Alderdien mahaian negoziatuko ez den bakea

(http://bakeprozesua.org/ blogerako idatzitako artikulua)

Jendarte gero eta makinizatuagoan bizi gara. Makinak ohoratzen ditugu giza balioen gainetik. “Hi haiz hi makina!” esaka ibiltzen gara elkarri, “makina” zerbait gaindiezina, hobe ezina bailitzan. Azkarretan azkarrenak dira edozein motatako aparailu horiek, baina gauza hotz eta tontoagoak ere nekez aurki daitezke. Kontua da makinak eta teknologiak bezala, zientzia eta zientifikotasuna ere jainkoesten ditugula. Hori, berez ez litzateke txarra izango, humanitatearen ikuspegitik begiratu eta ulertuko bagenu dena. Are gehiago aro digitala izenarekin bataiatu dugun garai berri baten aurrean.

Aldatu dira gure arteko harremanak, aldatu dira komunikazio ereduak, kanbiatu da ulertzeko eta jakintza ulertzeko modua (Google bihurtu dugunetik munduari begiratzeko behatxulo), ezberdina da irakurtzeko era ere, pantailetatik ari garenez gero… Beste garai baten aurrean gaude. Eta giza balioak inoiz baino beharrezkoagoak diren honetan, egoera diglosikoan eta azpiratuan daude humanitateak. Eta horien artean letrak. Kasik zientzia izaera ukatzeraino.

Eskoletan argi ikusten da hori. Eskoletan eta unibertsitatean noski, Bolognia planak ekarri dituen aldaketak adibide. Gero eta leku handiagoa eta eztabaidaezinagoa dute zenbakiek, matematikek, eta hutsalagoa hitzek, musika eta arteek, etikari buruzko gogoetek… Hizkuntzak ere irakasten dira. Nola aterako dira bada mundura ingelesa jakin gabe? Baina hizkuntza horiek erreminta hutsak bailiran ikasarazten dira. Literatura berriz, garaiko autoreak eta obrak buruz irakasteko darabiltzagu eta ez giza jokabideari buruzko hausnarketak planteatzeko eta eztabaidatzeko. Nobela batek bizitzaz edozein ikasgaik baino gehiago irakatsi dezakeenean.

Funtsean, enpresetara ondo egokituko diren piezak fabrikatzen ditugu ikastetxeetan eta horrela, astelehenetik ostiralera ordutegia zintzo betearazita, isiltasun zuria mantentzera behartzen ditugu. Esandakoa kunplitzen dakiten pertsona efizienteak sortuta, interpretatzeko eta kritikatzeko gaitasuna mugatuta, arazo sozial eta politikoak tabu bihurtu ditugu hezkuntzan.

Informazioaren jendartea ere deitzen zaio jendarte honi. Informazio ugari eskuratzeko modua dugu bai, baina horrek ez du esan nahi ezagutza eta jakintza handiagoa lortu ditugunik. Nola lortuko dugu bada hori, informazioa interpretatzeko gaitasuna gero eta antzutuagoa badugu? Egia da Euskadin Rock & Rollak ez duela dirurik ematen, baina ez dute gehiago ematen giza jakintzek ere, zer esanik ez etikak. Hala ere, humanismoari egiten dion ekarpena ezinbestekoa da. Mundua merkatuaren terminotan planteatzen dugun aldiro, gure erro bakarrari esaten diogu ezetz: gizatasunari. Geure existentzia ukatzeraino.

Balio etikoak hobetu eta indartzeko mekanismo bihurtu behar ditugu zientzia eta teknologia, bakearen alde egiteko, balio etikoak indartzea ezinbestekoa delako. Eta horretarako gizatasunean inbertitu behar da, giza baloreen burtsan. Nola jakitea da zaila. Baina bake osoa nahi bada, alderdien arteko mahaietan arazoaren ertz bati heltzea ez da aski, sakonagoak dira hemen arazoak, oinarrizkoagoak. Eta oinarriari heltzen ez zaion artean, ibiliko gara norabide argirik gabeko politikagintzan eta herrigintzan.