Onintza Irureta: “Ahalduntze feminista pertsonal eta kolektiboa izan zen Bizkaiko zaharren egoitzetako greban”

Atalak: Feminismoa

Apirilaren 29an Donostiako Kaxilda liburu-dendan Emakumeak greban mahai-ingurua antolatu zuten ELAk eta ARGIAk elkarlanean. Hiru hizlari hauek aritu ziren gela bete jenderen aurrean, bakoitza borroka bana kontatzen: Onintza Irureta ARGIAko kazetaria eta Berdea da more berria liburuaren egilea; Aitziber Aranberri Gipuzkoako zaharren egoitzetako langilea eta Nekane Zabala Hernaniko polizi-etxearen garbitzailea.

Onintza Iruretak eman zion hasiera solasaldiari, Bizkaiko zaharren egoitzetako greba arrakastatsuaz argitaratu berri duen liburuari tiraka.

Hemen Iruretaren ostean Aitziber Aranberrik egin zuen hitzartzea, eta Nekane Zabalak emandako azalpenak.

[Onintza Irureta] “2017an bukatu zen Bizkaiko zaharren egoitzetako langileek 378 egunez egin zuten greba. Langile borroka eta borroka feministaren eredu izan zen. ELA sindikatuak gidatu zuen greba eta liburuan bildu nahi zuenez esperientzia, eta elkarlanean atera dugu ELAk eta ARGIAk.

2016ko martxoan hasi zen greba. Ez zituzten egun guztiak segidan egin, 2 urte eskas iraun zuen borrokak. Grebalariak ‘gerokultoreak’ ziren, eta zer diren gerokultoreak? bada zaharren zaintzaz eta osasunaz arduratzen diren langileak dira. Esanguratsua da hitz hori hain ezezaguna izatea eta beti ‘zaintzaile’ deitzea, lanaren prestigio faltaren erakusle da.

Era askotako mobilizazioak egin zituzten: Arriagan egindako kanpaldia izan zen nagusia, eta nahi zutenek beren babesa han eman zieten, jende ezagun eta ezezagunek. Borroka kalean ikusgarri egin zuten, eta lortu zuten beren borroka ezagutzera ematea”.

Soldata nahi, ez osagarri bat

“2003an 600 euro irabazten zituzten. 2003-2005 epealdiko hitzarmenari esker, bukaerarako 900 euroko soldatara iritsi ziren.

2016an bosgarren hitzarmena negoziatzen ari ziren. Lana duintzeko garaia zela zioten. Soldata gutxienez 1.200 eurokoa izatea eskatzen zuten, igandeko plusak 32 eurotik 54ra pasatzea… Jokoz kanpo geratu zen patronala 1.200 euroko eskaerarekin. Hala zioten langileek: ‘Patronalak lortu du emakume izaera ematea borrokari, ze emakume gisa tratatzen gaituzte, ez langile bezala. Negoziazio mahaietan ari direnei ez zaie burutik pasa emakumeek independentzia ekonomikoa izateko moduko soldata eskatuko dutenik’.

Ez ahaztu ze sektoretaz ari garen: ez da kasualitatea zaintza lana oinarri duen sektore ia osoa emakumeek osatzea. ‘Badirudi etxean egiten dugunaren luzapena dela, ADNean bagenu bezala. Ordaindu bai, baina gaizki’ diote langileek liburuan. Egoitzak kudeatzen dituzten patronalen buruan ez daude soldata duinak. ‘Beti egiten dutena egiteagatik ordaindu egingo zaie, gizonen soldataren osagarri’, horrelakoak entzun dituzte langileok maiz.

Zaintza erdigunean jartzeko aldarria egin dute emakume hauek eta lortu dute kalera ateratzea aldarri hau. Ez zuten lortu Foru Aldundiarekin harremanetan jartzerik, haren ustez gatazka langile eta enpresen artekoa zelako”.

Langileak ongi zaindu, zaharrak ongi zainduta egoteko

“Gerokultoreen egoera hobetzeko eskatzeaz gain, ozen aldarrikatu zuten zaharrak ez zeudela ongi zainduta. Langile gehiago eskatu zituzten, ongi zaindutako zaintzaileak = ongi zaindutako egoiliarrak ideiarekin. Lotura hori oso ondo ulertu zuten egoiliarren senideek, eta greba garaian Babestu izeneko plataforma sortu zuten, grebalariak babesteko”.

Ahalduntze pertsonal eta kolektiboa

“Ahalduntze feministaren lekuko izan gara greba honetan, ahalduntze pertsonal eta kolektiboa. Batzuk eskarmentu handiko emakumeak ziren, lan gatazka eta borroka feministetan zaildutakoak. Beste batzuk ez. Baziren gazteak, lanean hasi berriak, lan kontzientziarik ez zutenak, ezta feministarik ere. Baziren helduak, agian bazekitenak ze egoeratan zeuden, baina burua altxatzeko indarrik ez zutenak, beldurra zutenak lana galtzeko… beti menpeko jarrera hartu izan zutenak.

Greba honetan beldurra alde batera utzi zuten, eta nahiz eta galtzeko asko izan, isilik egoteak ez ziela ezertarako balio jabetu ziren. Ausardiaz gain kontzientzia hartu zuen. Jabetu ziren beren egoitzako arazo berak zituztela inguruko egoitzetan, eta arazoak ez datozela zerutik, gizarte eredu oso baten emaitza direla. Ikasketa prozesu trinkoa izan zen.

Ahalduntze kolektiboa ere izan zen: bakoitza bere egoitzako arazoez kezkatzetik Bizkaia osoko egoeraz jabetzera pasa ziren. Ordezkarien sare handia osatu zuten, eta ordezkari sindikal emakumeek hartu zuten lidergoa, bai negoziazio mahaietan, bai ordezkarien batzarretan… baina beti ez da horrela izan: 80ko hamarkadan, sektore horri tiratzeko esperientziadun gizonak ziren lidergoan ordezkarien artean. Greba honetan apustua egin zen emakumeen lidergoaren alde. Horregatik, sutan jartzen dira emakumeok ‘sindikatuaren txontxongilo’ izan direla entzuten dutenean”.

“Zortzi emakume kementsu”

“Zortzi emakume grebalarik hitz egiten dute liburuan, beraien erraietatik ezagutuko dugu haien egunerokoa, zuzendaritzekin dituzten harremanak, lan neketsu fisikoa eta psikologikoa, haien lanaren balore eskasa, lankideekin dituzten harremanak, etxetik dakartenaz, grebaz… zortzi emakume oso kementsu iruditu zitzaizkidan, inork zapaltzen uzteko prest ez daudenak, eta egindakoaz harro daudenak”.