Denak ados gaude: inori ezin zaizkio leporatu bere aitak egindako kalteak eta ezin da inoren obra artistikoa epaitu haren familia abiapuntutzat hartuz. Kazetaritza kulturalaren funtsezko premisa izan beharko litzateke obra, obra, obra, obra lehenestea eta ez obraren egileari buruzko inolako kontu pertsonal.
Gertatzen da ordea, berriki Elias Querejeta hil dela eta ez bere obra. Eta Querejetari buruz idatzi direla egunotako orri guztiak, haren lanez gain zinegile hernaniarraren dimentsio pertsonala ere azpimarratuz.
Querejeta aurkeztu zaigu tipo aurrerakoi, konprometitu eta antifrankista gisa, bake-prozesuan engaiatua… etc. Egin edo ekoiztu zituen filmak baloratzeko batere balio ez duten kontuak denak, baina inoren asaldurarik eragin ez dutenak.
Aldiz, ez dut aurkitu artikulu askorik bere aita aipatzen duenik. Deigarria da nola pertsona baten biografian beti komentatzen den datu hori; eta nola kasu bakan batzuetan, intentzio argiz isiltzen den.
Querejetaren aitak 36ko Gerra bukatu ondoren Gipuzkoan kargu garrantzitsu bat izan zuen, diktadurak pagatua (gerra bukatu ondoren, eta ez pieza honetan aipatzen den moduan, 1934an). Horrek ez duenez semearen obra baloratzerakoan eraginik, ez dakit zer dela-eta ezkutatu behar den.
Akaso guk ere sinetsita daukagulako Espainiako eskuinak memoria historikoaren inguruan zioen hura? Ez dela komeni iragana gehiegi mugitzea? Edo agian dimentsio pertsonal polit hori, obrarekin zerikusirik ez duena, zinezaleari bost axola zaiona (ezta?), apur bat ilundu dezakeelako?
Ez dakit. Niri beste datu bat iruditzen zait. Ez gehiago, ez gutxiago.
Argi dago jende askori ezetz, Pello Zubiriak astelehenean idatzitako artikulua kontrako eztarritik joan zaio bati baino gehiagori datu hori nabarmentzeagatik.
William Douglassek Heriotza Murelaganen zioenaz akordatu naiz: antropologoak esplikatzen zuen Euskal Herriko errito funerario tradizionalen barruan, defuntu baten gaubelan haren pertsonalitate soziala “garbitzen” dela.
Mende erdi pasa da Douglassek baserri haiek utzi zituenetik eta bitxia da nola urbanitak, kultuak eta modernoak bilakatu garen XXI. mende honetan, duela 50 urte galtzen ari ziren ohitura kristauak mantendu bakarrik ez, prentsako ohiko praktika bilakatu ditugun. Familia batzuekin behintzat.
11 Iruzkin
Pello Zubiriaren artikulua ez dut kritikatzen datu hori atera duelako. Kritikatzen dut, IA BAKARRIK bere aitari buruz idatzi zuelako. Hil eta hurrengo egunean ateratako artikuluak nahi edo ez baloraziozkoak dira eta pertsona horren balorazioan bere aitaren ibilbide frankista (beraz negatiboa) azpimarratzen bada, niretzat hori ez da datu bat ematea. Hori zerbait leporatzea da. Eta bati zerbait leporatu nahi badiozu, ez al da egokioagoa persona horrek, jaio denetik hil den arte, esan eta egin duen horretan zentratzea?
Lagako didazue hipotesi txiki bat botatzen. Niretzat honen atzean ez dago informazio soila emateko asmorik. Uste dut Elias Kerejeta figura desatsegina izan dela euskal abertzaletasunaren zati (handi) batentzat. Kerejetak, film onak ekoiztu eta aita frankista izateaz gain, esango balu autodeterminazioaren alde zegoela eta independentzia beharrezkoa zela, nago artikulua beste era batera idatziko zela. Asko jota, kasurik onenean aita frankista kargoduna izan zela AIPATUKO besterik egin ez zela zela uste dut. Hau da, nire ustez egoki jotakuko luke kazetariak.
William Douglass-ek esandakoa ekarri duzu, hau da, EHko errito funerarioetan defuntu baten gaubelan haren pertsonalitate soziala “garbitzen” zutela eta gehitzen duzu jokabide hau oraindik zenbait kasutan oraindik ematen dela… Ziurrenik hori horrela da.
Edozein kasutan, 3 egun dirauen eztabaida honetan, momentuz ez da Elias Kerejeta hil berriaren pertsonalitate soziala oraindik aipatu ere egin.
Hara, hemen dago gure desadostasunaren muina: zuk suposatu duzu hil eta hurrengo egunean aitaren kontua aipatzeak esan nahi duela zerbait leporatzen zaiola semeari. Beste interpretazio bat da, hori aipatzen dela, modu aski susmagarrian estali delako Querejetaren aitaren datua. Inork ez badu komentatzen, zilegi iruditzen zait datua nabarmentzea.
Hortik aurrerako suposizioan ez naiz sartuko, beste suposizio kate baterako ere eman dezakeelako. Querejetak, diozun bezala autodeterminazioaren aldeko jarrera erakutsi izan balu, adibidez, gure establishmenteko hedabideek haren heriotzari emango zioten jarraipena ikustekoa izango zen. Gertatu ez diren gauzen gainean hipotesiak botatzeak ez dauka zentzurik.
“Gertatzen da ordea, berriki Elias Querejeta hil dela eta ez bere obra. Eta Querejetari buruz idatzi direla egunotako orri guztiak, haren lanez gain zinegile hernaniarraren dimentsio pertsonala ere azpimarratuz.”
Pertsonalitate bat hiltzen denean, hitz egiten da haren obraz, baina ez bakarrik. Haren ibilbide pertsonalaz ere bai, orain gertatu den bezala.
“Querejeta aurkeztu zaigu tipo aurrerakoi, konprometitu eta antifrankista gisa, bake-prozesuan engaiatua… etc. Egin edo ekoiztu zituen filmak baloratzeko batere balio ez duten kontuak denak, baina inoren asaldurarik eragin ez dutenak.”
Kasu honetan ere, hildako pertsona horretaz ari gara. Ez aitaz. Ez dut erran nahi aita frankista zuela ezkutatu behar denik, noren semea zen jartzea biografia guztietan egin ohi den bezala, baina esaldi pare batekin aski da. Beste kontu bat da egun hauetan aitaren inguruan sortu den zalaparta guztia. Nor da protagonista? Semea ala aita?
“Ez dut erran nahi aita frankista zuela ezkutatu behar denik, noren semea zen jartzea biografia guztietan egin ohi den bezala, baina esaldi pare batekin aski da.”.
Kasualitatea izango da ba, esaldi pare hori faltatu da Querejetari buruzko artikulu ia guztietan.
Gure ezadostasunaren muina “aipamen” hitzaren esanahiean dago. Zuretzat Zubiriaren artikuluan agertzen dena aipamena da, niretzat dexentez gehiago da.
Hau da, artikulugintzaren ikuspuntutik, zuretzat aipua litzatekeena, niretzat tesia.
Aurretik TWrren esan dudan bezala, ondo deritzot datu hori aipatzea, eta gaizki iruditzen zait iragan ilun hori guztiz (eta apropos) ezabatzea, Querejeta santututzeko asmoarekin egiten bada.
Zubiriaren zutabearen ideia batzuk gustoko ditut, baina ez bere osotasunean, ez da premiazkoa. Datu itxusi horri bueltaka diardu, eta oraindik ez dakit zein zen testuaren helburua. Euskal zine-progrean León DE Aranoa franko (barkatu, asko) daudela argitu nahi izan du Zubiriak? Ba kontu hori oso zaharrunoa da, Toni Cantók ere ezagutzen du.
Gorka, behin eta berriz errepikatu duzun argudioa (beste hedabideetan datua aipatu ez izana/ezkutazea) ganora gutxi dauka: oker ez banaiz Zubiriaren iritzia Querejeta hil eta ordu batzutara argitaratu bait zan.
Zutabe hori aspaldi idatzita dagoela dirudi, ez dauka inolako egunkortasunik, eta Arregik dioen bezala, Querejeta desagertu baino lehen bota behar zuen. Orain, ezer leporatzeko, beranduegi.
“Espainiako zine-progrean” esan nahi nuen, ez “euskal”
Ez daukat gogorik eztabaida hau eternizatzeko eta ziur naiz zuek ere ezetz, beraz, nire azken erantzuna izango da hau.
Aitor, diozu hori ez dela aipamen bat, Zubiriaren artikuluko tesia dela. Kontua da, artikulu hori ez dela Querejetari buruz idatzi den artikulu bakarra, zinegileari buruz egunotan idatzi den kontakizun mediatikoaren barruan txertatzen den pieza bat dela. Eta hortik isolatuta aztertzea tranpatia iruditzen zait, hor hartzen baitu zentzua, gainontzeko artikuluetan aipatu ez den datu bat nabarmentzen duelako.
Angel, artikulua Querejeta hil eta biharamunean argitaratu zen. Egun bat baino gehixeagoko tartea dago beraz. Interneteko garai hauetan hori asko ala gutxi den, norberak ebatzi dezala: niri nahikoa iruditzen zait jabetzeko obituarioetan zein datu falta zen. Gainera, ez zen zaila aurreikustea ezkutatuko zela. Kontu zaharrunoa dela Espainiako progresiaren jatorri familiarra? Baliteke baina, gai gastatua izateko, ikustekoa da nolako eztabaida eragin duen gure artean.
Bide batez, Querejetak Hernanirekin zeukan harremanaz Idurre Eskisabelek idatzi duen zutabe hau gomendatzen dizuet: http://paperekoa.berria.info/iritzia/2013-06-12/004/003/aberriaz.htm
Bai, ni ere planto, bestela trending topic eterno bat sortzeko arriskua daukagu.
Ulertzen dut esaten duzuna, guztiz ados ez egon arren. Ados nago ez dela pieza isolatu bat. Baina aldi berean pentsatzen dut balorazio honetan, kontakizun orokorrari, artikuluari bezainbesteko garrantzia ematea, artikuluaren mamia zuritzea dela.
Edozein kasutan, interesgarria izan da niretzat parte hartzea eztabida honetan.
Eskerrik asko zure blogean idazten uzteagatik, ondo izan,
Aitor.
Diozu, Gorka: “Ezin da inoren obra artistikoa epaitu haren familia abiapuntutzat hartuz.” Eta “obra” edo ibilbide politikoa?
Ez, noski. Uste dut aurreneko parrafoan argi geratzen dela hori. Diodan bakarra da, aitaren datua ez dela zertan ezkutatu.