Erromeria guztietan presente dagoen soinu tresna zer da? Kalejiretako doinu alaien sortzailea nondik datorkigu? Infernuko hauspoa ezizenez ezagutzen duguna hemen sortua ez izanik, nola heldu zen gure artera? Galdera hauen erantzunaren bila abiatu dira Trikifolia dokumentaleko lagunak.
Horretarako, eskusoinuaren zale amorratuak diren Donostiako Egia auzoko Kaña 2 Kaña taldeko kideak filmaren gidari eta protagonista izango dituzte. Musika tresna honen historia eta bilakaera ezagutzeko asmoak, Euskal Herriko mugak gainditu eta Italiako herrixka batera ere eramango ditu. Orain gutxi, dokumentala gauzatu ahal izateko gutxieneko diru kopurua lortu dute eta, bihar bertan, Castelfidardorako bideari ekingo diote trikitixaren jatorriari segika. Aipagarria da Euskal Herriko zinegile ezagunen babesa jaso duela proiektuak. Azken asteotan, lau bideo labur hauen bitartez, Telmo Esnalek, Jon Garañok, Asier Altunak eta Jose Mari Goenagak Trikifolia txalotu eta hauspotu dute.
Unai Guerra dokumentalaren zuzendariari galdera batzuk luzatu dizkiogu proiektuaz eta eskusoinuaz gehiago jakiteko.
Road moviea eta trikitixa. Nahasketa berezia. Zer da kontatu nahi duzuena?
Kontatu berez gauza ugari kontatu nahi ditugu. Trikitixa ez da aitzakia, baina kasik, gure interesekoa den jende multzo baten bilgune gisa ikusten dugu trikitixa. Road Moviea berriz, kontatzeko erarekin harremanetan dago; hau da, mota horretako istorioak oso dinamikoak eta erakargarriak dira, hain zuzen ere gure kontakizunaren protagonistak bezala. Azken batean historia humano bat kontatu nahi dugu, pertsonengan arreta jartzen duena. Trikitixa eta bidaia horren eszenatokia dira. Donostiako Udal Musika Eskolako trikitixa ikasle helduen istorioa kontatu nahi dugu. Orain dela sei-zazpi urte hasi ziren trikitixa eta panderoa jotzen ikasten, nahiz eta adineko jendea izan.
Gure protagonistak oso bereziak dira, elkartzen direnean giro paregabea sortzen da, alaia eta umoretsua. Benetan bere musika tresnarekiko grina sentitzen dute, eta hori islatzen dute argi eta garbi. Hori da transmititu nahi duguna: istorio humanoa eta unibertsala; adina oztopoa izan gabeko adiskidetasun, pasio, eta ilusioaren kontakizuna hain zuzen ere.
Bestalde, orain dela urte batzuk musika eskolako piano ikaskideak Berlinen dagoen Bechstein Pianofortefabrik piano fabrikara antolatu zuten bidaia bat, eta oso esperientzia aberasgarria izan zela beraientzat ikusi ondoren, trikitixak egiten diren fabrikara joateko ideia sortu zen. Fabrika hori Italiako Castelfidardo herrian dago, eta horrela ezagutu genuen gure sustraietan hain errotuta dagoen musika tresna hau XIX. mendean Euskal Herrira etorri zela, burdinbidea eraikitzera Italiatik etorritako langileen eskutik. Datu hau ere interesgarria iruditu zitzaigun dokumental etnografiko tradizionalagoa egiteko. Beraz, bi osagai hauek elkartuz pelikula interesgarria eta, aldi berean, oso dibertigarria pantailaratzeko aukera geneukala ikusi genuen.
20 minutuko dokumental musikala eta telebistarako 52 minutuko bertsioa egiteko asmoa duzue. Azalduko diguzu zer diren bi lan hauen berezitasunak, eta zergatik bitan banatu?
Arrazoi praktikoak daude bereizketa horren atzean. Filma non ikus daitekeen pentsatu behar da. Film laburrak festibaletan ikusten dira batez ere, eta horiek 20 minutuko muga ezartzen dute. Horrelako historia batek telebistan ere bere tokia duela uste dugu; kasu horretan, berriz, ohiko iraupena 52 minutukoa da, iragarkiekin batera ordubeteko tartea betetzeko. Istorio bera izanik ere, bigarren bertsioak hainbat gauza modu zabalagoan jorratu ahal izango ditugu.
Azkenaldion gurean zabalpen handia izaten ari den crowdfundingaren bidea hartu duzue. Zergatik?
Bi dira horretarako arrazoi nagusiak. Egungo ekonomia egoeran zaila da erakunde eta enpresetatik dirua eskuratzea eta bide alternatibo ona iruditu zitzaigun. Baina, dirua baina harago doan bidea da. Crowdfunding delakoaren bidez dirua biltzeak proiektua ezagutzera ematean dauka oinarri, hau da, bi lan batera egiten ari gara kanpaina honetan dirua bildu eta gure istorioaren inguru jakin mina piztea. Bestetik, “azkenaldion” diozu zure galderan, baina beste izen batzuekin izanik ere Euskal Herrian crowdfundinga ez da berria, horretarako auzolan hitza ere erabili da. Hemen, esaterako, ikastolak, auzoko jaiak eta beste hamaika proiektu osatu dira modu horretan. Zinemagintzan ere, eta barkatu parekatzea, teknika hau erabili da, Ama-Lur filma horrela finantzatu zuten, jende askoren ekarpen txikien, eta ez horren txikien bidez. Azken batean, honekin trikitixarekin gertatzen denaren kontrakoa gertatzen da: berritzat jotzen dugun zerbait gure artean, betidanik ez bada ere, aspaldian erabili da.
Kaña 2 Kaña taldeak Italiara egindako bidaia filmaren ardatza da, ezta?
Kaña 2 Kaña gure trikitixa ikasleek sortutako taldearen izena da. Hain handia da trikitixa jotzeko dituzten gogoak, zein koloredun elastikoekin ateratzen baitira herriko jaietako kalejirak alaitzen izaten dituzten aukera guztiak aprobetxatuz. Bidaia aitzakia paregabea da gure protagonisten elkarbizitzan sortzen diren pasadizo interesgarri eta dibertigarriak azalarazteko, baina ez da oporraldi bat izango. Bi egun jarraian autobus batean sarturik, Castelfidardo egun bakar batean ikusi, fabrika ezagutu, eta beste bi egun itzultzeko hain jende helduentzat ez da gozoki bat. Benetan fabrika ezagutu nahi dute baita elkarrekin egon eta musika jo egun horietan zehar ere, baina ez da egoerarik erosoena izango (ekainaren 29tik uztailaren 3ra egingo dugu bidaia).
Guretzat esku-soinua hemengo musika tresna zen, eta horrela jarraitzen du izaten. Hemengo kultura eta eta folklorearekin erabat lotuta dagoenez, jatorria ere hemen izango zuela uste genuen. Hori dela eta, entzun genuenean Italiatik etorria zela gure jakin mina piztu zuen. Agian ez da Italiakoa izango, guk dakigunez hala izanik ere. Kontua, ordea, beste bat da, guri interesatzen zaiguna kontrastea da, betikotzat diruditen gauzak uste baino berriagoak direla ikastea, alegia. Azken batean, edozein dela jatorria, trikitixaren historia uste baino laburragoa da gurean, “betikoa” izan arren.Euskaldunon kulturaren elementuak hemen sortuak eta kanpoko eraginetatik garbiak direla izan den ustea desmitifikatzeko saiakera izan liteke zuena?
Gure asmotan hori esatea ez dago, hala ere, desmitifikatze horren bide beretik datorren istorioa da gurea. Lehenago ere esan dugu, kontraste hori nabarmena da, ustea eta errealitatearen artekoa, alegia. Ondo pentsatuta, egia da gure istorioak mestizaje horren adierazlea izan daiteke.
Trailerra, datu teknikoak, argazkiak eta beste: www.goteo.org/project/trikifollia
Twitterren @trikifollia kontuan topatu dezakezue eta Facebooken ere gune hau zabaldu dute
