Cormac McCarthyren 'The road' nobelaz (show, tell & Steinbeck revisited)

Jose Urra nuen telefonoan, bazkaltzen ari zela Urkiolei eta Martinellorekin, telefonoak estaldura arazoak zituela, ez zekiela deia moztuko zenetz. Esan beharrekoak esanda, McCarthy aipatzen dit. Nik McAfee ulertu.
— Antibirusa bezala?
— Ez, ez, McCarthy!
— A, senataria, ezta? Sorgin ehizarena?
— Ez, ez, idazlea.
— McCarthy esan duzu?
— Benetan ez duk ezagutzen! Bai motel, orain gutxi egin ditek pelikula bat, No country for old men.
— A, Cormac McCarthy!
— Horri buruz ari gintuan bazkaldu bitartean, irakurri duk?
— Ez, keba.
— Ba hurrengoan hitz egiten diagunerako, irakurri The road, La carretera.

Eta Jose Urra, Jose Urra da. Liburu bat gomendatzen dizunean heltzea beste erremediorik ez dago. Bizpahiru liburudendatan saiatu eta kale egin ondoren, aurkitu dut, baita bi arratsaldetan irentsi ere.
Kontatu-kontatu, nobelak ez du gauza handirik kontatzen. Aita-semeak errepidean doaz gurditxo bati bultzaka. Zerbait gertatu da munduan, larria; dena dago erreta, errautsez beteta, eta hil ez diren gizakiak arima erratuen antzera, janari bila dabiltza (eta janari hori, maiz, beste pertsonak dira). Protagonistek muturreko egoerak biziko dituzte, eta korapilatsua izango da bien arteko harremana.
Istorioa leitzen, akordatu naiz Beñat Sarasolak Pello Lizarralderen Iragaitzaz -ilunbistan- nobelari egindako kritikan aipatutakoaz: kritika anglosaxoiak desberdintzen dituela kontatu (tell) eta erakutsi (show) egiten zuten liburuak.
Bigarren tradizio horretan kokatuko nuke McCarthyren lan honetako narratzailea. Eta horri esker da interesgarria istorioa, berdin-berdin  izan baitzitekeen erridikuluraino apokaliptikoa. Idazleak ahots ezin lehorragoa darabil, badirudi ez dela inplikatzen, baina horixe du trikimailuetako bat: azpitestua ederki maneiatua dagoela, McCarthyk badakielako jotzen ez dituen notak askoz ozenago entzungo dituela irakurleak (adibide bat : ikusi 43. orrialdean erdiko paragrafoa, nola ia ezer esan gabe, soto horretan gertatzen denaz irakurleak dena imajina dezakeen).
Noski, kontu teknikoak alde batera utzita ere, lan handia da The road. Bere buruarekin eztabaida etiko bat baino gehiago izango du irakurleak ausartzen bada aitaren larruan jartzen: semearentzat eta biontzat daukagun janaria gorde, ala hilzorian dagoen gizagaixoari zerbait eman? Laster, ziurrenik, hil egingo garen arren, haurra esperantzaz puztu? Hamaika halako.
Narratzailearengatik, errepidean ezinean ari diren protagonistengatik, katastrofe osteko giroagatik… Arrazoi asko tarteko, John Steinbeck-en The grapes of wrath ekarri dit gogora. Ados, hura “politikoagoa” zen, edo “sozialagoa” nahi bada, eta familia mugiarazten zuen katastrofea zerbait ukigarria, erreala (29ko burtsaren amiltzea). Zentzu horretan pena da McCarthyk nobela 2006an idatzi izana, subprimeen krisiaren aurretik, orain bestelako zentzua hartuko bailuke… (tira, hipotesi bat da).
Dena dela, Steinbeck eta ildo bereko idazleak iturri bikaina izan daitezkeela gogorarazi dit (eta euskaraz, nik dakidala behintzat, ez da gehiegi ustiatu).
Bukatu aurretik, apunte bat idazleaz: argitaletxea bera ederki arduratu da kontua haizatzeaz, baina azpimarratzekoa iruditzen zait McCarthyk pribatutasunari ematen dion garrantzia (are gehiago Iratxe Retolazak igandean Berrian idatzi zutabea irakurri ostean). Ez du elkarrizketarik eskaintzen, ez dira gehiegi berari buruzko datu biografikoak, eta daudenak leiendaz jantzita daude. Irudi du idazleak teknika bera darabilela bizitzarako eta literaturarako: gutxi esan, eta gainontzekoa imajina dezatela. Antiposea.
Eta, esan beharrik ez dago, hori ere oso interesgarria iruditzen zait.