Animoso sartu zen Zarauzko gazte kuadrilla hura Donostiako EGIren egoitzara. Eta lehenagotik han zeuden parrokianoek ondo hartu zituztela dirudi. Klaro, tartean zegoen ordurako celebrity bihurtzeko bidean zen bertsolari hura ere; lagunduko zuen, diot nik. Baina azkar hasi zen giroa okertzen, gure enda garbiko gazte horietako bat, lainezaren lainezaz ezin kabiturik, gehitxo nabarmentzen hasi zenean –euskaldunen artean bekatu mortala da hori–. Azkenerako altxa da bertsolaria, Iñaki Eizmendi “Basarri”, adiskidea bere lekuan jartzera: “Aizazu gazte, lagun nerea, / zertan zabiltza orrela? / Ez al dakizu ainbat jaun prestu / ortik begira daudela, / era ortako jolasketarik / gutxi maitatzen dutela? / Egizu kontu zuk Donostiko / Euzko Gaztedin zaudela; / umekeriak baztartu itzazu / ta ibili gizon bezela!”.
“Bertsoaren indarra!”, kontatzen du eszenaren lekuko izan zen Joseba Zubimendik: “Gazte bihurria ez zen gehiago sentitu; lainezak ihestu zitzaizkion; harrotasunak, urtu. Itsas barearen antzeko leun geratu zitzaigun. Bertso batek honelako indarra izanik, zenbat eta zenbat egin lezakete bertsolariek, bide zuzenean jarrita, gure egiaren zabalkunderako!”. Ez da txori-kaka 1934ko abenduko pasadizo hura, une horretan piztu baitzitzaion zenbaiti kriseilua: erreminta aparta zen bertsoa euskaldunak abertzaletasunaren inguruan artikulatzeko. Ideiak gaur eguneraino iraun du. Beste upel bateko sagardoa da “gure egia” delako hori zeren bueltan mamitu den bertsotan; baina hortik segi gabe –jada sumatzen baitut baten bat Sarasketarekin apuntatzen–, esan dezadan Andoni Ortuzarrengatik ekarri dudala kontua lerro hauetara.
Bertsotan utzi baitu Ortuzarrek EAJren EBBko buruzagitza. Ez Star Trek, ez Bruce Springsteen, ez I am Basque: bertsotan, Oskorriren Aita-semeak doinuarekin eta bukaeran “inork ez beza inoiz ahaztu / batasuna da indarra” batekin, zeinari, dena esateko, falta izan baitzaion asuntuaren profesionalek, aberriaren pisu osoa errimatan jartzen ari direla jakitun, eransten dioten mistizismoa; eta zeinak, bestalde, aldarrikatu behar hutsagatik, adierazten baitu Alfa eta Omegaren alderdia ez dagoela oraindik guztiz ados bere buruarekin.
Normala ere bada: ikusten dute lehenago bertsolaritzan bezala, orain hauteslaritzan ari zaizkiela beste horiek gailentzen. Eta nerbioak. Pertsonalki, dena den, iruditzen zait gehiegi hitz egiten dela EAJk ezkerreko erretrobisoretik geroz eta gertuago ikusten duen EH Bilduren hibrido entxufagarriaz. Eta oso gutxi, edo batere ez, pixka bat despistatuz gero eskuineko erretrobisoretik ager dakiokeen Teslaren Cybertruckaz.
Ea ondo xamar esplikatzea lortzen dudan: jeltzaleak pintza baten erdian irudikatzen ditut une honetan, alde batean dutela suaviter in modo eginez emaitza onak lortzen ari den ezker subiranista; eta, bestean, oraindik ezer oso konkretuan kristalizatu ez den arren, kalean belarria pixka bat jartzen duenak erraz antzematen duen eusko labeldun trumpismo baten posibilitatea –alegia: arrazakeria, lgtbifobia eta sektore publikoaren desegitea à gogo, den-denarekin erreta dagoen jendea herra horretarako antolatuz–.
Eransten badiozu oinarri sozial edadetu eta nahiko desmobilizatua, argi dago, nik uste, ez dela Andoni batean Aitor jarrita bakarrik bideratu daitekeen zerbait. Obra handiak eskatzen dizkio momentuak EAJri, azpiegitura kolosaletan enplegatzekoak ziren porlan-zaku batzuk beharko dira urtetan boterea bermatu dion bloke historikoa birkonfiguratzeko. Sortzen zaidan galdera da: ba ote dago gai hori entzunda bertso onen bat botako duen inor oraingo EGIren egoitzetan?
