: “Badakik hire liburuetatik zein dire copyrigth eta zein left?”. Eta ez. Zergatik? Ez dudalako alderik nabaritu. Armiarma.eus webgunean jartzen ditugu PDF guztiak eskuragarri, eta aukera jartzen dugu doan deskargatzeko baina jendeak ordaindu egiten du gure lan hori saritzeko…
Badakit azken hiru liburuak, 2010etik honakoak, copileften egin ditudala, eta horrela egin dugula idazle gehienok Susan.
Duela urte batzuk gure artean halako beldur bat egon zen, ea liburu elektronikoak paperezkoa jango zuen. Susan egin genuen denak sarean jartzearen alde, “piratak” deitu gintuzten, baina gure alde egin du erabaki horrek. Duela 10 urte baino gehiago salduko dugu aurten Durangoko Azokan, irakurleak saritu egiten du gure jarrera hori: interneten irakur dezakezu debalde, ikusi, eta gustatzen bazaizu, erosi.
Asanbladetan eztabaidatzen dugu Susan eta bertan hartzen erabakiak. Hor ez diogu tarte askorik eskaini gai honi. Uste dut beste gai batzuk askoz gehiago kezkatzen gaituztela: gure lanak helarazten, herrikideei komunikatzen askoz lan handiagoa dugu, eta ez dut uste lizentzia mota batek edo besteak eraginik duenik hor.
MIREN NARBAIZA: Napoka Hiriarekin atera genuen lehen lan hura CC lizentziapean argitaratu genuen. Jarrera politiko bat izan zen, horrela nahi genuen, larregi pentsatu gabe. Handik urte batzuetara hasi ginen lanak SGAEn erregistratzen eta ordutik guztia erregistratu dut. Zergatik? ez dut hausnartu izan, baina uste dut lotzen dudala profesionalizazioarekin, erabaki izanarekin musika izango dela nire ogibidea. Oinarrian dagoen errealitatea da oso lan prekarioa dela gurea, beraz, nire lanak ematen dituen fruituak, gutxi izanda ere, bueltan etor daitezela behar dut. Bestela, badoazelako halako zulo batera, SGAEk kudeatzen duena, eta horra joatea baino nahiago gure poltsikora etor dadila. Hori da nire inguruko musikarien arrazoia ere. Lizentzien gaiak baino, beste kezka batzuk lehenesten ditugu, eta era berean, ezjakintasun handia dugu gai honetan.
DABID MARTINEZ: Sorftware librearen mundutik nator, beraz, ni kezkatzen nau jendeari zein eskubide ematen dizkiogun. Estatistikek zera diote: ikusgarritasun handiagoa ematen diete lizentzia libreek egiten duzun lanari. Gehiago partekatzen da.
G. BARANDIARAN: Gure kulturaren ekosistemak dituen gabeziak oso handiak dira, ez daukagu kulturzale nahikorik sistema osasuntsu izateko; salbuespenen bat kenduta, ezin dugu bizi idatziz edo musikaz. Egoera oso prekarioa da. Egoera normalizatuan bageunde, uste dut inolako zalantzarik gabe lizentzia libreen aldeko hautu masiboa egingo genukeela. Soldata duin bat bagenu, 2.000 eurokoa, ongi bizitzeko, ez ginateke litzentzietan tematuko. Zeren gauza bat da idaztea eta bestea argitaratzea. Argitaratzen duzunean jada obra ez da zurea. Horretarako argitaratzen duzu, partekatzeko, eta beste zerbait sortu dadin horretan oinarrituta. Partekatu nahi ez duzun idazlan hori zuretzako gordetzen duzu, argitaratu gabe.
M. NARBAIZA: Galderak ere sortzen zaizkit, esaterako lizentzia batak edo besteak noraino oztopatzen du transmisioa? Nire lana herriarena izatea? Laboa bat SGAEn dago, eta horregatik euskaldunek ez dute bere sentitzen musika hori? Nola berez hainbeste eskatzen zaigun guri, hasieratik, askotan sentitzen gara ilaran azkenak. Prozesu kate osoan ez badugu ordainik jaso, behin diskoa eskutan dugunean zergatik ez dugu erregistratuko? Nik egiten dudan musika SGAEn egotea ez dut uste oztopo denik jendearengana iristeko. Eta SGAEren monopolio hori apurtu behar da, noski.
D. MARTINEZ: Kultura askeak ez du zertan doan izan behar, estigma hori apurtu behar dugu. Gure lana kobratu behar dugu, noski. Prekarietatea dago kulturan, hori ukaezina da. Baina kultura libreaz ari garenean, ez gara ari inondik inora esaten doakoa izan behar duenik. Kultura askeak berba egiten du jabetza intelektualaren inguruan, ez merkantziaren inguruan. Prekarietatea ez dut ukatu nahi, baina hedapena lortu behar dela zenioten, eta horregatik, uste dut oso hurbil dagoela zuen irakurketa kultura libretik, eta berba egin dudan sortzaileetan ez dut bat bera ere aurkitu esan duenik “zuek planteatzen duzuena ez da bideragarria”, eta ez dut aurkitu copyrigtharen defentsa sutsua egin duenik. Kultura askearen inguruan ari garenok ere hurbildu behar dugu sortzaileengana eta proiektua zein den azaldu, ditugun estigmak eten, eta ziur nago sortzaileen ehuneko handi batek alde egingo lukeela.
M. NARBAIZA: Filosofiarekin erabat bat nator, beraz, gure jarduerara nola egokitu pentsatzea falta zaigu.
MARTINEZ: Nik zuzenean kopiatuko banu Amets Arzallusen azken liburua hartu eta Ibrahimaren izena aldatuko banu, hori obra eratorria litzateke? Argi eta garbi inpostorea nintzateke eta horrela ulertuko luke jendeak. Obra kopiatzea hobetzearekin lotzen dut nik, hortik eratorritako zerbait sortzearekin, eta musikan hori oso ohikoa da, alegia, erreferenteak izatea, beste talde batzuen eragin handia izatea… eta hori ez da kopia bat izatea, inondik inora ere.