[Itsaso Zubiria Etxeberria] Udako solstizio gauean Euskal Herriko txoko ugaritan pizten diren suaren bueltan ezagutu dut nik ume-umetatik soka-dantza. Herriko plaza festei hasiera emanez jendez goraino beteta, eta han, urte osoko izpiritu txarrak uxatzeko piztu berri den garren bueltan herritarrak dantzan. Betitik izan du zerbait berezia dantza horrek niretzat. Urte askotan pentsatu izan dut “datorren urtean ni ere aterako naiz”. Sekula soka-dantzarekin hanka gora jasotzera iritsi ez banaiz ere. Eta orain, urriaren 12an, badut aukera.
Urriaren 12an Donostian elkartuko da Argia osatzen dugunon komunitatea, kazetaritza independentearekin konprometitutako taldea, lagunarte euskaltzalea. Trinitate plaza izango da bilgune nagusia, baina eguerdiko 13:00etarako Konstituzio plazan deituta dago ekitaldi polit bat. Soka-dantza herrikoia antolatu du ARGIAk Jose Ignazio Ansorena musikariak zuzendutako txistulari taldeak girotuta, eta denok dugu parte hartzeko aukera. Honela azaldu digu Ansorenak dantza honen esanahia eta jatorria: “Erdi Aro amaieran sortu zen, hiribilduen eta jauntxo feudalen arteko erronkan. Eta ‘gu ere bagara zerbait’ adierazten du dantzak. Horregatik antolatzen da soka bat herriko jendearen artean eta kolektibitatearen ikurra da. Plazan plantatzen da soka, plaza herriaren agertokia baita, eta plazari buelta ematen diote, jabe egiten dira, ‘hau gure lekua da’ adieraziz. Soka horretan osagarri ezberdinak daude: aurreskua, alegia, alde baterantz tira egiten duen buruzagia; baina badu kontrako buruzagia, gizarte guztietan egoten den bezala, atzeskua; eta tentsio horretan dantzan hasten dira, aurreskua eta atzeskua beren erakustaldietan”. Bi dantzari bikain, Amaiur Luluaga eta Aiert Beobide izango dira aurresku eta atzesku, Argiaren mendeurreneko soka-dantzan. “Jarraian, zubia egiten dute, adieraziz, elkarrekin bizitzeko denok behar dugula gutxieneko arauei men egin, eta zubipetik pasatzen dira sokan dauden herritar guztiak. Eta jarraian badago beste zati bat, ‘axeri dantza’ edo ‘banangoa’ deitzen zaiona, herritar denek egiten dutena, txandaka”. Hain justu “banango” edo “axeri dantza” zati hori dantzatuko dugu txandaka eta taldetxotan nahi dugun guztiok. Zuetako askok inoiz probatuta izango duzue soka-dantza eta jakingo duzue oinak astintzen. Beste batzuk, berriz, nondik hasi ere ez duzue jakingo. Baina ez egin atzera horregatik: ikasteko denbora dago eta argia.eus webgunean zintzilikatu dugu bideo tutoriala.
Plaza dantzak azken urteotan folkloriko bilakatu dira eta instituzionalizatu egin dira. Soka-dantzari berdin gertatu zaiola azaldu du Ansorenak: “Egun, soka-dantzaren kontzientzia soziala galdu denez, eta modu erritual edo liturgikoan soilik mantendu denez, jendeak uste du kontu serioa dela, gehienetan agintariek edo ordezkari garrantzitsuek egiten dutelako. Baina berez ez zen horrela, eta testigantza asko ditugu diotenak XIX. mendean erromerietan gazte koadrilek beren esku-dantzak antolatzen zituztela. Hori guztia festa giroan egiten zen, eta Argiaren mendeurrenean ere festa giroan egingo dugu”. Herrikoi eta parte hartzailea izango da gure soka-dantza. Denok gonbidatuta gaude bertan parte hartzera, urratsak ikasita baina bakoitzak bere erara dantza eginaz. Eta lasai, dantzatu ez baina ikustera gerturatu nahi dutenak ere oso ongi-etorriak izango dira. Ansorenak biribildu du festaren esanahia: “Ehun urte, beste ehun urteren ataria”.