Elkarrizketa interesgarria argitaratu dugu aurreko ARGIAren zenbakian, Lander Arretxeak Telleria anaiei egindakoa. Euskarazko kazetaritzaren ekosisteman eta euskalgintzaren erronkei buruzko eztabaidetan azkenaldian entzundako ildo bat ahoan bilorik gabe erakusten dutelako egin zait interesgarri: euskara salbatzeko zaborra –eta bereziki telezaborra– sortu behar dugu. Euskarazko zaborra sortzearen eta Espainian funtzionatzen duena kopiatzearen beharra defendatzen dute gordin.
“Euskaraz ere behar dugu zaborra, gero norberak erabakiko du zer ikusiko duen”, dio Julen Telleriak elkarrizketaren hasieran. Euskaldunok telebistan zer aukeratu izango bagenu, agian zentzu apur bat izango luke esaldiak. Espainian arrakasta minimo bat duten saio txatxuen kopia txarra egitera heltzen ez den telebista da dugun kate publiko bakarra. Hizkuntza eta kultura bat duintasunez bizi eta gozatzeko komunitate batek behar dituen tresnetako bat da hedabide publikoa, berez. Herri normal antzerako bat bagina, aurrena komunitatearen beharrak bermatzea luke eginkizun nagusia EiTBk. Eta gero, akaso, agian, apika eta beharbada, zaborra sortu.
Baina hori ez da gure kasua. ETB zerbaitetan bereizi bada, zabor kopiagintza faktoria handi bat bilakatzen izan da. Aurrekontuaren zati nagusia eramaten duen erdarazko katean begi-bistakoa da, baina baita kirolak, mariatxiek eta errepikapenen errepikapenek ETB1en uzten diguten hutsune bakanetan ere, salbuespen duin apurrak salbuespen. Europan telezaborra sortzen, Italiakoekin batera, txapeldunak diren Espainiako kateetan funtzionatzen duena gurera ekartzeko lotsarik ez izatea da proposamena. Jendeari “hori” gustatzen zaiolako. “Jendeak –bereziki gazteek– kontsumitu eta eskatzen” duena denez, izan gaitezen gu ere zabor, baina euskaraz.
Zaborra bai, baina espainiarra? Bada, “Hego Euskal Herrian oso espainolak garela behingoz aitortu” eta jendea “gertuko sentiarazteko” baliatu behar ditugu Espainiako hedabideek sortutako erreferentzia kulturalak eta hizkuntza bera, diote telleriatarrek. Horregatik, euskara erdarara hurbildu eta haren esamoldeak geure egitea proposatzen dute, edo behintzat horretaz ez lotsatu. Zehatzago, Gaztea irrati publikoan urte luzez Jon Gotzonek gorpuzten duen euskañolari eustea, euskaldunen egiazko “errealitate gordina” hori delako, eta kontrakoa “garbizalekeria” litzatekeelako.
Hau da, ETB gaztelania menperatzen dutenentzako hedabidea dela berresteaz gain, bide horretan sakontzeko beste pausu bat ematea da kontua. Lapurdi, Baxenafarroa eta Zuberoako euskaldunen eta gainerakoen arteko muga harresiago bilakatuz. Haiek, haien zabor frantsesa sor dezatela euskara salbatzeko.
Diskurtso horretan harrigarriena zait, hedabide publikoa ondo ezagutzen dutenez, beraiek onartzen eta kritikatzen dutela ETB1en agerikoa den baliabide falta handia. Eta euskarazko katean bereziki. Beraz, asko jota, kopia txarraren kopia txarra egitera hel gintezke askoz baliabide eta diru gutxiago izanik. Baliabide horiek ukatzen edo murrizten dituzten kultur politiken arduradunez hitz bat bera ere ez dute eskaini. Ea hurrengo batean, Arantxa Tapiarekin tomate gainerreak prestatzen aritzen diren bitartean, aukera baliatzen duten.
Euskara jende gehiagorengana eraman behar da = jendeari gustatzen zaiona eman behar zaio = jendeak Diario Vasco eta Gran Hermano ditu maite = egin dezagun berdina, baina euskaraz. Hau da, gizakion (eta kazetaritzaren) berezko gaitasun eraldatzailea alboratu, eta zure jarduna egungo egoera betikotzen laguntzera mugatu asmo “handiago” baten mesedetan, kasu honetan, euskara salbatzearen izenean. Gizartea aldatu beharrean norbera “gizartera” moldatuz, aldian-aldian ustez nagusi diren desio, gustu eta nahien arabera. Egunotan “klima ez, sistema aldatu” milioika lagunek dioten bitartean, “aldatu hizkuntza, ez sistema” agertzen zaigu gurean. Akaso, Euskal Erdia izan dadin hizkuntza gutxitu bat putzu sakon eta ilunetik ateraraziko duen herri bakanetakoa munduan, berau menpeko eta bazterreko bihurtu duen sistema ekonomiko eta kulturala ukitu barik. Merkatu kapitalistaren logika geure eginez, audientzia jainkotzat hartuta, sentsazionalismoa eta arinkeria oinarri duen zaborra jarriz gure sormenaren abiapuntu.
“Ez gara izugarri harro egongo akaso egindakoarekin, ez da izango guretzat egingo genukeena”. Helburu handi batek sakrifizio dosia behar omen. Eta euskaldunok ohi dugun gisan, ezin bestela izan antza. “Jaten duguna gara”, dio Jakoba Errekondok. Gorputzaz gain gogoa ere osasuntsu elikatzea nahiago dugu beste batzuek. Norbera harro egoteko moduko kazetaritza egiten saiatzea, alegia. Zaborra eta menpekotasuna ikur dituzten hedabide toxikoetatik deskolonizatzeko, adibidez.
7 Iruzkin
Zaborra ematea errazena du prestakuntza gabeko kazetariak, sukaldariak, musikariak… Zaborretik gorako zerbait emateko, zeure burua prestatu behar duzu, analfabeto izateari utzita. Irakurri ez duenak, ordea, zer eta nola idatziko ote du? Hor sartzen dira ETBko aurkezle, beren ikus-entzule, beren nagusi, beren goi-karguetako asko. Asko. Euskal (?) Telebistako zuzendari, gidari edo kudeatzaileak betidanik “fededun” leialak izan dira eta meritu profesionalak aspaldi geratu ziren baliogabetuak.
Euskaldunok ez dugu merezi gaurko saio hispano mediokre toxiko hori.
Animatu jendea euskaraz ikastera eta, ondoren, erakutsi telebista ziztrin hori…
Beste falazia bat: “jendeari gustatzen zaio”. Orduan, nola esplikatu horren audientzia-kopuru urriak? Bestela, ohitu jendea kokainarekin eta, kendu ordez, erabili argudio hori bera: “Nola kenduko diot, ba, gustatu egiten zaio-eta?
Oraingo aurkezle eta gidoilariak ote dira Euskal Herrian lan hori egin dezaketen egokienak?
Oraingo irizpideak ote dira ETB aurrera eramateko bide posible bakarrak?
Orduan, besterik bururatzen zaigun bitartean, utz dezagun Euskal Telebista. Haiei ez zaie interesaten euskal ikuslea, ezta guri ETB. Beraz, zergei planto.
Bikaina, benetan. Jarraitu, mesedez. Eskerrik asko
Oso, oso ona. Ezinhobe isladatzen dozu egungo ETBren egoera. Segi holan!
Erasmusen Youtube ikusten ikasi zuen mileniala eta bere anaia bizkorra.Azpeitiako Perezen ondorengo ondarrak.
Ez dago gaizki bi hauek aurkezten duten programak egotea,geizki ez dagoen bezala tarota edo eta teletienda egotea.Oso ezberdina da ordea, seinale publikoan,jendeak telebista gehien ikusten duen orduan, inor baino aurreratuago dela uste duten bi aurkezle hauen gisaritzapean emititzen den produktu merke hau emititzea.Ortuzar eta konpainia harro egongo dira,eukaldunen errepresentazio gisa ematen den Freak Show hontaz.Berdin du,politikari,idazle,musikari…etab. izan,kontua da programatxo honetan bi minutu antenan egotearen ordainean,aurpegira tarta bat noiz botako zai dagoenaren aurpegi inozoarekin egogo dela gonbidatu oro modernoek moderno nola izan erakusten dieten bitartean.
.La Parada de los Montruos filma poesia hutsa da show eskas honekin konparatuta,eta dakizuenez film hau herrialde askotan debekatua izan zen,baina PNV beti izan da inor baino aurreratuagoa.
Errezena besteak kritikatzea da. Ea zuek zerbait erakargarriagoa egiten duzuen
Ez nago ados telleria anaiekin.ez dut uste euskara salbatzeko estatu espainarreko kopiak behar ditugunik.guk gure izaera daukagu eta ez naiz batere isladatzen aipatutako ikusle taldearekin.
Euskal hiztunekiko errespetu falta iruditzen zait