Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Aurreko asteburuan Joseba Azkarraga Etxagibel irakaslearen hau irakurri nuen. Bikaina iruditu zitzaidan. Artikulu horrek aspaldi idatzi nahi nituen hiru artikuluren serie txiki bat bukatzera bultzatzen nau. Ordu erdi gehiago behar zuten egosteko eta utzi ditut sutan astean zehar.

Hau da emaitza.

Bada, hara, 5G-aren aurka nago. Eta idazten dut jakinik oso konprometitua dela koronabirusaren garai hauetan horrelako baieztapenak egitea. Baina horrela da:

5G-aren aurka nago.

Hiru dira, nagusiki, 5G-aren kontra berba egiten dudan bakoitzean erabiltzen ditudan argumentuak: desazkundea, justizia soziala eta hiper-konektibitatea. Gaur desazkundean zentratuko naiz. Ikusten duzunez osasuna ez da argumentuetako bat. Ez. Ez dut uste erradiazio elektromagnetikoa etsai ikusezina denik. Hala ere, aditu batzuek diotena irakurri izana aitortzen dut. Eta beste “aditu” batzuek esaten dutena ere bai, zoritxarrez.

Bistan da mundu honek ezin duela jasan etengabe hazten ari den hazkunde ekonomikoa. Ezta teknologikoa. Bistan da bi horien ondorioz planeta txikitzen ari garela. Nik ere uste dut hemendik gutxira kolapso baten aurrean aurkituko garela, eta kolapso hori ez dela bakarrik ekologikoa izango. Baina ekologikoa ere izango dela. Eta sentitzen dut, baina oso sinplea da: ezin dugu maila teknologiko honetan hazten jarraitu. Hozkailuan esnea daukagun jakiteko planeta madarikatua puskatzen ari garelako. Eta, datorren astean ikusi dugun moduan, baita planeta horretako biztanle asko ere.

5G-aren arazo handienetako bat antenen biderketa nabarmena da. Eta ez da ingeniaria izan behar, ohartzeko 5G-ak eskaintzen digun konektibitate eta exekuzio azkarrek antena gehiago ezartzea eskatzen duela. Ez zait irreala iruditzen gaineratzea zenbat eta handiagoa izan banda-zabalera, orduan eta handiagoa izango dela banda-eskaera. Zuntz optikoaren bilakaera eta erabilera ikustea baino ez daukazue: Netflix, HBO, Disney+… Deitu nahi duzun bezala. Gauza bera gertatzen da gaur egun 5G-arekin. Hedapena oso kaltegarria da ekologiarentzat, kontuan hartzen baditugu ehunka milioi antena eraikitzeko behar diren materialen kopuru astronomikoak. Eta, batez ere, garatuko ditugun eta gure bizitzetan sartuko ditugun milaka milioi objektu konektatuak sortzeko materiala. 5G sareak gailu guzti horiek konektatzeko aukera hutsa eskaintzen digulako. Behar ditugun edo ez, bigarren mailakoa da.

5G-ak behar duen garapen-maila horrek etsai ikusezin gisa izendatu nahi dudana dakar: baliabide ez-berriztagarrien eta erregai fosilen agortzea.

Marketinak engainatu ohi gaituen arren, maila kritikoan teknologia-gutxitzearen alde egiten dugunontzat, barbaria da 5G-aren hedapenean pentsatzea. Faraonikoa. Horri buruz hitz egite hutsak gehiegizko kontsumoaren neurrigabeko karbono-aztarna sumatzen uzten digu.

Izenik gabeko astakeria.

Josebak bere artikuluan adierazten duenez, une teknologiko hau ez bada jasangarria… Zer pentsatu behar dugu 5G-arekin datorrenaz? Kropotkin-ek esaten zuen ezinezkoa zitzaiola kalkulatzea ogiaren prezioa. Orain oso argi irudikatzen dut nire buruan bere argumentazioa.

Atzo José (Pepe) Mujicaren agur diskurtsoa entzun nuen. Diskurtsoan esan zuen zerbaitek nire arreta piztu zuen. Ezagutzen nauzuenok, bere hitzak entzun badituzue, badakizue zein zati izan zen. Pribatutasun digitalaren aldeko diskurtso gisa ulertu nuen momentu hori, hain zuzen ere:

“Denborak aldaketak eragiten ditu. Beste garai batean sartzen ari gara, garai digitalean. Ez hobea, ez okerragoa, desberdina. Eta uste dut arazoak agertu direla, arazo teknologikoak, aurresateko gai direnak, hala nola izaera eta funtsean giza jokabidearen ildo eragileak, batzuetan, gurekin hitz egin gabe. Eta hori etorkizuneko estatuek eta sistema politikoek izango duten dilema bat izango da: noraino bortxatzen den giza intimitatea eta noraino dagoen askatasuna.”

Bi hitz:

Ez dut uste hobeto azaldu daitekeenik, ezta hitz gutxiagorekin ere, gaizki deituriko teknologia berriekin, ditugun arazo filosofikoak. Eta uste dut galdera, gaur-gaurkoz, funtsezkoa dela: “noraino bortxatzen den giza intimitatea eta noraino dagoen askatasuna”.

Pepek bota digun galderak ez du galdera-ikurrik. Lehenengo zati horri eman diezaiokedan erantzun bakarra, zera da: nire aburuz, erabat kontziente izan gabe, aspaldi gainditu genuela lerro gorri hura.

Galderaren bigarren zatiari dagokionez, noraino iristen da askatasuna? Pepek bere diskurtsoarekin jarraitzen du esanez zientziak askatasun hitzaren irakurketa desberdina eskaintzen digula, bere hitzetan entzutea gomendatzen dizuet. Ez naiz itzultzera ausartzen. Baina askatasuna noraino iristen den definitzeko, iruditzen zait eseri egin behar dugula, zuhaitz baten azpian, eta pentsatu. Zer askatasun? Korporazio teknologiko handiek lapurtzen digutena, horretarako aukera ematen duten terrorista politikoen laguntzarekin, edo enpresa berek gure kontura dirua egiteko duten askatasuna? Izan ere, uste dut eskutik doazela biak: gizarte gisa bigarren zatia onartzen dugula eta oso gaizki erantzuten diogula, herri gisa, lehenengoari.

Eta, momentuz, gu ez garela subjektua. Ez lehenengoan, ezta bigarrenean ere. Eta zoritxarrez, subjektu bihurtu duten horri, ez dagokiola bere posizioa.

Hori ere pentsatzen dut.

Pepek dio etorkizuneko estatu eta sistema politikoek (bereizketa ederra) egin beharko dietela aurre arazo horiei. Hala ere, uste dut badakiela, oraineko estatuek eta sistema politikoek erantzun beharko diogula dilema horri iraganean.

Ez, Arantxak ez dut blog bidalketa hau promozionatzen. Clickbait bat zen.

Gaur, zuon laguntzarekin, beste mito bat apurtu nahiko nuke: Software pribatiboa software librea baino seguruagoa dela esaten duen hori. The (double) social dilemma artikuluaren iruzkinetan egin zidaten beste planteamenduetako bati erantzunez.

Baina, gai honi ekiteko, lehenik eta behin, hau ulertu behar dugu: Zerk suposatu dezake segurtasun arazo bat? Bada, faktore askok sor dezakete segurtasun-akats bat sistema informatiko batean, baina nire asmoa ez da tesi bat idaztea, eta ez dut kontzeptuetan galtzerik nahi. Hori dela eta bi terminotan zentratuko naiz: iturburu-kodea eta bug-a.

Termino bi horiek erabiliko ditut nagusiki argumentazioan, eta, beraz, ondo ulertzea komeni da.

Bug bat edo softwarearen errore bat, edo, besterik gabe, akats bat, arazo bat da ordenagailu-programa edo software-sistema batean. Softwareak guk espero dugun emaitza lortu beharrean, espero ez genuen beste emaitza bat sortzen duenean gertatzen da. Bug askok segurtasun akatsak sortzen dituzte. Listo, honaino. Ez dugu gehiago sakondu behar azaldu nahi dudana azaltzeko. Bestalde, iturburu-kodea, software programa bat exekutatzeko ordenagailuak jarraitu beharreko urratsen testu-lerroen multzoa da. Irudikatu ezazue sukaldaritzako errezeta bat izango balitz bezala. Errezetak lortu nahi dugun pastela nola egin behar dugun azaltzen digu, pausuz pausu. Gauza bera egiten du iturburu kodeak, softwareari zeintzuk pausu eman behar dituen azaldu. Lau askatasun hauek onartzen dituen software oro, software librea da. Eta, hortaz, beste gauza askoren artean, iturburu kodea publikoki plazaratzen du. Lau askatasun horiek onartzen ez dituen softwarea, software pribatiboa da eta ondorioz ez dut iturburu kodea publikoki erakusten.

Bai, badakit asko laburtu dudala. Agian gehiegi.

Orain, softwarearen bi termino eta bi aldaera orokorrak ezagutzen ditugunez, utz iezadazue argudioak hiru zutabetan zentratzen, nire ustez garrantzitsuenak direnak. Defendatzen dudan ideia, softwarea librea izan ezean (eta ondorioz, besteak beste, bere iturburu kodea publikoa), software horren segurtasuna zalantzan jartzeko moduko argudioak ditugula da. Hau da, software pribatiboa, pribatiboa izateagatik bakarrik, zalantzan jarri dezaket bere segurtasuna.

1) Lehenik eta behin, esango dut, software pribatiboan (gogoratu, besteak beste, iturburu kodea ezkutatzerakoan), enpresako garatzaileak nahita ezkutatzen dituela softwareak erabiltzaileenganako dituen ahultasunak eta akatsak, eta ondorioz euren erabiltzaileek ezin direla akats horiengandik babestu (akatsak aurkitu ahal izateko iturburu kodea publikoa izatea ezinbestekoa baita, bestela, non bilatuko dugu?). 2) Bigarrenik, kodea aztertzeko askatasunik ezak beste garatzaile batzuk ahultasun horiek konpontzen edo enpresari oharkabean pasatu zaizkion akatsak atzematen lagun ez dezaten eragiten duela uste dut. 3) Eta amaitzeko, esango dut, besterik gabe, software libreko paketeak ez direla beti software pribatiboarekin lehiatzen, baina beti lehiatzen direla izen ona lortzeko, eta pozik mantentzen ez gaituen programa batek ez du lortuko garatzaileek espero duten ospea. Are gehiago, software libreko garatzaile batek iturburu-kodea publikoki eskaintzen duenean, bere izen ona arriskuan jartzen du, eta komeni zaio softwarea garbia, akatsik gabekoa eta argia izatea, komunitateak onar dezan.

Eta bukaerarako gaurko onena: software libreak komunitate osoa inplikatzen du akatsak zuzentzeko lan bateratuan. Erabiltzaileek ez dute akatsen berri bakarrik ematen, hala nahi badute, berauek zuzendu eta zuzenketak proiektura bidaltzen dituzte.

Hala ere, ez dut nahi hemendik ateratzea software libreak segurtasun-akatsik ez duela pentsatuz; bai, baditu, eta egunero zuzentzen dira. Euretariko batzuk oso serioak izan dira. Eta izango dira gehiago. Alde bakarra da software libreko komunitateak esaten dizula: “akats bat izan dugu, eta partxe honek konpontzen du arazoa”. Normalean, partxea ateratzeko ez da denbora asko behar. Gehienetan orduak.

Munduan zehar milioika begi eta esku izatearen onurak dira.

Software pribatiboak, bere aktibo ekonomiko guztiekin, gure komunitateak baino denbora gehiago behar du bere segurtasun-partxeak ateratzeko. Hori, akatsa antzematen badute.

Laburbilduz, oso lasai esan dezaket segurtasun informatikoa bermatzen hasi behar badugu, softwarea askatu behar dugula. Edo beste modu batera esanda:

Erabateko segurtasuna bermatu beharko lukeen softwarerik existituko balitz, librea izango litzateke.

Orain, nire erantzuna ulertzeko prest zaude.

Aurrekoan, hezkuntzaren esparruan burujabetza teknologikoa sustatzeko beharraz hitz egin nuen. Ikasleen pribatutasuna eta datu horien erauzketatik ekonomikoki bizi diren enpresa handiak aipatuz. Argumentatu nuen, garrantzitsuena ez dela ikasgaien material didaktikoa soilik: material hori nola ematen dugun pentsatzea ere garrantzitsua dela.

Azken finean, “zer” bezain garrantzitsua da “nola”, helburuak ez baititu bitartekoak justifikatzen. Ezta maitasunean ere. Ez beti behintzat.

Esan diezazueket arrakasta neurritsua izan duen artikulu bat izan dela, eta gustatuko litzaidake pentsatzea zuetako batzuei, nahiz eta agian konbentzitu ez, gutxienez, merezi duen garrantzia ematen ez diogun zerbaitetan pentsatzeko balio izan dizuela: pribatutasuna hezkuntzan eta eremu digitalean.

Baina artikulu honen lehen paragrafoan aurreratu bezala, askoz arrazoi gehiago daude burujabetza teknologikoa sustatzeko. Eta Hezkuntzan ere Librezale-n badakigu.

Dakizuenez, Euskal Herriko ikasgeletan software librearen erabileraz eta burujabetza teknologikoaz arduratuta dauden pertsona-taldea da Hezkuntzan ere Librezale. Dozenaka gurasok, irakaslek eta aktibistek osatzen dugu (ikasle bat edo beste ere badagoela pentsatzea gustatzen zait).

Pertsona horien borondatezko lana taldearen hurrengo deialdi publikoan islatuko da: Hezkuntzan librezale topaketak.

Topaketa birtual hauetan bi mahai-inguru izango ditugu, bi saio desberdinetan. Lehenbizikoak balioko du jakiteko nola bizi izan duten hezkuntza komunitateko zenbait partaidek online hezkuntzaren erronka Covid-19-aren alarma egoeran, eta ekainaren 11an izango da arratsaldeko 18:00tan. Bigarren saioan, ekainaren 18an 18:00tan, gizarte gisa hezkuntzaren aurrean ditugun erronka teknologikoei buruz hitz egingo dugu, galdera potolo bat erantzun nahiez: nola egingo diegu aurre erronka hauei kolektibo gisa indartuta atera nahi badugu? Bigarren saio horretan hizlari gisa parte hartuko dut, eta software libreari eta burujabetza teknologikoari begira jarriko naiz, Durangon aurkeztu genuen komunikatuan sakonduz.

Bi saioetan parte hartzera gonbidatzen zaituztet hemendik ere.

Gustatuko litzaidake azken aste hauetako lanak ehunka iritziren ordaina izatea: hezkuntzaren esparruan burujabetza teknologikoaren eztabaida txertatzeko.

Gaiak gure arreta merezi du.

Aste honetan bi gai nituen buruan artikulua idazteko.

Lehenengoa, Covid-19-aren aitzakipean kontaktuen jarraipena egiteko aplikazioei buruzkoa zen. Bigarrena eskola areagotua. Lehenbizikoa oso mamitsua da, baina bigarrenaren alde egingo dut. Gaur inoiz baino garrantzi handiagoa baitu.

Hezkuntzan ere erronka berriak utzi dizkigu Covid-19-ak, eta argi dago erronka horietako asko, teknologia lagun izanda gaindituko ditugula. Bistan da ez naizela hezkuntzan aditua, baina iruditzen zait material didaktikoak eta ikasleen ikasketa-beharrak egokitzen baditugu eta ikasteko aukera emango dieten plataforma teknologiko egokietara bideratzen baditugu, ikasle askori lagunduko diegula koronabirusaren ondorioz ikasketak ez geldiarazten.

Baina honek, berriz ere, dilema handi baten aurrean jartzen gaitu: on line estrategia didaktiko bat definitzean garrantzitsua da ezarri beharreko softwarea? Bada, badirudi askok ezetz sinestarazi nahi digutela, baina noski baietz, oso garrantzitsua da.

Gaur akaso atzo baino zentzu handiagoa du Hezkuntzan ere Librezalek duela hilabete batzuk aurkeztu zuen adierazpenak.

Izan ere, nik interpretatzen dudanaren arabera, bi aukera besterik ez zaizkigu aurkezten. Lehena, funtsezkoena material didaktikoa dela argudiatuz, datu erauzketatik bizi diren -eta aberasten diren-, enpresen aplikazioen erabilera sustatzea da. Bigarrena, hezkuntza-arloko burujabetza teknologikoa material didaktikoa bezain garrantzitsua dela onartzea. Bigarren kasu honetan, gure ikasleek material didaktiko onena izateaz gain, multinazional handien mende ez egoteko moduak bilatzea da erronka honen oinarria.

Ni bigarren interpretazioaren aldekoa naiz.

Hau da, gaur eztabaidatu beharrean, atzo eztabaidatu behar genuena: ikasgelak ikasgeletatik atera eta etxera eramateko bidea, nola egin? Horretarako, ezinbestekoa da software libreko irtenbideak sustatzea eta gure esku dauden neurri publiko guztiak jartzea, ikasleek Internetera konektatu gabe, ikasteko ordenagailurik gabe, ikasteko espazio egokirik gabe eta pribatutasunik gabe gera ez daitezen.

Zer nahiago duzu mediku euskalduna edo mediku ona? Bi gauzak. Ondo da, bada, iritsi da unea, galdetzen digutenean, zuk zer nahiago duzu ikasleak eskolara “joatea” edo ikasleen pribatutasuna errespetatzea? Erantzun dezagun: bi gauzak.

Zoritxarrez, hemen ez dago tarteko biderik, informatika 0 edo 1 da. Burujabetza teknologikoa dago edo ez dago. Bistan da, gaur, ez dagoela. Agian, norbait damututa dago Euskaltel oparitu izanaz. Damutze hitzaren adiera ezagutzen badu behintzat.

Laburbilduz, kontrakoa saldu nahi badigute ere, sendagile ona izatea ez da bateraezina euskaldun izatearekin, eta online ikastea ez da bateraezina pribatutasuna errespetatzearekin.

Baina prest gaude, behingoagatik bada ere, gauzak ondo egiteko? Ikusiko dugu.