Mutila telebista aurrean ETB1 ikusten. Estitxu Fernandez entzuten du, “sukaldatu” aditza erabiltzen. Casus belli. Twitterrera doa: “Zalantza bat: ‘sukaldatu’ aditzak niri bakarrik egiten dit min belarrian?”. Ez, ez da bakarra: zortzi lagunek altxatu dituzte beraien ahotsak aditz aberrantearen kontra. Batek dio ohitzen hasia dela, kontrakanpainaren bat egin beharko dela. Esan eta egin: eslogana pentsatu eta zero koman abian da mugimendua.
“Sukaldatu? Sukalda tu padre!”. Nazioartera begira lelo globalagoa ere pentsatu du sormen-departamentuak: “Sukaldatu sucks!”. Halere, momentuz fronte lokalera mugatuko da matxinada. Helburua, gure imajinario nazionala osatzeko hain garrantzitsua den eremua aditz desegokiz garbi uztea da.
Zuk ere parte hartu nahi baduzu, beheko irudia erabiliz has zaitezke. Txertatu zure blogean, zabaldu sare sozialetan; egin kamisetak, panfletoak, afixak; antolatu manifestazioak, hautsi harreman diplomatikoak “sukaldatu” erabiltzen duten pertsonekin; irtenbide biolentoak zilegi iruditzen bazaizkizu, ez dira garai egokienak, baina tira, zuk ikusi.
20 Iruzkin
Hoi dek arrazoia!!
Beno… ez naiz espezialista, baina kozinatzerakoan noizean behin SUaren intentsitatea ALDATzen dut…
Jajajaja!!! Sukaldatu entzun genuen lehen aldian zerbaitek krak egin zigukean bihotzean…
Ba Tafalla aldean korrikatu, sukaldatu eta halakoak esaten dituzte. Oso logikoa da, korrika egin, eta abar luzeen ordez horiek erabiltzea. Xabier Amurizak bere azken liburuan, “Euskara batuaren bigarren jaiotzan” ere horren aldeko apustua egiten du, batez ere, hizkuntzaren ekonomiaren irizpideari jarraituz.
Baina iruditzen zait kasu honetan ez garela hizkuntzaren ekonomiaz ari: nire ustez “sukaldatu” geroz eta gehiago erabiltzen bada, ez da azkarrago esaten delako, gaztelaniazko “cocinar” aditzaren kalko modura funtzionatzen duelako baizik, nire inguruan behintzat. Erdaraz pentsatzen dugulako, eta gero euskarara itzuli.
Mekanismo horrek sortzen dituen beste problema batzuk ere detektatuta dauzkat inguruan. Nola esaten da “me gustas”, adibidez? Kalkatzen hasiz gero, “gustatzen zatzaizkit” esan beharko genuke baina, pertsonalki, barregarri samarra iruditzen zait.
Gorka, ez al dizute inoiz esan “gustuko zaitut”?? Orain ulertzen dut bildutako adrenalina hori guztia sukaldatu bezalako kontuetan xahutu beharra!
Bai, kasu horretan ados nago zurekin Gorka, gaztelaniaren kalkoa da. Nik -tu atzizkiaren kasua orokortu nahi nuen, besterik gabe. Bestetik, egia da erdaraz pentsatuz egiten dugula itzulpena euskarara. Baina, baliagarria al da -tu atzizkia? Esan nahi dut, irtenbide posible bat al da, hizkera azkarrago baterako? (noski, hori badugu irizpidetzat) Ez dakit.
Inuitek ez dute kolore zuria izendatzeko hitz bakarra. Tonalitate ezberdinak bereizten dituzte, bakoitza hitz batekin izendatuz.
Euskaldunoi antzeko zerbait pasatzen zaigu janaria prestatzearekin.
Mendeetako kultur ondarea hizkuntza bilakatuta.
Niri ere ez zait sukaldatu gustatzen. Baina gero eta pisu gehiago duenez, probetxua atera behar diogulakoan nago.
Aiba proposamena: “sukaldatu”ri bagaje semantikoa ematea. Nolabaiteko zentzu bat ematea.
Adb. 1:
Nekatuta iritsi naiz etxera gaur. Ez neukan makailoa bizkaitar erara PRESTATZEKO gogorik. Azkenean, noodle batzuk SUKAlDATU ditut.
Adb. 2:
Euskal panorama politikoa sukalde lanean ari omen da. Gurean etorkizunerako erronka berriak PRESTATZEN ari diren bitartean, auskalo zer ari diren SUKALDATZEN Madrilen…
Kukurekin ados. Euskaldunontzat aditz sinpleegia da janari kontuez hitz egiteko; matiza falta zaio.
Sukaldeko aiztorik odolez zikindu gabe arazoa konpontzekotan, Manexen proposamena ez da txarra.
Elkarte gastronomikoetan janaria egosi, txigortu, erre, frijitu, goxatu eta abar egiten da. Ikasle-pisuetan, berriz, zeozer sukaldatuta konpontzen dira.
Esatea dezute nahi dezutena baino sukaldatu baino hitz politagorik ez dago nere gusturako. Suk aldatu (janaren hegoera). Nere etxean beti hala esan izan da. Sukaldean sukaldatu. Eta kozinatu belarrimotxak.
Ipar Euskal Herrian betidanik erabili da “sukaldatu” aditza. Euskalzale-garbizale, lehenik ezagutu euskara.
Ba barkatuko didazu, baina kuriosoa egiten zait betidanik erabili baldin bada, eta hain eguneroko jarduera bat adierazten duen aditza izanda, nola ez duen 1545etik honako literatur tradizioan (zeinean Ipar Euskal Herriko idazleek garrantzi handia izan duten) inolako arrastorik utzi. Nik hortik abiatuta jo nuen okertzat.
Eta barkatuko didazu berriz, baina ez zait iruditzen gaur egungo testuinguru soziolinguistikoa ezagututa, eta hiztun kopurua, euskalki bakoitzaren eragin-esparrua… eta beste zenbait kontu, Ipar Euskal Herriko betiko espresioak Hegoaldean hainbeste zabaltzea hain erraza denik. Zoritxarrez ez da gehiegitan gertatzen.
Eta hirugarrenez barkatuko beharko didazu: garbizale esaten didazu, eta hemen garbizalekeria bakarra “sukaldatu” esatea da. Niretzat “kozinatu” bera egokiagoa da (eta, hara, “kozinan aritu” azaltzen da testu zaharretan).
cocinadu erabiltzen da gastelerazko “cocinar” ekik datorrena; esanahia berdina da eta ez al da okerrago
sukaldean plater gozoak prestatzen jarduten dutenen ofizioa da kozinatu baino bizkaian eskaratze erabiltzen dute berdina esateko; hau sukaldaria hango eskaratzaren jarduten dutenen egunero plaerrak prestatzen orduan eskaratzalariek izango lirake han: eta gipuzkoa erdian bizkaieraz hitzegiten du deba bailara osoa Elgoibar Eibar Soraluza eta Antzuola Bergara eta Arrasete eta Eskoroiatza eta Arretxabaleta
Euskaraz ere hoygan-tzen ari garela ikusten dut.
erabat ados xabier amurizagaz: hinkuntzaren ekonomiaren aldetik guztiz erabilgarria iruditzen zait sukaldatu berba.
bestalde, ez dit bat ere minik egiten belarrira: izango da beharbada bizkaian inon ere ez dela (edo oso leku gutxitan) erabiltzen sukalde hitza.
Testu hau duela 7 urte idatzi nuen eta geroztik nire iritzia aldatzen joan da, besteak beste aditzaren erabilera erabat normalizatu delako nire inguruan. Jada ez dit belarrian min egiten, nahiz eta oraindik ez nauten aurkituko aditzaren erabiltzaileen artean.
nere amatxik beti “kozinatu” erabiltzen zuen bere goi-nafarrera garbian…
Ados nago sukaldatu erdarakazo hutsa dela, baina nola esan behar da ba? Janaria, gozaría,bazkaria, afaria prestatu?
Eta beste gauza bat, aspaldi kirol mailan entzuten den hitz bat : jolastu….futbolean jolastu, pilotan jolastu….ez ahal da jokatu? Futobolistak zer dira, jokalariak edo jolastariak..?
Jolastu da umeek egiten duena, adibidez lapurka eta polizika edo kaniketan….Beno hau nire eritzia da , agian oker nabil, baina belarrian min egiten dit.