Philippe Claudel lehenago ere aipatu izan dugu blog honetan Brodecken txostena bikainaren harira, Igelak argitaratua, nola ez. Hark utzitako zapore onak eraman ninduen Iruñeko argitaletxe eusnob avant la lettreak 2012an euskaraz argitaratutako Ikerketa nobelara (jatorrizkoa frantsesez 2010ean publikatu zen).
Brodeckek zeukan tonu humanista eta mitteleuroparra espero nuen Claudelen obra berriago honetan baina oso bestelako zerbaitekin egin dut topo. Irakurleok liburu batean jartzen ditugun espektatibak ez baitira akerraren eguerdiko karkaxa izaten, nobela erdia pasa dut espero eta aurkitu ez dudan hori arrastaka neramala –behar bezala gozatzea hein batean zaildu didana, dena esan behar bada–.
Baina bukatu ondorengoa izaten da benetan balio duena eta Ikerketa merezi duen nobela delakoan nago: distopia baten antza du batzuetan, batez ere hasierako orrietan, Ikertzailea hirira iritsi eta ia dena hartzen duen enpresa erraldoia deskribatzen denean; kutsu kafkiar nabarmeneko pasarteak ere baditu, protagonistak bere helburua lortu nahi eta ezinean pasatzen dituen tramite askok arau sozialak gehiegi estutzeak sortzen duen egoera absurdua erakusten baitu, idazle txekiarraren Prozesua bezalako klasikoak gogora ekarriz. Baina absurdu horretan umorea ere badago, Joseph Hellerren Catch 22 baten ildoan akaso, haren komikotasunera iritsi gabe.
Inork ez du izen propiorik nobelan, denak dira funtzioak: Arduraduna, Sortzailea, Zaintzailea… Eta protagonistak, Ikertzaileak, ezin du eskatu dioten lana egin (hiriko enpresa nagusian gertatu diren suizidioak ikertzea), beti agertzen zaiolako txikia iruditu arren erabat gaindiezina den traba bat, autoritate ikusezin batek lana txukun egitea eragotzi nahiko balio bezala. Gizarteak emandako funtzioa ez betetzeagatik pertsonak jasaten duen degradazioa da liburuko gai zentraletako bat, irakurri ahala modu gradualean ikusten joango garenez.
Brodecken txostenarekin zeuzkan desberdintasunak nabarmentzen hasi naiz, baina, pentsatzen jarrita, badago nobela haren eta honen artean antzekotasunik ere: arrotzaren bazterketa bietan agertzen da (gure artean gaurkotasuna daukan gaia, zoritxarrez). Andereraren hilketa zuen ardatz aurretik aipatu genuen nobelak; alegia, testuinguru sozial batean egokitzen ez den pertsona bat, Ikerketako protagonista bezala.
Aldea zera da: Brodecken poroz betetako pertsonaiak zirela ia denak, ondo landutakoak, ertz ugarikoak eta aldiz Ikerketan ia mundu guztia dela estereotipo bat… itxuraz behintzat. Beste alde nabarmen bat: han idazlearen trikimailuak ez zeuden hain agerian; honetan berriz, amaierarekin batez ere, fikzioaren jolasa erakustea da txistearen parte bat.
Labur esateko: baietz, gomendatzen dizuedala Ikerketa irakurtzea. Testu honen bukaerara iritsi bazarete, nobelako protagonistak bezainbeste zailtasun pasa dituzue honezkero behintzat eta…