Lantokiko erasoen aurrean zer?

Atalak: Feminismoa

Feminismoaren eta langileen borrokak uztartzen ditu Emakume Langileen Eguna den martxoaren 8ak. 1911tik seinalatutako eguna den arren, oso berria da lan eremuko indarkeria matxista eta jazarpen egoerak lantzeko araudia: Nazio Batuen barruko erakundea den Lanaren Nazioarteko Erakundeak 2019an onartu berri du lan munduko indarkeria eta jazarpenak bukatzeko hitzarmena. Eta gaur gaurkoz munduko lau herrialdetan soilik dago indarrean: Argentina, Fiji, Namibia eta Uruguayen. Datozen hilabeteetan beste sei herrialde hauetan aktibatuko dute: Ekuador, Grezia, Italia, Maurizio, Somalia eta Hego Afrika. Haien menpeko gaituzten Espainiak eta Frantziak oraindik ez dute nazioarteko hitzarmen hau onetsi ere egin.

Ez ote goaz duintasun berme oso eskasarekin emakumeok lantokira egunero? Justu emakumeen askapenarekin lotu izan den enplegu horretara? “Garapen pertsonala”, “ahalduntzea” eta gainerako hitz ponposoekin janzten dugun eremura? Klase borrokak erakusten dituen hierarkia eta indar-harremanen joko-zelai mixto horretan, gainera generoaren aldagaia, arrazarena eta gainerakoak gehitzen zaizkionean, botere gehiegikeriak gertatzen direnean, zer egin, nola jokatu? Emakume enpresarientzako sari distiratsu asko, baina lantokiko erasoen aurrean babesa larrugorritan dago, bere burua morez margotzeari ekin dion ustez herri “aurreratu” honetan.

Europako Osasun Mentala GKEak liburuxka bat atera zuen 2013an, lantokian indarkeria pairatzen zuten emakumeei eta lantokiko arduradunei erramintak emateko asmoz. Bertan diote lan eremuan indarkeria, jazarpen morala (mobbinga), jazarpen sexuala eta intimidazioa (bullynga) pairatzeko arriskua lotua dagoela generoaren arabera bereizitako lanekin, hau da, lan feminizatuekin, eta baita ere prekarietatearekin. Sektore hauek zerrendatzen ditu, jasateko arrisku gehien dutenen artean: irakasleak, osasun langileak, gizarte zerbitzuetako langileak, denda txikietako langileak eta langile publikoak. Zehazki, egoera hauetan handitzen da erasoak jasotzeko arriskua: jendaurrean lan eginda, ikuskaritza edo kontrol lanak eginda, dirua edo baliozko gauzak garraiatuta edo erabilita, pertsonei zerbitzuak emanda, ezegonkorrak diren pertsonekin zuzenean lan eginda, alkohola edaten edo zerbitzatzen den lekuetan lan eginda, zuzenean komunitatean lan eginda, bakarrik edo talde oso txikietan lan eginda edo leku bakartuetan, gaueko turnoan lan eginda, ezegonkorrak diren lantokietan lan eginda.

Jasaten duten emakumeek ukatu egiten dute eta isildu

Europako Osasun Mentala GKEaren liburuxkak argi dio lantokian erasoak jasaten dituzten emakumeek normalean ukatu egiten dutela egoera hau. Garrantzia kentzen diete gertakizunei eta zerbait ohikoa balitz bezala hartzen dute, hau da, ez dute jazarpena ikusten. Hau guztia autodefentsa mekanismo bat da, GKEaren arabera. Liburuxkan, langileak jazarpena identifikatu ahal izan dezan bere buruari egiteko galdera hauek ematen dituzte: ados nago erasotzailearen portaera horrekin? Enbarazu zait portaera hori? Nire duintasuna urratzen du? Lan eremu seguru batean duintasunez lan egiteko dudan eskubidea urratzen du?

Liburuak dio espero ez dena egin behar duela langileak: gertatutakoak hitzetara ekartzea, erasotzaileari zuzenean esatea zer egin duen, ekintza zehatzak definitzeko hitz zehatzak erabiliz. “Egizu akosatzailea bere ekintzen erantzule. Ez bilatu berarentzako aitzakiarik, ez ezazu antzeztu gertatu ez zenik”. Eraso hori bukatzeko eskatu behar dio langileak, serio, gorputz jarrera irmoz lagunduta. Eta noski, egoeraren kontzientzia hartuta, bere burua babestu behar du emakume horrek, enbarazu zaizkion egoeretan ezezkoa argi eta lasai esanaz, adibidez, erasotzailearekin bakarrik egongo den lanak egitera ukatuz.

Lotsa eta erruduntasuna da emakume gehienek halako egoeretan sentitzen dutena eta salatuz gero errepresioa jasateko beldurra. Baina liburuxkak oroitarazten duenez, “gertakizunak ezkutatzeak erasotzailea babesten du, ikusarazteak ahuldu egiten du”. Horregatik, liburuxkak gomendatzen du gertatutakoaz beste lankideekin hitz egitea, posible delako beste emakumeak ere antzekoa jasaten egotea. Enpresan gai horren arduradun izan daitekeenari ere egoera azaldu behar zaio, eta sindikatura jo. Hasieratik zein dokumentazio jaso ere azaltzen du liburuxkak, langileak noizbait gertakizunak auzitegian salatu nahiko balitu, baliagarri izango zaizkionak.

Liburuxkak hainbat oinarri ematen ditu enpresak sexu jazarpenaren aurkako politika bat garatu eta praktikan ezarri dezan. Zure lantegian ba al da halakorik?