Gutxiengo etnikoak eta moral bikoitza

Atalak: Arabiar Mundua, Errusiar Mundua, gutxiengo etnikoak, Kazetaritza, Nazioarteko politika

1995ko abuztua: milaka serbiar Kroaziako Krajina eskualdetik kanporatuak izan ziren.

100 urte betetzen direla, Donostiako udalak berriki onartu izan du Otomandarrek burututako Armeniar genozidioa, Turkiak 1915ean milioi eta erditik gora armeniar «garbitu» ostean. Zoritxarrez ez da historian burutu izan duten genozidio bakarra; Lehen Mundu Gerraren ostean ere, milioi bat greziar akabatu zituzten, baita 750.000 asiriar ere. Egun, Siria ilegalki inbaditu dute ere; Ipar Kurdistango gutxiengo etnikoak erreprimitzen jarraitzen du Turkiako erregimenak ere. Bitxia bada ere, Irakeko kurduak -Barzaniren pexmergek- Israel eta Turkiaren laguntzarekin, asiriarren edo arabiarren lurrak ilegalki okupatu eta eremua «garbitzeari» ekin diote. Yazidiek ere abandonatuak izan direla salatu dute berriki, Pexmergek bere kontrolpean zeuden lurrak Estatu Islamiarrari «eman» ostean. Aski ezaguna da Turkiako islamista politikoek salafista, takfiri eta bestelakoei emandako laguntza militarra zein babes politikoa, arabiarren aurkako genozidio zuzena eta kurduen aurkako «zeharkako» genozidioa burutu dezaten.

Bestalde, joan zen apirilaren 3an, milioika pertsonen garbiketaren arduradunak, Erdoganek alegia, Putinekin telefonoz edukitako solasaldian, gasa Europara garraiatuko duen azpiegitura berriaren inguruan hitz egiteaz gain, «Krimeako tatariarren eskubideak ez errespetatzea» leporatu zion errusiar presidenteari. Errusiak itxitako ATR kate tatariarraren harira, Erdogan «oso kezkatuta» azaldu omen da. Munduari, eta bereziki Errusiari, «demokrazia eta giza eskubideen aldeko» lekio batzuk ere eman nahi izan dizkio Erdoganek. Ezerk ez du justifikatzen ATR katearen itxiera, inondik inora, baina gauzak argi esan behar dira; mendebaldezaleen diskurtsoa, faltsukeriaz eta moral bikoitzaz beteta dago. Espainiak Venezuelari demokraziaz ematen dizkion lezioak ere horren adibide garbia da. Ai ama! «Endevé».

Krimeako tatariarrei buruz mintzatuko naiz. Orain arte tatariarrek Ukrainan edukitako estatusa gutxi axola izan bazaie ere, orain «aditu» batzuk bat-batean oso kezkatuta agertu omen dira Errusiak Krimean ustez burutzen dituen «giza eskubideen urraketekin». Hasteko, eta Ukrainako gobernuarekin alderatuta, jendeak jakin dezala Errusiak «estatus ofiziala» eman diola tatariarren hizkuntzari. Krimeako tatariar batzuk Errusiaren kontra daudela argi badago ere -munduko gizarte hetereogeneo guztietan gertatzen den fenomenoa izanda- oso adierazgarria da krimearren %3a baino ez azaldu izana independentziaren kontra, iazko martxoan burututako erreferendum demokratikoan. Egun, tatariarrak penintsulan %12a direla kontuan hartuta, tatariar asko «errusiarzaleak» direla baieztatu genezake. Autodeterminazio eskubidea ukaezina da, eta gustatu edo ez, Krimeako tatariarren artean errusiar eta sobietar sinboloak harro eramaten dituztenak ere badira. Gauza bera gertatzen da Tatarstango tatariarrekin; Errusiar gobernuan kargu desberdinak okupatzen dituzte gaur egun.

Krimeari buruz asko -eta agian alperrik- aritu gaitezken arren, sasi-adituek Stalinek burututako deportazio politikoetan -naziekin kolaboratu izana leporatuta eta ez arrazoi etnikoak medio- ikusten dute egun gutxiengo etniko honek bizi duen egoeraren erantzukizuna. Halere, eta herri baten estigmatizazioaren kontra banago ere -%20a izatetik %13a izatera pasatu ziren- gauzak diren bezala esan behar dira: tatariarrak ez dira Krimeako herri indigena, inondik inora. Tatariarrak ez ziren joan Krimeara «lorak banatzera», konkistatzera baizik. XV. mendeaz geroztik, tatariarrek milaka ukrainar eta errusiar eslabiar esklabo bihurtu eta sarraskitu egin baitzituzten.

Halere ez du ematen tatariarrekiko sentsibilitate berezi hori daukatenei asko axola zaizkienik Ukrainan bizi diren beste 120 etnien eskubideak; Kiev-eko gobernu kolpistak herrialdean bizi diren gutxiengo etnikoen kontra abian jarritako jazarpena eta errepresioaren inguruan mutu geratu dira eta. Donbassetik kanpo, Ukrainako mendebaldean, etniek pairatzen ari diren errepresioa ez zaie axola. Moral bikoitzaren beste adibide garbi bat. Errumaniarrak, txekiarrak, hungariarrak edo judutarrak besteak beste, gobernu berriaren jomugan daude. Zakarpatiako eskualdeak adibidez, gobernu berriaren aurkako altxamenduari ekin dio.

Hau dena ez da sasi-ezkertiarren eskuliburuan agertzen, noski. «Radio Free Europe-k, McCain «bihozjalearen» bozgorailuak, honen inguruan ez du ezer esaten.

Kosovoko garbiketa etnikoarekin kezkarik ez

Pil-pilean dagoen beste zonalde bati buruz ere arituko naiz labur, Kosovo alegia. Egunotan albaniar askok herrialdea utzi dutenaren berri izan dugu. AEBek bermatutako «(in)dependentzia» ez zaielako asko gustatu antza. Zorionez, albaniar hauek, herrialdetik «bere kabuz» irtetea lortu dute, serbiarrek, turkiarrek, judutarrek edo goraniek ez bezala. Kosovok alde bakarreko independentzia aldarrikatu zuen 2008ko otsailean, inolako erreferendumik gabe eta garbiketa etniko bat medio. Garrantzitsua da azken hau azpimarratzea; NBEaren datuetan kontrastatu daiteke Kosovon garbiketa etniko latza izan zela, eta horren adibide da Kosovska Mitrovica hiriak edukitako garapen demografikoa. Gutxiengo etnikoez aparte, albaniar fundamentalistek beste konfesioetako albaniarren aurka oldartu dira. Saudi Arabiak eta Turkiak adibidez, wahabbismoa eta salafismoa zabaltzeko asmoz diru dezente inbertitu dute eraikin erlijiosoetan, paradoxikoa bada ere, bere gutxiengoaren -turkiar gutxiengoa kasu honetan- aurka.  Ez dut gaian sakontzeko denborarik, baina bitxia egiten zait Kosovora bidaiatutako, eta alde bakarreko bertsioa eman zuten kazetariek -albaniarrena hain zuzen ere-, orain besteon lana irainen bidez mespetxatzea.

Kosovon bezala, Bosnian eta Kroazian ere serbiar gutxiengoaren aurkako gerra krimenak izan dira azken hamarkadetan, nahiz eta Hagako salbuespen epaitegiak krimenak saritu nahi izan dituen. Antzerako gauza gertatu da Txetxenia edo Dagestanen, non Errusiar asko alde egitera behartuak izan diren, besteak beste Boris Yeltsin mendebaldezale eta mozkorraren arduragabekeria -eta sarraskien- ondorioz. Halere, serbiarrak, arabiarrak edota errusiarrak azpi-gizakiak direla ematen duenez, beraien kontrako krimenak justifikatutzat ematen dira gurean; orain Kaukasoko Emiratoko muturreko wahabita eta psikopatei «erresistentzia» deitzen zaie eta Estatu Islamiarreko bihozjaleei «errebelde». «Prentsa librearen» gauzak. Nora goaz?