Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Fedibertsoaz berba egiteko gogoarekin esnatu naiz gaurkoan.

Izan ere, azken egunotan, nolabait esatearren, masotodon.eus gizarte-sareko enegarren izen emate fasean aurkitzen gara. Joan den astean hasi zen abordatzea. Orduantxe gertatu zen Twitter gizarte-sare pribatiboak, Espainiako Estatuko zenbait kontu ezabatzeko erabakia hartu zuela. Dirudienez, gehienak ezker espresio politikokoak.

Blog bidalketa honen irakurlearengan lagako dut azken honetaz hausnartzea.

Hargatik edo besteagatik, fedibertsoa osatzen duten zenbait instantzietan erabiltzaile uholdea sumatu genuen. Seguru nago gehien “kaltetutako” instantzia masotodon.social izan zela -izan ere bere zerbitzariak ordu batzuk jausita egon ziren-, edo agian mastodont.cat, non izen ematea desgaitu behar izan zuten. Besteak beste, mastodon.eus-en. Urtebete baino zertxobait gehiagoko bizitza duen proiektu honetan, erabiltzaile olatu horretan kaleratu behar izan genuen, lehen aldiz, erabiltzaile baten profila.

Zoritxarrez -zorionez zenbaitetan-, olatu hauetan gure proiektu txiki eta komunitariora erakartzen ditugun zenbait erabiltzaile, egun gutxiren buruan berriz doaz txorieneara. Edo are okerrago: Twitter-eko jokamoldeak ekartzen dituzte gurera. Azken orduotan, transfobia. Nahiko nuke hauek joateko beharra ez sentitzea, ez etortzekoa baizik. Baina tira, gaur bestelako gaia jorratu nahi nuen. Are gehiago ikusita Gorka Bereziartuak ondo baino hobeto jorratu duela azken aipamen hori.

Azken hileotan, isilka-isilka, bere bidea egiten ari da Elegose irakurle taldea. Izan ere, bere lehen urteurrena beteko du urte berri honetako otsailean eta azken egunotan gauza interesgarriak ikusi ditugu. Nor bere kabuz hausnartu, eta hala nahi balu, konpartitzeko modukoak. Hala egingo dut nik.

Lehenik eta behin, esango nuke, Elegose erreferente bilakatu dela mastodon gizarte-sarean -zein libreak diren beste batzuetan-, euskaraz irakurri nahi dugun norbanako zenbaiten artean. Horri gehituko nioke, seguruenik beste modu batean fedibertsoan geratuko ez liratekeen zenbait erabiltzaile gizarte-sarean aktibo izateko eragina izan duela uste dudala. Eta agian, esperimentu kolektibo interesgarria izan dela -eta izango dela- euskarazko testuentzat. Bukatuko nuke esaten, zoritxarrez azken momentuan materializatu ez bazen ere, Kataluniako instantzia nagusitik lanketa nola egiten genuen inguruko jakin-mina sortu zela. Agian etorkizunean.

Fedibertsoan, euskaran bezala, eduki interesgarria behar dugu. Deigarriak zaizkigun proiektu desberdinak. Eta bide hori aztertu nahi izan genuen -edo behintzat hala da nire kasuan-, Elegose irakurle taldea nolabait aurkeztu genuenean. Lehen urteurren honetan 14 liburu baino gehiago irakurri eta iruzkindu ditugu, euskara hutsean. Eta datu deigarria da, hasi bezain pronto, hilero liburu bakarra irakurtzea adostu genuela kontuan hartzen badugu.

En fin, laburbilduz, uste dut gutxiago kexatu beharko ginatekeela -ni gaur bertan hasiko naiz- olatu hauetan etortzen zaizkigun erabiltzaileek, beti ere arauak betetzen badituzte, gurean egiten duten ibilbideaz eta bertan geratzeko moduko eduki eta proiektu interesgarriak sustatze bidean jarri beharko genituzkeela indarrok. Besteak beste, arauen eta eskubideeen definizioak bere biziko garrantzia badu ere, norbait kaleratu behar badugu, maila kolektiboan egiteko erremintak eduki baditugulako. Falta diren apurrak? Sortuko ditugu.

Bukatuko dut esaten nik gustura entzungo nukeela, beste modu batez ezagutuko ez nukeen musika edo ikusiko nituzkeela gustura, beste modu batez ezagutuko ez nituzkeen filmak.

Durangoko Azokaren baitan, Gotzon Barandiaran idazlearekin eta Miren Narbaiza musikariarekin batera, Axi Lopezek moderatutako mahai-inguru batetan parte hartu nuen Argia-k gonbidatuta. Bertan, Creative Commons lizentziek (aurrerantzean CC), eta oro har lizentzia askeek, euskal kulturgintzari egin dieten ekarpenaren inguruan eztabaidatzeko aukera izan genuen.

Interesgarria deritzot, bertan defenditu izan nituen zenbait arrazoinamendu idazteko tarte bat – bat baino gehiago agian -, hartzea eta zuokin guztiokin argumentazioa konpartitzea. Izan ere, gai interesgarria izateaz gain, oraindik euskaldunok jorratu beharreko zirrikituak baino, autobide osoak daudela uste baitut.

Niri egokitu zitzaidan kultura librea zer den zehaztea, eta modu ulergarrian egin nahi izan nuen. Hobekien kontrolatzen dudan gaia adibidetzat jarriz, software librearena. Izan ere, nire ustez kultur egitasmo bat librea dela esan ahal izateko, software librean bezala, lau baieztapenetan oinarritu behar gara. Hauetako bakarra falta badu, nekez uler nezake obra libre bezala. Lehenik eta behin, obra horren lizentziak, asmoa edozein delarik, lana erabiltzeko askatasuna eskaini behar du eta, era berean, lana banatzeko askatasuna bermatu. Baita, lana aldatzeko eta hobekuntzak egiteko eskubidea abalatu.

Nire aburuz, hiru dira askatasun guzti horiek bermatzen dituzten Creative Commons Lizentziak: CC Zero, CC BY (aitortu) eta CC BY-SA (aitortu-partekatu berdin). Hortik aurrera gure lanari muga gehiago jartzeko askatasuna ere badugu, noski. Adibidez, CC NC (ez komertzial) eta CC ND (ez eratorririk) klausulak erabiliaz batera copyright-a leunduz. Baina, azken hauek, ez lukete bermatuko lan horren askatasuna. Hona hemen, CC lizentzien inguruan berba egiten dugunean, sarritan, egiten dugun akatsa: CC lizentzia guztiak libreak direla pentsatzea.

Ez da horrela.

Esango nuke, gainera, ezjakintasun nahikoa dagoela azken klausula bien inguruan berba egiten dugunean.

Ez komertziala klausula erabiltzearen inguruko arrazoinamendurik sendoena, zera dela ondorioztatu dut sortzaile askorekin gaia komentatu eta gero: enpresa handiek guk egindako lanaren etekin ekonomikoa ateratzeko aukera ahalbideratzea. Aipatu nahiko nuke enpresa handi horiekin jokatzen dugun era berean, maite ditugun beste zenbait proiektu txiki kaltetzen ditugula gure lana ez komertzial bezala katalogatzen dugunean. Utzidazue zergatia hurrengo artikulu baten azaltzen.

Bukatzen joateko, libre eta doako hitzen artean nahaste handia dagoela aipatu nahiko nuke. Estigma horrekin behingoz bukatu behar dugulakoan nago. Librea izateak, ez du esan nahi halabeharrez doakoa izan behar duenik. Hori baino ez genuen falta, gure lanagatik ezin kobratzea! Kultur askeak ez dio erreferentzia egiten diruari – ez behintzat modu zuzenean -, askatasunari eta erabilera baldintzei baizik. Prezioaz ere aritu izan ginen mahai inguruan, kobratzeaz. Eta hala badagokio, zenbat kobratzeaz.

Baina beste egun baten jarraitzeko lizentzia onartuko didazue. Azken arrazoinamendu hau askoz sakonagoa baita eta dagoeneko nahikoa luzatu naiz.

Aurreko blog bidalketa baten aurreratu nizuen moduan, Durangoko Azokako igandean, Hezkuntzan ere Librezale taldeak azken asteotan landutako komunikatuaren berri eman zigun. Sarean aspaldi irakurri daiteke komunikatu hori, izan ere, eragile desberdinei berau aurkeztu eta sinatze fasean egon da taldea Durangon aurkeztu orduko.

Bost dira Hezkuntza ere Librezale taldeak plazaratzen dituen hausnarketak, Administrazioari eskari zuzena eginez eta irakaskuntza komunitateari ohar desberdinak luzatuz. Honela laburtu genitzake: ikasleen datuak esku pribatuetan utzi ordez, datu horien pribatutasuna bermatuko duen sistema baten alde egitea. Chromebook gailuen zaharkitze programatua dela eta, arduragabekeria dela berauen alde egitea. Gailu horietan euskararen presentzia enpresa zehatz batzuen eskutan geratzen dela salatzea, are gehiago, gailu hauen zenbait atal euskaraz ez daudela ohartaraztea. Ikasleak behin eta berriro tresna berdinetara mugatzea hezkuntza digitalaren murrizketa ekarriko duela. Bukatzeko, Microsoft-en eta Google-en azpiegiturak erabiltzea, hezkuntza komunitatearengan, dependentzia sortuko duela.

Argi dago Hezkuntzan ere Librezale taldearen komunikatuaren kontra argumentatu nahi duenak, ezin izango duela egin dokumentuaren argumentu faltagatik.

Administrazioari interpelazio zuzena eginez, honela bukatzen da komunikatua: Administrazioari dei egin nahi diogu digitalizazio prozesuan gidaritza eta laguntza teknikoa egin dezan, azpiegitura libre, jasangarri eta ahaldunduko gaituena ezartzeko; eta ez dezan soluzio komertzial interesatu baten esku utzi gure ikasleon hezkuntza digitala.

Gogoratu Hezkuntzan ere Librezaleren komunikatu osoa irakurri nahi duenak, sarean duela eskuragarri. Irakurketa bat, gutxienez, merezi du. Are gehiago kontuan hartzen badugu, ez direla gutxi izan komunikatu honen alde beraien sinadura utzi duten eragileak.

Bada, bat egiten dut, hitzez-hitz, komunikatu honekin, eta nik ere uste dut badela garaia prozesu honen inguruko eztabaida emateko. Hain zuzen ere, hori da, Kabi@ gunean eztabaidatu genuen gaietako bat eta etorkizun hurbilean eman beharreko pausuak zeintzuk diren zirriborratu genituen. Hala nola, hurrengo bileraren data otsail aldera zehaztu genuen, posibleki Eibarren.

Beraz, adi ibili, eta ni/gu bezala bost puntu nagusi eta eskari hauekin bat egiten baduzu, Hezkuntzan ere Librezale-ren Telegram taldean edo Matrix gelan sartu, informatu eta zure ingurua aktibatu.

Azken hileotan Marta Peirano kultur eta teknologia kazetariaren azken saiakera liburua irakurtzeko denbora hartu dut: El enemigo conoce el sistema, (Debate). Liburuaren lehen edizioa irten zenetik irakurri nahi banuen ere, irakurtzeke daukadan liburu zerrendak ez du mugarik ezagutzen. Izaroren aupada behar izan nuen liburua erosi eta irakurtzeko.

Liburu honen azpititulua, gutxi gora behera, honela itzuli genezake: Ideien, pertsonen eta eraginen manipulazioa arretaren ekonomiaren ondoren. Eta kontrazalak berak bakarrik dozena erdi blog bidalketa idazteko aukera eskaintzen dit. Honela dio kontrazalaren lehen esaldiak: Sarea ez da librea, ez irekia, ezta neutrala ere. Bi esaldi hauek aipatze hutsarekin, liburua irakurri behar nuela suposatuko duzue. Are gehiago, esaten badizuet Marta Peiranoren TED hitzaldiaren bideoa – Zergatik zelatatzen naute, inor ez banaiz? -, aspaldi honetan hack.in#badakigu-ren izenean eman ditugun pribatutasun hitzaldi eta tailer guztietan jarri dugula. Bideoak bi milioi ikustalditik gora ditu Youtuben.

Tira ba, hasiera hasieratik engantzatu nau saiakera honek. Teknologia liburu bat izateko, oso hasiera berezia daukala iruditu zait. Izan ere, liburuan zehar erabiliko duen argudio bat azaltzeko – dopaminak gugan duen eragina -, teknologian zentratu beharrean lurrinen merkatuan zentratzen baita. Lehen lau orriak argumentatzeko erabiltzen dituen argudioek, desberdina izango den zerbaiten aurrean aurkitzen garela adierazten digute.

Eta hala da. Adikzioa, azpiegiturak, zelatatzea, algoritmoa, iraultza, negozio eredua eta manipulazioaren inguruan berba egiteko gaitasun itzela erakusten du liburuak dituen zazpi ataletan zehar. Gainera, bere argumentuei indarra emateko erabili dituen oharrek ere, indarra emateaz gain, testua borobiltzen dute.

Sare askeekin amets lizunak ditugunontzat, oso irakurketa interesgarria iruditu zait. Baita, edozein Internet erabiltzailerentzat ere. Interneten egunero darabilgun teknologiak kontrolatzen dituzten enpresa handiek gugan duten eragin maila ulertzeko balio du. Baita eragin maila hori lortzeko erabiltzen dituzten joko eta diseinu zikinen inguruan hausnartzeko.

Gauza txar bakarra aurkitu diot. Ez dut Peiranorekin politikoki bat egiten. Izan ere, nire ustez irakurketa politiko sakonagoa beharko luke. Adibide bat jartzeagatik, idazleak behin eta berriro erabiltzen du arretaren ekonomiaren kontzeptua, baina nire uste apalean kapitalismo basatiaren ondorio besterik ez den egoera baten aurrean aurkitzen gara. Terminoen erabilerak, sakonagoa izan behar zuen. Iraultzen atalean alternatiben inguruan idazten duenean, oinarri sozialdun proposamenen bozgorailu izateko aukera esploratu izana eskertu izango nioke. Hacktibismoaz aritzea. Ez du egin. Antikapitalismoan sakondu izan balu, irakurketa borobila izango litzateke.

Edonola ere, irakurketa gomendagarria dela uste dut, jakinda, han idazten diren adibideak baino askoz gehiago egonik (eta posibleki interesgarriagoak), oinarriak ezartzeko hasiera on bat izan daitekeela.

Aurrekoetan aipatu izan dudan moduan, geurean, software librearen eta burujabetza teknologikoaren aldeko proiektu ugari gauzatzeko aukera izan dugu.

Eskola 2.0-n egin zelakoan nengoen, baina, bereziki interesgarria deritzot, berriz ere, hezkuntzan software librearen eta burujabetza teknologikoaren inguruan hausnartzea. Are gehiago, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak ikasleen eta eskolen behar izan teknologikoak asetzeko, Google eta Microsoft-en alde egingo duela jakin eta gero. Aspaldi sartzen hasiak dira bi enpresa hauek gure eskola publikoetan – eta publikoak ez diren eskoletan ere -. Nire ikasle garaian hasi zuen konkista horrek, are eta hegemonia gehiago hartuko du – guk geroz eta dependentzia gehiago hartzen dugun bitartean – Chromebook-ak homologatu eta masiboki erosten ditugunean. Bada momentua aski dela esateko.

Pentsaezina izango litzateke eskolen jantokien kudeaketa Burger King eta Mac Donalds-en artean banatzea. Besteak beste – eta arrazoinamendu antikapitalistetan sartu gabe -, osasunari edo ekologiari dagokionez astakeria galanta izango litzatekeelako. Zer mezu bidaliko genieke eskolan bazkaltzen duten ikasleei? Pentsaezina, erabat. Bada, nola da posible, hezkuntza fasean dauden haurrei eta nerabeei esparru teknologikoan bi aukera baino ez daudela erakustea? Txiki-txikitatik erabateko dependentzia sorraraziz, Euskal Herrian, software eta jakintza libreak, gihar sozial eta enpresarial itzela duenean gainera. Ulertezina.

Geroz eta gehiago egiten dugu berba burujabetzaren inguruan, elikadura burujabetza, energia burujabetza eta, azken hiloetan, baita burujabetza teknologikoa ere. Gaia jendarteratzeko momentu aproposean gaudela uste dut eta bada garaia afera honek merezi duen errekonozimendu sozialarekin aztertzeko. Ez eraikin ederrenaren bilera gela ederrenean. Kalean baino.

Hezkuntza eta teknologiari erreparatzen badiegu, galdera mordoa sortzen zaizkit buruan. Erronka bezala ulertzen ditut. Adibidez, gizarte indibidualizatu honetan, nola eraman dezakegu burujabetza teknologikoaren alde lan egiten dugunon hausnarketa hezkuntza komunitatera? Nola gizarteratu daiteke gaia? Eta garrantzitsuena: nola bermatu ikasleek, maila praktikoan eta politikoan, eztabaida honetan parte-hartzeko aukera izatea?

Galdera guzti hauek eta beste zenbait erantzuten saiatuko gara Durangoko Azokan. Kabi@ gunean, Burutek taldeak antolatu duen abenduaren 8ko jardunaldian. Goizeko 11:00tatik arratsaldeko 14:00ak bitartean, burujabetza teknologikoari zabalduko diogu tartea. Bereziki hezkuntza alorrean burujabetza teknologikoa sustatzea, izango dugu hizpide nagusi bertaratzen garen guztiok. Burujabetza teknologikoa – modu kolektiboan – definitzen saiatuko gara, Hezkuntzan ere Librezale taldeak azken hilabeteotan landu eta azkendu duen lana aurkeztuko digu eta, bukatzeko, etorkizuneko erronkei aurrez-aurre begiratzeko parada izango dugu Burutek taldearen bigarren asanblada irekian.

Gogoratu, abenduaren 8an, 11:00tan Kabi@-n.

Hezkuntza, askapenerako erreminta bihur dadin, ez menpekotasuna sortzen duen organismo.