Deserria

Atalak: Sailkatu gabea

“Maketoa naiz eta arto nago”. Hala zioen udaberri aldera auzoko pareta batean loratutako pintadak. Lerro hauen atzean denari irri bihurria atera zion esaldiak, baina oso bestelako irakurketak ere izan zituen. Bigarren zentzua izan zezakeen esaldia izatetik urruti, zentzugabekeria zeritzon askok, trauskilkeria. Sarera ere egin zuen salto pintaketaren argazkiak, beronen bueltako iritzi gehiago ezagutzeko aukera irekiz. Erdaldun baten kexa gisakoa izan zitekeela zioenik bazen –nahiz eta euskara erabili–, bere burua maketotzat duenak kexa euskaraz adierazi izanaz trufatzen zenik ere bai. Nire baitarako pentsatu nuen bazitekeela esaldiaren ironia tonua oharkabe pasa izana.

Arreta eman zidan ohartzeak pintaketa haren egilea gure ingurunetik at kokatzen zuela hainbatek, auzoan eta euskaraz idatzia egonik ere. Bazirudien gaur gaurkoz ere askorentzat maketoak bestetasuna, gu –zernahi dela ere hori– ez den hori, izaten segitzen duela. Urte hauetan guztietan tarterik izan ez balitz bezala behinola irain izandakoaz jabetu eta norbere identitatearen parte gisa onartzeko eta aldarrikatzeko, euskalduntasunarekin batera, zergaitik ez. Batak eta besteak ez baitaukate zertan kontrajarriak egon. Ez ote da, hain justu, bestetasun horretara betikotzen dituen logikaz kexu izango pintaketa?

“Ez dakit nire gurasoek destierro moduan bizi izan zuten euren herrietatik alde egin eta mila kilometrora bizimodua topatzera behartuta egotea. Baina nire bizitza deserri huts legez bizi izan dut (…) Beste batzuena zen herrian jaio eta haztea da deserria. Betirako trenak ekarritakoa izatea da deserria”. Sonia Gonzalezen hitzak dira, Erreka Haizea lanean jazoak, eta muturren parean jartzen diote bati maketoak arto egoteko izan ditzakeen motiboen artean bat aski potoloa: norbere herrian arrotz izatera kondena. Konplexurik gabe maketo gisa identifikatzerakoan harrotasuna ordez artotasuna besarkatzera eraman dezakeena, ondoriozta dezaket.

Orain gutxi irakurritako iritzi artikulu baten harira gogoratu dut pintaketaren pasartea. Aipatu idatziak euskararen egoeraren pagaburu bilakatzen zituen migratzaileak, “inmigrazio masibo” gisako terminoak erabiliz eta hala izendatzen zenari “aurre egin beharraz” mintzatuz. To! Atzerritarrek euskara kaltetzen dutela defendatzeko, industrializazio garaiko migrazio fluxuak euskara urritu izanaren argudioa zerabilen autoreak. Puntu horretantxe oroitu nuen garai hartan etorritako norbaiten ondorengoak egindako auzoko pintaketa. Irakurtzen ari nintzen diskurtsoa hedatzearen arriskuak ez ziren gutxi eta edonolakoak, baina bakarra aipatzearren –eta inolaz ere ez larriena–, beste belaunaldi bat kondena zezakeen bere herrian bertan deserrian sentitzera, Beste izatera.

Aniztasunari tokia egingo dion eta euskara kohesiorako –eta ez diskriminaziorako– erabiliko duen herria bada nahi duguna, urgentziazkoa zaigu gisako diskurtsoei bidea moztea. Kanpotik etorri(ko) direnen ondorengoek biharko egunean paretak sprayatuko badituzte, artotasuna adierazteko baino, harrotasuna adierazteko arrazoi gehiago izan ditzaten.