Egungo DBH ez da guztiontzat

2023-05-08  //  Hezkuntza  //  Iruzkinik ez

DBH berritzeko curriculuma martxan du Jaurlaritzak. Asmoa da lehen zikloa eremuka irakastea, ez ikasgaitan zatituta, eta konpetentziak izatea ebaluatuko direnak. Ongietorriak bitez oinarrizko aldaketa hauek. Derrigorrezko hezkuntza 16 urtera artekoa izatea lorpen ederra da, baina beste buelta bat ematen ez bazaio, ikasleentzat eta familientzat lau urteko aldapa gogorra bihurtzen da sarri. Ikasle akademikoak sasi-ordekan eta ez akademikoak ezinean joaten dira tropelean, lehen froga gisa, guztiak egunero sei orduz aulkian eserita egotera behartuz. Etxerako lanak eta prestatu beharreko azterketak gehituta, egun askotan soldatapeko langileok baino ordu gehiago eman behar ditu 12 urteko ikasleak lanean eta ez zaizkie asteburuak deskonektatzeko errespetatzen.

Derrigorrezkoa bada, ikasle guztientzakoa behar du. Lehen Hezkuntzan badira pedagogiaz eta izaeraz oso anitzak diren eskolak, eta zailtasunak zailtasun, ikasle guztiei erantzuteko egiten den saiakera nabarmenagoa da. DBHn ikaslea erdigunean al dago? Zein ikasle mota? Nola egin ikasleak, guztiak, ezaugarri anitzekin, erdian egoteko? Nola irakatsi bakoitzak bere ezaugarrien arabera ikas dezan? Hona birplanteatu daitezkeen hainbat puntu, DBH “ikasteko balio dutenak eta ez dutenak” etiketa banatzaile eta galbahe izan beharrean, ikasle guztiak ikasketetan aurrera bultzatuko dituen motor izan dadin:

Tamainak inporta du. Makrozentro konzentratuen ordez, auzoka, herrika eta bailaraka ikastetxe askoz txikiagoak (egungoen kopuru erdiak hartzen dituztenak) beharrezko dira. Eredu makroa traba da denerako, ez bada low cost-erako.

Itzuli haurtzaroari kendu dizkiogun bi urteak. Lehen batxilergoan 14-15 urterekin ikasten genuena orain 12-13 urterekin ikasarazten diegu. Legea egun batetik bestera aldatu zen, baina gizaabereon garapena ez. Ulertu ere ez dute egiten askotan, azterketarako buruan sartzen saiatzen direna. Zergatik ez itzuli Lehen Hezkuntzako ikastetxeetara, gutxienez DBHko lehen bi urteak? Ikastetxe kontzertatuek LH eta DBH osoa ematen badute, publikoek zergatik ez? Nerabeek oraindik behar dute LHn dagoen aniztasuna, irakasleen gertutasun eta akonpainamendua, hezitzaile ikuspegia… eta ez ikasgai zehatz batean jakintza handia frogatu duen aditua, ez badu hezkuntzarako bokaziorik eta gaitasunik. Ez al du errazago egokituko DBHko lehen zikloa eremuka lan egiteko lehendik proiektuka ari den LHko irakasleak, “ni kimikaria naiz” ihes egiten dion DBHko horrek baino?

DBH hobetzeko prozesuetan, izan daitezela Hezkuntza Bereziko irakasleak gidari eta gehiengo, erabakiguneetan. Haiek bai, hezitzaile izateko bokazioz formatu dute bere burua, eta egunerokoan saiatzen dira ikasle guztiek gainditu dezaten. Haiek badakite ikasle guztiak ez direla berdinak, denei ezin zaiela emaitza bera eskatu, bakoitzak bere koska gainditu dezan ikaskuntza prozesua moldatu behar dela… eta, batez ere, ikasteko prozesuan ez dutela irakaslearen azalpenek eta testuliburuek soilik parte hartzen: etxeko egoerak, bizitzako gorabeherak, bakoitzaren izaera-trebetasun-jakin-minak, ikaskideen arteko harremanak… Horiek denak ikasgelaren parte direla eta landuak izatea merezi dutela badakite.

Berriztagarriak non?

2022-12-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Eguzki energiarako Jaurlaritzak aurreikusia duen esklusio gunea.

Energia eolikorako Jaurlaritzak aurreikusia duen esklusio gunea.

Biomasarako Jaurlaritzak aurreikusia duen esklusio gunea.

Geotermiarako Jaurlaritzak aurreikusia duen esklusio gunea.

Eusko Jaurlaritzak EAEko Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (LPS) egiteari ekin dio. Gurdia idien aurretik jarrita goaz, hiru urte baitira Eusko Legebiltzarrak plan hau berritzeko eskatu ziola, eta plan hau gabe hasiak dira enpresak han-hemenka eguzki plakak eta haize errotak egiteko proiektuak aurkezten. Helbide honetan daude ikusgai LPS horretako hainbat dokumentu. Dokumentu horien artean bat da “LPSren aurrerapen dokumentua”, eta horien artean bat da “planoak”. Horietara joz, ikus daiteke EAEko zein eremu dauden izendatuak “esklusiogune” moduan energia fotovoltaikorako, eolikorako, biomasa elektrikorako, entalpia handiko energia geotermikorako, energia ozeanikorako eta minihidraulikorako. Mapa guztiak gainjarriz gero, ez dakit gorriz markatu gabeko zenbat gune izango diren.

Klima larrialdiaren aurrean CO2 ahalik gutxien isurtzen duten energien alde egitea ezinbestekoa da. Edozein modutan, ordea? Gaiaz mahai-inguru oso interesgarria egin zuten Altzon, hiru mahaikide hauen artean: Olatz Azurza (Ekopol), Aitziber Sarobe (ekologista) eta Hodei Arzak (Krean ingeniaritza enpresa). Sarobek adierazi zuen etorkizunera begira tenperaturaren igoera bezain arazo larri bat badugula: bioaniztasunaren galera. Eta berak oinarri hau planteatu zuen energia berriztagarriak non kokatu erabaki behar denerako: jada artifizialduta edo asfaltatuta dauden lurretan egitea, gure porlan lurralde industrializatu hau lehendik oso kastigatuta eta masifikatuta dagoela azpimarratuz.

Badirudi Sarobek planteatutako irizpide hau bat etor daitekeela agroekologia mugimenduak plazaratu duen adierazpenarekin: “Gure mendiak aske nahi ditugu eta horien defentsa autodefentsa agroekologiko gisa ulertzen dugu”. Arreta deitzen du lur berak direla hainbat energia berriztagarrirentzat “esklusiogune” izendatutakoak, eta horiek mendi kateak eta landa eremuak dira.

Berriztagarriak negozio lerro dira ingeniaritza etxeentzat, hauen piezak egiten dituzten industriarentzat… eta mendipuntetan jartzen badira hobe, asfaltolarientzat. Hauen denen marketin mezuek lotzen dute edozein berriztagarri proiektu “burujabetzarekin” (nahiz denek onartzen duten azalera osoa berriztagarriz okupatuko bagenu ere ez genukeela egungo argindar kontsumoa asetzeko adina lortuko), “etorkizunarekin”, “planetaren aldeko ekintzarekin”… Baina gaia kontraesanez beteta dago, eta xehe aztertu behar da horietako bakoitzak benetan zer kalte eragiten dion bioaniztasunari, azpiegitura hauen material guztiak ekoiztetik ezartzen direnera guztira zenbat CO2 eta kutsadura eragiten duten, zenbat lur eta ur erabiltzen duten, ekonomikoki guztira zenbateko kostua duten… eta benetan zenbat den hortik sortuko den energia, zenbat urtera iraungiko diren azpiegitura hauek, ekonomikoki errentagarriak diren, eta bioaniztasunari egindako kaltea asumitzea merezi duen.

Energia hidraulikorako Jaurlaritzak aurreikusita duen esklusio eremua.

Eta energia hidraulikoaz zer? Eztabaida puntu berean, bioaniztasunean

Eolikoen eztabaida pilpilean dago, baina badirudi epe motzera hidraulikoak ere eztabaida piztuko duela. Altzoko mahai-inguruan hala gertatu zen: Azurzak Euskal Herrirako energia berriztagarri egokiena moduan hidraulikoa ikusten duela azaldu zuen, eta Europako Hidrottipi ikerketaren berri eman zuen (Goienerrek hemen azaldua duena). Euskal Herriko orografia zaila energia hidraulikoarentzako abantaila dela azaldu zuen, eta bere garaian martxan izan ziren eta egun utzita dauden ur salto eta zentral hidroelektrikoak berreskuratzearen onurez mintzatu zen.

Sarobek, ordea, aukera hori “bioaniztasunarentzako txikizio” handia litzatekeela esan zuen. Gure errekak eta ibaiak itxuratzea lortu dela esan zuen, “juxtu azpiegitura horiek erabiltzeari utzi izanari esker”. Eta horiek berriz martxan jartzeak kasu askotan “itzulezina” litzatekeen galera ekarriko lukeela esan zuen (horrekin batera, esan zuen egungo kontsumoarekin alderatuta energia hidraulikoarekin lortzen den argindar kopurua oso txikia dela). Publikotik basozain batek adierazi zuen berak egunerokoan ikusi duela energia hidraulikoak sortu dituen kalteak eta ez lukeela horretara itzultzerik nahi.

Amaitzeko, hitzaldian aipatu zen puntu batek izulaborria eragin zidan: guretzat oso garestia den hemen sortutako energia elektrikoa oso merkea dela Europarentzat. Eta Pirinioetako pasabidea izanik, Iberiar penintsularen hegoaldean sortutako energia Europa iparralderantz eramateko “autopista elektrikoz” josiko dizkigute itsaspe, lurpe eta zeruak.

Ikasle bakoitzeko liburutan 200 euro aurreztuko dituzte familiek urteko ikastetxe honetan

2022-09-06  //  Hezkuntza  //  Iruzkinik ez

Villabonako Erniobea ikastetxean guraso bat 2022-2023ko liburuak mailegutzarako prestatzen.

Testuliburuekin irakasten duten ikastetxeetan, gurasoek urtero hauetan egin behar duten inbertsioak badu bere pisua, sareetan irakur daitekeenez:

Semearentzat eskolarako derrigorrezkoak diren testu-liburuak erostetik nator. Diru laguntzak eskatzeko gutxigatik kopurua gainditzen dugun familia gara.
Amaitu dira hilabete honetako extra guztiak.
Hitzik gabe geratu naiz. pic.twitter.com/kXWxLuqfHY

— leire alberdi arriola (@koloretan) September 3, 2022

Datorren kurtsorako semeak beharko dituen liburuak enkargatu berri (3 bakarrik, beste guztiak bsditugu).
120€ hiru liburutengatik, hezkuntza publikoan… #TOetaNO

— Gari Garaialde (@GariGaraialde) August 3, 2022

Atzo seme nagusiaren eskola liburuak (DBH) erosi genituen; 243 €. Zenbat familia estu ibiliko dira! Eskola liburuak doakoak izan beharko lirateke hezkuntza publikoan. Hemen nire liburu batzuk; jende gehienaren ahalmenetik urrun.#Ekitatea #EskolaPublikoa pic.twitter.com/rzUP5hKPNb

— Aitor Montes Lasarte (@LasarteAitor) September 4, 2022

Kontuan hartzekoa da, bestalde, Jaurlaritzak 2. eta 3. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako (DBH) ikasleentzat ematen duen ikasmaterialerako beka ez dela iristen liburuak ordaintzera: 159 eurokoa baita beka. Gurasoentzat zaila da ulertzea zergatik ematen duen aukera Jaurlaritzak DBHko 1. eta 2. mailetan liburuak mailegutzan hartzeko aukera (“liburu solidarioa” programaren bidez) eta ez duen horrelakorik eskaintzen hurrengo bi urteetan.

Arratzain Guraso Elkarteak mailegutza sistema ezarri du 3. eta 4. mailetan

Villabonako (Gipuzkoa) DBHko ikastetxe publikoa da Erniobea, eta bertako Arratzain Guraso Elkarteak mailegutza sistema ezarri zuen 2020-2021 ikasturtean 3. eta 4. mailako ikasleentzat, Jaurlaritzaren aldetik zegoen gabezia honi erantzuteko asmoz. 50 euroko kuota ordainduta mailegutzan hartzen ditu ikasleak behar diren ikasliburu denak. Guraso Elkarteari milaka euroko inbertsioa eskatu dio mailegutza martxan jartzeak, baina badakite honek familiei ekarriko diela seme-alaba bakoitzeko 400 euro inguru aurreztea (ikastutero bataz beste ikasliburutan 250 euroko kostua dagoela oinarri hartuta, eta liburuak erosi beharrean mailegatuta 50 euroko kuota ordaintzen denez).

Nola jartzen da martxan liburuen mailegutza?

Guraso elkartea lehenik saiatu zen 3. eta 4. mailetako ahalik liburu gehien lortzen. Horretarako, 2019-2020 ikasturte bukaeran eskaintza hau egin zien 3. mailako ikasleen familiei: erabiliak zituzten 3. mailako liburuak guraso elkarteari ematea, eta trukean, hurrengo ikasturterako 4. mailako liburuak doan jasoko zituztela.

4. maila bukatu berri zuten ikasleen familiei ere eskaintza hau egin zien guraso elkarteak: erabili berri zituzten 4. mailako liburuak guraso elkartearen esku uztea, eta trukean 50 euroko bonoa jasoko zutela, herriko liburu-dendetan gastatzeko.

Familiei eskaintza hori eginda, 3. eta 4. mailetako hainbat liburu eskuratu zituen guraso elkarteak. Aldi berean, ikastetxeak familia guztiei bidali zien oharra martxan jartzera zihoan mailegutza sistemaren berri emanaz, eta familiei galdetuz ea hurrengo ikasturtean 3. eta 4. mailako zein ikaslek hartuko zituen liburuak mailegutzan. Eskari zerrenda hori hartu zuen guraso elkarteak, eskuratuak zituen liburu sortekin alderatu, eta falta ziren liburuak erosi egin zituen, herriko liburu dendetan.

2020-2021 ikasturtean eraman zuten Erniobean praktikara lehen aldiz mailegutza sistema eta ikasturte honetan bigarrenez egingo dute. Guraso elkartearena izan da ekimena eta inbertsioa. Baina hasieratik ikastetxeko zuzendaritzarekin elkarlanean eraman dute aurrera mailegutza eta guraso elkartearen hitzetan, elkarlan hori gabe ezinezkoa izango zen martxan jartzea. Lanak guraso elkartearen eta zuzendaritzaren artean banatu dituzte, prozesua ahalik errazen egin dadin: ikasleei erabilitako liburuak jaso, zein egoeretan dauden ikusi, konpondu, behar direnak erosi, hurrengo ikasturtean zein ikaslek beharko dituzten zerrenda osatu, gurasoei mailegutza kobratu, ikasle bakoitzarentzako liburu sortak prestatu, liburuak banatu…

Orixen ikasliburuen azoka egiten dute

Tolosako Orixe institutuko guraso elkarteak azoka antolatzen du, familiek aurtengo ikasturtean erabilitako liburuak saldu eta hurrengo ikasturtekoak erosi ditzaten. Baina azoka arautua da, ez du merkatu librearen logikak agintzen. Liburuak guraso elkarteari saltzen zaizkio zuzenean, eta guraso elkarteari erosten.

Lagunarteko saretik sare komunitariora

Zorionez, familia asko dira liburuak erosi beharrean senide, lehengusu edo lagun zaharragoen liburuak berrerabiltzen dituztenak. Baina guraso elkarteek martxan jarritako ekimen hauek (eta honen moduko besteek) aukera familia guztiengana zabaltzen dute eta eskuz eskuko liburu erabilera errazten eta eraginkortzen dute. Izan ere, laguntasunezko harreman sareak ezinbestekoak badira ere, beti geratzen baita jendea sare horietatik kanpo.

Ikasturte hasieran dugu aukera guraso elkarteetan kide egin eta honen moduko ekimenak martxan jartzeko. Prezioen gorakadaren eta hezkuntzako zeinnahi gairen kritika alternatiba bihurtzeko.

“Presioak ez dakar ezer onik, libre jokatu behar da”

2022-07-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pilota udalekutan ari diren gaztetxoek bisita berezia jaso dute uztailaren 4an: Iñaki Artola eta Oñatz Bengoetxea etorri zaizkie, eta jarrerak izan dira gaurkoan entrenatu dituztenak. Villabonako Behar Zana elkarteak bigarren urtez antolatu dituen udalekuetan begirale diren Iker Elizegi “Patas”, Asier Arteaga, Jonpe Artetxe, Eneko Maiz eta Iñaki Lizasok ere parte hartu dute. Hitzaldi bizia izan da eta bakoitzak bere bizitzako eskarmentuak azaldu ditu. Hona bost gakotan laburtuta:

1.-“Gehien gozatzen duena, hori da pilotari onena”

Oñatz Bengoetxea jarri du gozatzearen adibide Iñaki Artolak. Gogora ekarri du Artola debutatu berria zela, binakako txapelketako partida garrantzitsua jokatu zutela elkarren aurka Tolosan inauterietan: irabazten zuen bikotea finalaurrekoetara pasatuko zen, galtzen zuenak oso zail izango zuen aurrera jarraitzea. Partida bikaina egin omen zuten lauek, eta 21na jarri ziren. Azken tantoan, Bengoetxeak txokora dejada (“paradita”) bota zuen: txapagainean izan balitz tanto garbia izango zen, baina txapa hotsak galduarazi zion partida. Artola gaztetxoa aldagelan isil-isilik omen zegoen, Bengoetxea izarra zer jeniorekin sartuko ote zen zain, baina Bengoetxeak iritsi orduko bota omen zuen: “Bai ari ginela gozatzen! Nahiago nuke partida 25era izan balitz!”. Bengoetxeak gehitu du: “Pilota batzuetan txapa gainean gelditzen da eta beste batzuetan txapan. Hala da. Dejada bota eta txapa jotzea ez da galtzea. Hori gauza ederra da”.

Pilotan garrantzitsuena gozatzea dela azpimarratu du: “Urrian utziko diot zuriz jokatzeari. Atzera begiratuta gehien gogoratzen dudana da umetan zenbat gozatzen genuen jolasten. Gozatzen baduzu entrenatzen eta jokatzen jarraituko duzu, bestela ez. Horregatik da gozatzea inportanteena”. Eta gozamenarekin lotu du pilotari izatea: “Nik oso argi daukat, pilotari onena ez da irabazten duena edo txapela gehien dituena. Gehien gozatzen duena, hori da pilotari onena”.

2.-“Beste jokalariei errespetua”

Pilotak eman dien gauzarik garrantzitsuena lagunak direla adierazi dute biek; “eta lagunak zaindu eta maitatu egin behar dira”. Bengoetxeak zehaztu du pilotan lagunak direla bikotea eta partida horretako kontrarioak ere bai.

Artolak aitortu du gaztetxotan atzelari jokatzen zuela eta batzuetan berak egin izan zuela sakea, irabazteagatik. “Herriarteko Txapelketan irabazi egin nahi genuen partida, eta 20na gindoazen, eta nik egin nituen azken bi sakeak, entrenatzaileak hala eskatuta. Irabazi genuen, baina damutzen zait lagun min bati sakea kendu izana, atzera begiratuta nahiago nuke berak sakatu balu, galdu edo irabazi”.

Bikoteak huts egiten duenean errieta edo keinu itsusiak egiten badira, kontrako efektua lortzen dela azaldu du Lizasok: “Gero eta txikiago egingo da zure bikotea, gero eta okerrago jokatuko du. Alderantziz, animatu egin behar zaio, eta bien artean aurrera egin”. “Lehena errespetua” dela esan du Bengoetxeak, errespetuagatik ezin zaiola lagunari keinu itsusirik egin, “eta batez ere: alfer alferrik delako! Bera ere ahal duen ondoen jokatzen ari da, zu bezala, eta inori ezin zaio gehiago eskatu. Animatu beti zure bikotea eta horrela agian hurrengo tantoan ongi egingo du. Eta aizu! Zuk ere txarra egiten duzu eta zuk ere batzuetan gaizki jokatzen duzu!”.

Iker Elizagik kontatu du gaztetxotan berak entzun behar izan zituela bikoteko “ahulena” izatearen komentarioak. Herriarteko Txapelketan izan zen: “Herrian ilusio handia piztu zen txapelketa horrekin. Ni txikien taldekoa nintzen. Nire atzelaria oso ona zen, eta herrian esaten zioten beste aurrelari bat tokatu bazitzaion seguru irabaziko genuela”. Halakoak ez direla atseginak eta ez dutela ezertan laguntzen azaldu du.

3.-“Nola ikasten da gehiago pilotan?”

Artolak hirugarren helburu bat jarri dio pilotan aritzeari: Ikastea. “Eta nola ikasten da gehiago? Bikote on batekin jokatuta, eta beti irabazita? Edo txarragoa den bikote batekin jokatuta, eta tarteka irabazi eta tarteka galduta?”. Gurasoei galdera bera luzatu die. Asier Arteagak azaldu du helburua “norberak gero eta hobeto jokatzea dela. Berdin du bakoitzaren maila zein den, bakoitzak egunero ahalegina egitea da balio duena, eta bakoitzak egunero zerbait ikastea”.

4.-“Irabaztea eta gozatzea beti ez datoz parean”

Jokatzen duen orok irabazi nahi du, noski, baina irabazteak beti ez dakar zorionik. Jonpe Artetxek azaldu du Herriarteko Txapelketa batean partida irabazteko estrategia hauxe izan zela: “Nik pilotarik ez ukitzea, nire bikotea askoz hobea baitzen. Nik beti keinu egin behar nuen, eta niri botatzen bazidaten paretik kendu behar nintzen. Irabazi genuen, baina frontoian gehienetakoa sufritu dudan eguna izan zen”. Aurkari haien kontra berriz jokatzea tokatu zaio handik urte askotara, eta bigarren partida honetan lauek jokatu zuten oso ongi, eta galtzea tokatu bazitzaien ere, oso pozik joan zen etxera.

Arteagak gogorarazi die: “Gizarte honetan badirudi irabazi baduzu putoamoa zarela eta galdu baduzu ez zarela ezer. Inor ez da bigarrenarekin gogoratzen. Baina ez da hala: irabazten duzuenean ez zarete hain onak, eta galtzen duzuenean ez zarete hain txarrak”.

5.-“Gurasoek berdin afaltzen al dute irabazi edo galdu duzunean?”

Gurasoek seme-alabei egiten dieten presioa asko landu dute hitzaldian. Adibide positiboak emanaz ere bai: Artolak gurasoei eskertzen die inoiz ez diotelako presiorik egin, nahiz eta etxean pilotazale amorratuak diren: “15-16 urterekin pilota uzteko asmoa ere izan nuen, eta orduan ere ez zidaten ezer esan. ‘Hik ikusi behar duk’, esan zidaten”.

Eneko Maizek, Jonpe Artetxek eta Asier Arteagak ere azaldu dute haiek ez dutela etxean halakorik jasan behar izan, baina izan dituztela lagunak partida galdutakoan gurasoek errieta egiten ziotenak eta haietako askok 15 urte ingururekin pilota utzi dutela. “Pilota gozatzeko da, ez sufritzeko. Pilotan libre jokatu behar da” bota du Bengoetxeak.

Artolak umore finez zer pentsa eman die gurasoei: “Builaka aritzen dira guraso batzuk, baina oso hitz gutxi nahikoa dira umeei presioa sartzeko. Umeak ikusten badu irabazi duenean oso pozik afaltzen dutela gurasoek eta galtzen duenean ez dagoela halako umorerik mahaian, ezer esan gabe ere ederki ulertzen dute mezua”.

Grebek ere hezten dute

2022-03-24  //  Herri mugimenduak, Hezkuntza  //  Iruzkinik ez

Bada nerabe bat gurean, lagunekin lehen grebak eta manifestazioak bizitzen hasi dena.

Txantxangorri batek bezala esnatuko digu halakotan etxea, udaberriko goiz eder batez, okasiorako janzten den bitartean: nola joango diren Donostiara, nondik nora izango ote den manifa, polizia etortzen bada zer, ondorengo plana…

Mobilizazio hauen inguruan gurasoengandik askotan jasotzen duten mezua negatiboa da:

“Hori dena politika da”

Horretan ados, gure eguneroko bizitzako dena da politikoa!

“Ez sartu politikan, ez sartu arazotan”

Zer da bizitza, arazoen (txikiak, handiak, kudeagarriak eta konponezinak) segida bat ez bada?

“Eskola orduak galduko dituzue”

Nire ustez, eskolak, lehenik, giza eskubideak irakatsi behar lituzke, bere zabalean: generoak genero, arrazak arraza, jatorriak jatorri, sosak sos, pertsona orok berdintasunez tratatua izateko dituen eskubideak, egoera eta leku guztietan. Eta langileen eskubideak, herritar modura ditugun eskubideak…

Nire ustez, eskolak, bigarrenik, eskubideen alde egiten irakatsi behar luke. Eskubideen alde “lanean”, eskubideen alde “borrokan”, eskubideen alde “elkartasunez aritzen”…

Ez al ditugu bada eskolara “biharko mundurako trebatzera” eramaten? “Lan mundurako prestatzera” bidaltzen? Eta zer lan eta bizimodu izango dute, bada, bihar, beren eskubideen jakitun ez badira eta kolektiboki hauek defendatzen-borrokatzen ez badituzte? Kolokan ditugun zer eskubide eta bizi baldintza genituzke gaur, bere egunean borrokatu ez balira?

Grebek eta mobilizazioek ere hezten dute.

Koloreak kolore, eskerrak ikasle mugimenduei.

Lantokiko erasoen aurrean zer?

2022-03-08  //  Feminismoa  //  Iruzkinik ez

Feminismoaren eta langileen borrokak uztartzen ditu Emakume Langileen Eguna den martxoaren 8ak. 1911tik seinalatutako eguna den arren, oso berria da lan eremuko indarkeria matxista eta jazarpen egoerak lantzeko araudia: Nazio Batuen barruko erakundea den Lanaren Nazioarteko Erakundeak 2019an onartu berri du lan munduko indarkeria eta jazarpenak bukatzeko hitzarmena. Eta gaur gaurkoz munduko lau herrialdetan soilik dago indarrean: Argentina, Fiji, Namibia eta Uruguayen. Datozen hilabeteetan beste sei herrialde hauetan aktibatuko dute: Ekuador, Grezia, Italia, Maurizio, Somalia eta Hego Afrika. Haien menpeko gaituzten Espainiak eta Frantziak oraindik ez dute nazioarteko hitzarmen hau onetsi ere egin.

Ez ote goaz duintasun berme oso eskasarekin emakumeok lantokira egunero? Justu emakumeen askapenarekin lotu izan den enplegu horretara? “Garapen pertsonala”, “ahalduntzea” eta gainerako hitz ponposoekin janzten dugun eremura? Klase borrokak erakusten dituen hierarkia eta indar-harremanen joko-zelai mixto horretan, gainera generoaren aldagaia, arrazarena eta gainerakoak gehitzen zaizkionean, botere gehiegikeriak gertatzen direnean, zer egin, nola jokatu? Emakume enpresarientzako sari distiratsu asko, baina lantokiko erasoen aurrean babesa larrugorritan dago, bere burua morez margotzeari ekin dion ustez herri “aurreratu” honetan.

Europako Osasun Mentala GKEak liburuxka bat atera zuen 2013an, lantokian indarkeria pairatzen zuten emakumeei eta lantokiko arduradunei erramintak emateko asmoz. Bertan diote lan eremuan indarkeria, jazarpen morala (mobbinga), jazarpen sexuala eta intimidazioa (bullynga) pairatzeko arriskua lotua dagoela generoaren arabera bereizitako lanekin, hau da, lan feminizatuekin, eta baita ere prekarietatearekin. Sektore hauek zerrendatzen ditu, jasateko arrisku gehien dutenen artean: irakasleak, osasun langileak, gizarte zerbitzuetako langileak, denda txikietako langileak eta langile publikoak. Zehazki, egoera hauetan handitzen da erasoak jasotzeko arriskua: jendaurrean lan eginda, ikuskaritza edo kontrol lanak eginda, dirua edo baliozko gauzak garraiatuta edo erabilita, pertsonei zerbitzuak emanda, ezegonkorrak diren pertsonekin zuzenean lan eginda, alkohola edaten edo zerbitzatzen den lekuetan lan eginda, zuzenean komunitatean lan eginda, bakarrik edo talde oso txikietan lan eginda edo leku bakartuetan, gaueko turnoan lan eginda, ezegonkorrak diren lantokietan lan eginda.

Jasaten duten emakumeek ukatu egiten dute eta isildu

Europako Osasun Mentala GKEaren liburuxkak argi dio lantokian erasoak jasaten dituzten emakumeek normalean ukatu egiten dutela egoera hau. Garrantzia kentzen diete gertakizunei eta zerbait ohikoa balitz bezala hartzen dute, hau da, ez dute jazarpena ikusten. Hau guztia autodefentsa mekanismo bat da, GKEaren arabera. Liburuxkan, langileak jazarpena identifikatu ahal izan dezan bere buruari egiteko galdera hauek ematen dituzte: ados nago erasotzailearen portaera horrekin? Enbarazu zait portaera hori? Nire duintasuna urratzen du? Lan eremu seguru batean duintasunez lan egiteko dudan eskubidea urratzen du?

Liburuak dio espero ez dena egin behar duela langileak: gertatutakoak hitzetara ekartzea, erasotzaileari zuzenean esatea zer egin duen, ekintza zehatzak definitzeko hitz zehatzak erabiliz. “Egizu akosatzailea bere ekintzen erantzule. Ez bilatu berarentzako aitzakiarik, ez ezazu antzeztu gertatu ez zenik”. Eraso hori bukatzeko eskatu behar dio langileak, serio, gorputz jarrera irmoz lagunduta. Eta noski, egoeraren kontzientzia hartuta, bere burua babestu behar du emakume horrek, enbarazu zaizkion egoeretan ezezkoa argi eta lasai esanaz, adibidez, erasotzailearekin bakarrik egongo den lanak egitera ukatuz.

Lotsa eta erruduntasuna da emakume gehienek halako egoeretan sentitzen dutena eta salatuz gero errepresioa jasateko beldurra. Baina liburuxkak oroitarazten duenez, “gertakizunak ezkutatzeak erasotzailea babesten du, ikusarazteak ahuldu egiten du”. Horregatik, liburuxkak gomendatzen du gertatutakoaz beste lankideekin hitz egitea, posible delako beste emakumeak ere antzekoa jasaten egotea. Enpresan gai horren arduradun izan daitekeenari ere egoera azaldu behar zaio, eta sindikatura jo. Hasieratik zein dokumentazio jaso ere azaltzen du liburuxkak, langileak noizbait gertakizunak auzitegian salatu nahiko balitu, baliagarri izango zaizkionak.

Liburuxkak hainbat oinarri ematen ditu enpresak sexu jazarpenaren aurkako politika bat garatu eta praktikan ezarri dezan. Zure lantegian ba al da halakorik?

Zure inguruan paserik gabeko jende gehiago dago COVID gaixoak baino

2021-12-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Datuetan oinarrituta hartzen ditugun jarrerak ez dira beti oso “zientifikoak”.

Txertorik hartu ez duen eta beraz, paserik ez duen jendea %10a da, datu ofizialen arabera. Mainstreama mintzo da entzule dituen denek pasea balute bezala. Nagusi eta langile esanekoek, inongo konplexurik gabe berrantolatu dituzte herritar denek pagatutako zerbitzu publikoen sarrerak, pasea eskatuta inor baztertuko ez balute bezala (kanpoan uzten dituztenak zerbitzu publiko horiek pagatzen dituztenak dira, bide batez esanda). Nagusi eta langile “txintxoek”, antza denez ez dute espero beren negozioan galerarik izatea pasea eskatuta. Lagunartean, familian, lan-taldeetan, inoiz ez dugu minoriarik, tira, desbideraturen bat beti dago, baina ez behintzat minorien datu estatistikoen kopuruek esaten duten bezainbeste.

Hamarretik bat minoria absolutua da bozketetan. Gainerako bederatziek hala nahi badute, erraz egurtzeko bakar bat, goikoek zirikatuta kalean piztutako liskarretan.

Eta hala ere %10 da.

COVID pasea martxan jarri duten hamabostaldi honetan bertan, EAEn positibo eman duten guztien kopurua (inzidentzia tasa, alegia) 100.000 biztanleko 1.267koa da. %1,26 alegia.

Gaixotzeko kontuz gabiltzan eremu guztietan, gaixotzeko arriskua dugunaren kontzientziaz aurrean dugunarekiko harremanetan neurriak hartzen ditugun bakoitzean, pentsatu dezakegu hamar bider handiagoa dela pertsona horrek paserik ez izateko aukera, kutsatuta egotekoa baino.

Pandemia osoa pasatu dugu aurrekoarekin hitz egiten asmatu gabe. Eta orain, erabakitzeko atakan jarri gaituzte: gure egunerokoan besteei pasaportea aplikatu edo ez; eta norberak pasaportea erabili edo erakusteari uko egin erabaki behar dugu ia leku denetan, momentuoro. Tira, horrek balio badu gure artean isildutako hainbeste gairi buruz hitz egiten hasteko, ongi etorria garai zail hau.

Covid semaforoa EAEn: lehen hori zena, orain gorri

2021-11-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Azaroaren 16an Eusko Jaurlaritzak erdira baino gutxiagora jaitsi du EAEko udalerri bakoitza “berde”, “hori”, “laranja” edo “gorri” izendatzeko neurria. Ordura arte, 14 eguneko inzidentzia tasa 100.000 biztanleko 400dik gora zeukaten herriak ziren gorriak, eta geroztik, 150etik gora dutenak. Inzidentzia tasak neurtzen du 14 egunean guztira kontabilizatu diren positibo kasuak (zenbaki absolutua da, ez egindako testen ehunekoa), herriko biztanleria 100.000koa balitz estrapolatuta, beraz, tasa horretan eragin zuzena du egiten den test kopuruak: zenbat eta test gehiago, kontabilizatutako positibo gehiago, eta inzidentzia tasa handiagoa; alderantziz ere bai, test gutxiago, inzidentzia tasa txikiagoa. Semaforoaren baremoak aldatzearekin bat iragarri ditu Jaurlaritzak gorri dauden herriek aplikatu beharreko neurriak, eta COVID-19 ziurtagiriaren erabilera ere semaforo gorriari lotzen dio Jaurlaritzak.

Semaforoen kolorea zehazteko aldaketa azaroaren 16an eman da, egun horretan Jaurlaritzak publiko egindako arauarekin. Ordura arte, 14 egunean 100.000 biztanleko 400dik gora positibo metatutakoak ziren gorriak, azaroaren 15eko koronabirusaren eboluzioaren buletinean irakur daitekeenez: “Semaforoa 14 eguneko inzidentzia tasaren arabera: berdez < 60, horiz 60-299, laranjaz 300-399 eta gorriz >=400”.
Araua aldatu ondorengo lehen buletinean, azaroaren 18koan, irakur daiteke semaforoaren koloreak izendatzeko baremoa aldatu dela: “Semaforoa 14 eguneko inzidentzia tasaren arabera: berdez < 60, horiz 60-99,99 bitartean, laranjaz 100-149,99 bitartean eta gorriz >=150”.

Gotzone Sagardui sailburuak azaroaren 16an horrela azaldu zuen semaforoaren aldaketa: “Txertaketak egora berri bat posible egin du, eta, horregatik, pandemiaren jarraipen-adierazle nagusien irakurketa eta balorazioa desberdinak izan behar dira”.

Test kopuruak eragina du inzidentzia metatuan

Hauek dira egunez egun, egindako test kopuruak (datu hauek Jaurlaritzaren koronabirusaren eboluzioaren inguruko datuen buletinetatik ateratakoak dira). Zenbat eta test gehiago egin, kasu positibo gehiago detektatzen da eta alderantziz, zenbat eta gutxiago egin, kasu positibo gutxiago. Horrek lotura zuzena du 14 eguneko inzidentzia metatuan.

* Oharra: osasungintzako lan antolaketak eta baliabide pertsonalek ere eragina izan dezaketelakoan, asteburuak egun hauetan tokatu dira: azaroaren 13-14, 20-21 eta 27-28 eta abenduaren 4-5.

Urriak 25 4.727 test egin ziren. Positiboak 128
Urriak 26 5.406 test. Positiboak 138
Urriak 27 4.765 test. Positiboak 145
Urriak 28 4.914 test. Positiboak 155
Urriak 29 4.318 test. Positiboak 151
Urriak 30 2.415 test. Positiboak 126
Urriak 31 2.463 test. Positiboak 136
Azaroak 1 2.492 test. Positiboak 117
Azaroak 2 4.500 test. Positiboak 197
Azaroak 3 4.974 test. Positiboak 233
Azaroak 4 5.038 test. Positiboak 307
Azaroak 5 4.835 test. Positiboak 226
Azaroak 6 3.574 test. Positiboak 159
Azaroak 7 2.983 test. Positiboak 185
Azaroak 8 5.236 test. Positiboak 325
Azaroak 9 6.306 test. Positiboak 304
Azaroak 10 6.392 test. Positiboak 362
Azaroak 11 6.164 test. Positiboak 418
Azaroak 12 6.577 test. Positiboak 451
Azaroak 13 4.945 test. Positiboak 407
Azaroak 14 4.117 test. Positiboak 309
Azaroak 15 6.766 test. Positiboak 434
Azaroak 16 (semaforo kolore aldaketak iragarri diren eguna) 7.633 test. Positiboak 527
Azaroak 17 8.099 test. Positiboak 691
Azaroak 18 8.819 test. Positiboak 639
Azaroak 19 8.064 test. Positiboak 662
Azaroak 20 6.650 test. Positiboak 595
Azaroak 21 5.821 test. Positiboak 490
Azaroak 22 8.529 test. Positiboak 785
Azaroak 23 9.899 test. Positiboak 883
Azaroak 24 10.843 test. Positiboak 950
Azaroak 25 11.322 test. Positiboak 1.086
Azaroak 26 11.217 test. Positiboak 1.150
Azaroak 27 6.699 test. Positiboak 818
Azaroak 28 6.389 test. Positiboak 663
Azaroak 29 10.812 test. Positiboak 1.274
Azaroak 30 12.288 test. Positiboak 1.344
Abenduak 1 13.425 test. Positiboak 1.361
Abenduak 2 14.439 test. Positiboak 1.692
Abenduak 3 15.077 test. Positiboak 1.510
Abenduak 4 9.806 test. Positiboak 1.318
Abenduak 5 8.168 test. Positiboak 1.113

Semaforo gorriaren ondorioak

Jaurlaritzaren azaroaren 16ko aginduak zehazten ditu zein ondorio dituen semaforo berriaren arabera gorri izendatutako herriengan:
“Jarduerak aldi baterako atzeratzea edo bertan behera uztea, edozein dela ere jarduera horien esparrua, baldin eta udal-agintariek aurreikusten badute ezin izango dela bermatu prebentzio-neurriak betetzea. Oinarrizko prebentzio-neurriak betetzea, bereziki maskara erabiltzea, gehien zailtzen duten ekitaldi edo jarduerak dira jarduera horietan jan edo edan egingo dela aurreikusten denean”.

Azaroaren 16an iragarri zuen, baita ere, Jaurlaritzak EAEko Auzitegi Nagusiari baimena eskatu nahi ziola hainbat jardueretan COVID ziurtagiria eskatzeko. Ziurtagiri horren aplikazioa semaforo gorriari lotua da, Jaurlaritzak azaroaren 25ean publiko egindako albistean irakur daitekeenez: “Justifikatuta dago covid ziurtagiria baimentzeko lurralde eremua autonomia erkidego osoa izatea, baldin eta azken 14 egunetan intzidentzia tasa 150 kasukoa edo handiagoa bada 100.000 biztanleko. Izan ere, Euskadiren lurralde azalera txikia, bertako biztanleen interakzio maila handia eta lurralde osoko komunikazio onak eta biztanleriaren mugikortasun zabala ez dira bizilekuari dagozkion jardueren xede”.

Galderak

Semaforoa gorri noiz jarri zeren arabera erabakitzen da? Herritarrak azalpen gehiago behar ditu. Baremo horrek eragin zuzena duenez bete beharreko neurriekin, ez al litzateke baremoaz eztabaidatu eta adostasuna bilatu behar?

Test kopurua zeren araberakoa da? Test gehiago edo gutxiago egiteak eragin zuzena baldin badu semaforo kolorean, ez al lirateke test kopuruen irizpideak adostu eta mantendu behar?

Euskalgintza eta ekonomia soziala uztartzeaz

2021-06-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gartzen Garaio Aiaraldeko Ekintzen Faktoriako kidea.

Ekainaren 28an UEUn “Euskalgintza eta ekonomia soziala” jardunaldietan ARGIAren esperientzia azaltzen saiatu nintzen.

Euskalgintza euskararen iraupena bermatzeko herri ekimenetik sortutako proiektuak gara. Militantziaz ere bizi dugu gure lana bertako langile askok eta askok. Borrokaren pozetik ari gara asko eta asko. Baina proiektu hauen misio eraldatzaileak, eguneroko lana-jabetza-boterea antolatzerakoan, oso forma anitzak hartu ditzake: kapitalismoaren logiketan lehiatu nahi dutenena, ekonomia sozial eraldatzailearen balioak landuz gizartea eraldatu nahi dutenena…

Jardunaldien izenburua ikusita, pentsa daiteke mahai gainera agertu nahi zirela euskalgintza ekonomia sozialetik egitearen abantailak. Ez dakit horretan asmatu genuen hitza hartu genuenok. Ez dadila behintzat gertatu, despiste orokorraren baitan euskalgintza osoa praktikan ekonomia soziala dela dioen mezua makillatzea. Are gutxiago, ekonomia sozial eraldatzailea dela pentsatzea. Ez da, eta izan beharrik ere ez. Baina badenari eta izan nahi duenari bidea zaildu diezaioke “forma juridiko desberdina izanik ere, praktikan denok berdin funtzionatzen dugu” mezuak.

Agian alderantziz galdera eginez identifikatuko genuke hobeto elkar: Adegiko bazkide da edo izan liteke zuen enpresa? Hala bada, ospatu dezagun elkarrekin helburu berak ditugula, eta jarrai dezagun bakoitzak gure bidea egiten, orain arte bezala. Eta beti, noski, parez pareko elkarlanei ateak irekita.

Hona hemen jardunaldiak ikusgai, osorik bideoan:

——————————-

ARGIAko esperientziatik, koadernoan idatzita eraman nituen ideia batzuk, hauek (zuzeneko urduritasunekin, ez dakit zer esan nuen ere;-) :

Nola ulertzen dugu parte-hartzea ARGIAn? Berdintasuna irabazien banaketan eta erabakimenean

Badira urte batzuk dena “parte-hartzailea” bihurtu dena; bazter guztietan entzuten da “parte-hartzea” hitza, baina ez dezagun gure burua liatu. Parte hartzea ez da zure iritzia eman eta ondoren erabakia ez dakigu nork-non-noiz hartzea eta gainera emaitza horretan inplikatuta zaudela irentsi beharra.

ARGIAn parte hartzea berdintasunarekin lotzen dugu eta bi elementu hauek behintzat gakoak dira: langileok irabazietan modu berdinean parte hartzea eta erabakimena langileok izatea.

Parte-hartzea hitz ederra da, baina NOLA gauzatzen den, errealitatean praktikan zertan konkretatzen den, horixe da gakoa guretzat. Lasai aztertzea eta planteatzea ea langile bakoitzak baduen espazioa bere iritzia agertzeko, ea eztabaidak mahai-gaineratzen diren eta erabakiak nola hartzen diren…

Irabazietan parte, modu berdinean

Langileok gara jabe eta batzarretan erabakitzen dugu urteko aurrekontua, paga extra kobratuko dugun edo ez, soldata igoko dugun edo ez, ditugun baliabideak zertan inbertituko ditugun eta zer egiteari utziko diogun… Lan baldintza onak ditugun edo ez, eztabaidagarria izan daiteke, baina izan ditzakegun baldintzarik onenak ditugula, horretaz ziur gaude langile bazkideok. Urtean urtean talde gisa lortzeko gai izan garen emaitza ekonomikoak jasotzen baititugu gure ahaleginen trukean, gure erantzukizuna da hobeak lortzen asmatu dugun edo ez. Diru kontuen jarraipena eta erabakimena langileok egiten dugu. Eta lortutako emaitza ekonomikoarekin, denok oinarri bereko soldata jasotzen dugu.

Erabakimena: ez dugu lider distiratsurik behar, taldearen onena ateratzen duten prozesuak baizik

Langileok jabe garen ekonomia sozial eraldatzaileko enpresetan gai nagusiak batzarretan erabakitzen dira. Oso ongi. Baina nola? Batzarrera kudeatzaile batek eraman dezake goitik behera zehaztutako txosten mardul bat, hori aurkeztu eta bukaeran galdetu “norbaitek ekarpenik? Ez? Bada aurrera, denon artean erabaki dugu”. Lasai eta kritikoki hausnartuta, konturatu ginen horrela erabakiak hartzeak gure taldean diren ikuspegi anitzak galtzea dakarrela, ez ginela talde bezala hartu genitzakeen erabaki onenak hartzen ari. Txostena egiteko hilabeteak izan dituztelako batzuek, eta ustez “erabakitzen” duten beste langileek lehenengo aldiz entzuten dutelako, eta inposiblea delako momentuan alternatibarik okurritzea.

Horregatik, ARGIAn erabakiak benetan denon artean hartzeko, prozesuak planteatzen ditugu gai garrantzitsuetan, galderak dira batzarrera eramaten direnak, eta iraganeko praktika eta oinarrien berri zerotik ez hasteko, eta baita bide posible batzuen planteamenduak ere… eta hortik aurrera, elkarrekin erantzuten ditugu galderak, elkarrekin goaz marrazten aurrera begirako bideak. Benetako parte-hartzeari tiraka eta tiraka, urteetan bidea egin dugu horizontaltzerantz.

Irabaziak eta parte-hartzea lotuta: horizontaltzerantz

Dirua banatzetik hasi ginen, eta ondoren banatu genituen ardurak. Langileari aurpegira barre egitea baita gehiago inplikatzeko eskatzen dioten kudeaketa eredu miragarriak planteatzea, soldata ezberdinak badituzte batzuek eta besteek.

ARGIAn lehendik ere oso kopuru txikia zen batzuen eta besteen soldatak bereizten zituena. Inondik ere ez, jardunaldietan aipatu zen 1/3 soldata arrakalarik. Baina 50 euroko diferentzia aski da soldaten artean, langileek elkarri parez pare begiratu ezin ahal izateko.

Egun oinarrizko soldata bera dugu, eta ardurak mahai gainera atera eta banatu egiten dira. Horizontaltze prozesu hau iritsi da zuzendariaren figura hiltzera eta zuzendaritzako ardura txandakakoa izatera, guztiok pasatuko garelarik lehenago edo beranduago zuzendaritzatik, epe jakin baterako. Hori eginda langile guztiok gure lantokiaren ikuspegi osoagoa eta esperientzia eskuratuko ditugula uste dugu.

Boterea da gakoa

Ekonomia sozial eraldatzaileko egiten gaituena, boterearen gaia planteatzea eta boterea kolektibizatzeko hautua egin izana da. Asko edo gutxi, dauden diruak banatuta; eta dauden ardurak banatuta; eta erabakimena guztiona dela sinetsita.

Izaera edo ezaugarri batzuk dituzten langileek urteetan metatu dituzten ardurak, erabakiguneak, boterea askatzea eskatu du horrek, eta ordura arte urtez urte arduraz bizkarra zamatu ez dutenek, ardura eta boterea eskuratzea.

ARGIAn asmatu dugu botere harremanen gaia mahain gainean jartzen, hitz egiten boterea bakoitzak nola ulertzen duen, eguneroko zein egituretan islatzen den, zerk aldatzeak lagunduko lukeen birbanatzen eta kolektibizatzen… etengabe berritu beharreko lana da. Lan eder ederra.

Errezetatuko didazu antzerkia, mesedez?

2021-06-29  //  Kultura  //  Iruzkinik ez

Herri Bixiko kideak akzioan. Argazkia: Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Olatukoopen Saretze Eguna ekainaren 25ean Aiaraldeko Ekintzen Faktorian. Hortzak zorroztuta utzi gaitu euskara ardatz izanik hamaika kultur ekimenentzat oso goxo egokitu duten pabilioiak. Kulturarekin batera, bizitzari ere egiten dio leku gainera: umeen aisialdia, elikadura eta lantokiak ere uztartzen ditu, guztiak euskaraz.

Goizean Olatukoopeko kide diren hango eta hemengo proiektu ederrak ezagutu ondoren, jantoki bihurtu da ordura arte antzoki zitzaigun espazioa. Launaka jarri gara eta gure mahaian Herri Bixi antzerki taldeko kide bat tokatu da, bertako jakiekin prestatutako bazkari ederrari gatza eta piperra gehitu diona bere elkarrizketa eta ateraldiekin.

Pandemiaren moduko momentu larrietan kulturak ematen diguna hartu dugu hizpide. Itxialdi gorrian ginenean, etxeari eusteko oinarri sendoena horixe izan zela, kultura modu zabalean ulertuta: ohiturak eta praktikak lantzea, behar emozionalei elkarrekin bide ematea, umoreari eta jarrera eraikitzaileari eusteko formato guztiak baliatzea… Urtebete lehenago Ondarroako zaharrekin egin zuten antzerki obraren esperientzia azaldu digu Herri Bixiko kideak: nola sortu zuten elkarrekin testua haien egunerokotasunetik, eta elkarrekin entseguak egiteak zer bizitza sozial ekarri zien, azkenik herriaren aurrean bakoitza zeharka-zeharka bere bizitzako pasarte bat agertzera iritsi zen arte. Kulturak osasunean ondorio agerikoak eta zuzenak dituenez, familiako medikuak errezetatu beharko lukeela ondorioztatu dugu, jada ardo beltzak gero eta esaldi irmoagoz adieraztera bultzatzen gaituen postre garaian. “Hil behar badugu, ondo hil gaitezela! horretan ere laguntzen digu kulturak, heriotza nola bizi nahi dugun pentsatzen” batek, “eta noski, nola bizi nahi dugun planteatzen…” besteak, “niri sormenak jarrera eraikitzailea ematen dit, errealitate gordinen aurrean irtenbideak asmatzen jartzen nau, ez egonean geldi, gure esku ezer ez dagoela sentitzeak ematen duen etsipenarekin” hirugarrenak.

Topa dagigun kulturgileen alde, Herri Bixiren moduko ekimen herrikoien alde, eta topo egin dezagula udan jaien ordez udalek antolatu dituzten ekimenetan. Eta noizbait galdetu beharko diogu gure buruari egun zerk galerazten duen herri ekimenek kultur jarduerak antolatzea, eta arazo horri zirrikituak nola bilatu, ezta? Instituzionalizatutako kultura soilik izatea ez baita herri osasuntsu baten seinale.