Munduko gauzarik arraroenak

Ibilbidea: Sormen beka emateko prentsaurrekoa, Benito Lertxundiri elkarrizketa, Harkaitz Canoren Fakirraren ahotsa-ren aurkezpena.
Deituiozu berezi. Deituiozu bitxi. Deituiozu arraro. Deituiozu nahi duzun bezala, baina hau ez da normala. Eta ez, ez dut esaten Durangoko Azokaren bigarren egunean gaudelako eta gaur goizean oraindik Toti Martinez de Lezeak Ereinen standean eragiten dituen ilara ia mitologikoak ikusi gabe jarraitzen genuelako, baizik eta itxuraz elkarrekin inolako loturarik ez duten gauzak gurutzatzen hasi direlako Landako gunean ostegun honetan.

Deituiozu hibridazioa. Deituiozu eklektizismoa. Deituiozu crossover kulturala. Deituiozu nahi duzun bezala, kontua ez baita erraza esplikatzen: literatur lan bati eman behar zioten Durangoko Azokaren Sormen Beka, hala iragarrita zegoen eta horrek kazetariei espektatiba jakin batzuk eragin zizkien, noski: idazle –segur aski gazte– bati argazkia egin eta haren nobela-proiektuari buruzko pieza nahiko konbentzional bat egiteko prest zeuden, bekaren irabazlea aukeratu duen epaimahaiaren izenean saridunak deskribatzeko Itxaro Bordari “geek” hitza atera zaion arte.

Bale, deituiezu “geek”. Deituiezu “nerd”. Deituiezu “freak”. Deituiezu nahi duzun bezala, kontua da AtopiaRPG rol-jokoak irabazi duela beka, euskaraz egingo den mota horretako lehenbiziko egitasmoa izango dela eta datorren urteko azokan jokatuko dutela lehen partida. Horretarako, aurrena, bost fakzio antolatu behar dira, elkarrekin etsaituta daudenak –noski, bestela ez litzateke euskal rol-joko bat izango– eta ezaugarri bereziak dituztenak. Fakzioetako bat, adibidez, status quoaren defendatzailea da; beste bat berriz, konspirazio-teorietan sinesten duen jendez osatuta egongo da.
Zer harreman dauka horrek antzinako euskararekin eta erromatar inperioaren garaiko aztarnategi batekin? Ba itxuraz, batere ez. Baina esan dugu hasieran, gaur gurutzaketa sinestezinen eguna izan da Azokan: sormen bekaren notizia idazten bukatu eta Benito Lertxundiri areto nagusian egin dioten elkarrizketarantz gindoazela, manifestazio baten antzeko zerbait ikusi dugu Artekalen barrena, “Euskaltzaindia, Iruña-Veleia argitu!!!” zioen pankarta batekin.

Hortxe dituzu AtopiaRPG-ren lehenbiziko parte hartzaileak: Euskaltzaindiak “Sistema” fakzioan izena eman dezake eta SOS Iruña-Veleiak berriz, “Lur laua” taldean. Eta has dadila jolasa. Bueno, edo segi dezala, ze partida dagoeneko hamar urte ari da irauten.
Total, sartu garela areto nagusira, entzuteko Lander Arretxearen galderei erantzunez Benito Lertxundik zer zeukan kontatzeko –susmatuz handik ibiliko zirela Amorrortuin, Iker Araotz eta beste zenbait, baina ezin agurtu; pena da ez dutela Twitterren aurpegia emateko ausardiarik ohiturarik– eta aurkitu duguna ez dela izan preseski espero genuena.

Alegia, guk –gutako batzuk behintzat–, elkarrizketa bat espero genuen, baina une oso konkretu batzuetan izan ezik, esango nuke ez dela halakorik izan. Galderak egin dira. Erantzunak eman dira. Baina, itxura batean horiek diren arren elkarrizketa bat gertatzeko funtsezko osagaiak, ez dugu elkarrizketarik ikusi, galdetutakoaren hariari jaramon handirik egin gabe Orioko bardoak eskaini duen bakarrizketa-sorta bat baizik.
Eta, hori bai, Lertxundiri aitortu behar zaio sakontasun handiz aritu dela hasieratik, ezagutzaren eta jakinduriaren artean dagoen diferentzia esplikatu duenean, baita ondoren ere, titular kolekzio ona utziz, adibidez honako hauek: “Kultura hitza bera sakralizatuta daukagu”, “mundu guztiak zerbait saltzen du eta nik kantak saltzen ditut”, “hizkuntza bat salbatzeko modurik onena da hizkuntza hori lanarekin eta dirua irabaztearekin lotzea” (barre txikiak aretoan), “herri batek askatu egin behar du, eta orduan bere erregimena jartzen du eta euskara salbatuta dago, eta unibertsala da” (txalo zaparrada). Freestyle samar, baina Durangoko Azokako Gogoetaren Plazan espero daitekeen moduan zihoan kontua, publikoari galderak egiteko aukera eman dioten arte.
“Benito, zuk uste duzu Iruña-Veleia auzia argitzeak lagunduko lukeela euskara prestigiatzen?”. Eta, deituiozu estrainio, deituiozu xelebre, deituiozu martziano, baina egoera berriro irten da bere gontzetatik.
Arratsaldean hasi dira gauzak bere onera etortzen: lerro hauek idazten ari garen momentuan totiliebers pila bat daude ilaran, rol-joko bateko fakzio batean izena eman dugu eta nobela bati buruzko solasaldia entzuteko hainbeste jende zegoen, kasik idazlea kanpoan geratu behar izan dela. Beraz gauzak normalago, baina joko demokratikoaren mugak errespetatuz betiere.

A, bai, Harkaitz Cano da idazle hori eta Fakirraren ahotsa eleberriaz hitz egitera etorri da, Leire Palaciosen galderei erantzunez. Honezkero jakingo duzue Imanol Larzabal musikariaren bizitza fikzionatu duela argitaratu berri duen liburuan, baina horrela esanda esplikazioa zozo samar geratzen zaigu. “Imanol Larzabalen bizitza profanatu dut”, esan du Canok, eta horrela bai, horrela beste esperientzia estetiko bat da liburuaz hitz egitea bera, beste lilura bat eragiten du, beste klase bat dauka.
Ba ordu erdi eskaseko aurkezpena horren erakustaldia izan da: “Tenpluaren barruan daudenak inoiz egon zirela kanpoan” gogora ekartzetik, “kantari bat suaren gainean oinez” irudikatzera. Liburuaren azalerako aztertu eta baztertu zituzten ideiak esplikatzen hasi denetik artista batek bere dohainaren morroi izaten buka dezakeela azaldu duen arte, kolore-paleta zabala hartuta aritu da hizketan, fikzioari buruzko gogoetak, ukitu umoretsuak, hango eta hemengo erreferentzia kulturalak, estilo nahastezin hori.
Idazlearen ibilbidea ezagututa eta gaurko egun, deituiozu nahi duzun erako hau kontuan izanda, horrek harritu, ez du agian asko harritzen; baina berdin-berdin harrapatzen zaitu.