Mazedoniako albaniarren altxamendua eta AEBen esku luzea

Atalak: Balkanak, gutxiengo etnikoak, Nazioartea

Joan zen asteburuan istilu armatuak izan ziren Mazedonia iparraldean kokatzen den Kumanovo hirian, Kosovoko Askapenerako Armada (UÇK) talde narko-terroristaren oinordekoek, eraikin publiko bat okupatu eta 20 lagunetik gorako hildako kopurua utzi zuten, tartean 8 polizia eta 14 matxino. Taldea, ustez Kosovo eta Preševotik (gehiengo albaniarra duen serbiar eskualdea) herrialdera ilegalki sartu zela salatu du Mazedoniako gobernuak.  Mazedoniak azken hileetan bizi duen egoeran, Kumanovokoa ez dela izan istilu bakarra nabarmendu behar da. Joan zen martxoan, UÇK-ko 40 militante armatuk Kosovo eta Mazedonian artean dagoen Gošince-ko muga-postua okupatu zuten, biktimarik eragin gabe.

Mazedoniako Errepublika Jugoslaviar Ohia (FYROM, herrialdearen izen ofiziala, ingeleraz) ulertzeko, herrialdearen konplexutasuna ulertu behar da lehenik eta behin. «Mazedonia eslaviarra» (ez historikoa, Grezian dagoena), Jugoslavia ohiko herrialderik txiroena eta atzeratuena da eta mazedoniar eslaviar ortodoxoak gehiengo etniko handiena osatzen dute, erlijio nagusia kristau ortodoxoa izanda. Badaude ere, beste gutxiengo etniko batzuk, eta haien artean, albaniarrek osatzen dute gutxiengo etniko handiena, herrialdearen %25a direlarik; FYROM alegia, badira albaniar gehiengoa duten hiri, eskualde eta zonaldeak, esatebaterako ipar eta ipar-ekialdea, adibidez Tetovo edo Gostivar hiriak; azken bi hauek Kosovo eta Albaniako mugan bertan kokatzen dira.

«Albania Handia» eta 2001eko matxinada

«Albania Handia» edo «Albania etnikoa», albaniar gehiengoa duten lurraldeak batzea eta albaniar estatu etnikoa osatzea helburu duen nazio-ikuspegia da. Kosovo, Montenegro, Mazedonia, Serbiako edo Greziako «Albaniar lurraldeak» biolentziaz bereganatzea dute helburu egungo talde panalbaniarrek. Kosovoko gudan esatebaterako, serbiar armadarren aurka oldartutako UÇK-k garbiketa etniko perfektua eta gerra krimen ugari burutu zituen, Kosovo anitzean bizi ziren etnia ez-albaniar guztien aurka, besteak beste serbiarrak, goraniak, judutarrak edo ijitoak.

Talde hauek NATO zein AEBen laguntza ekonomiko eta militar zuzena jaso, eta prozesu luze baten ondoren, Kosovok aldebakarreko «independentzia» aldarrikatu zuen 2008ko otsailean, irredentismo kasu nabaria eta prozesu «ilegala» izanda. Mazedonian ere, Kosovoko albaniarren irizpide arrakastatsua eta adibidea jarraituz, talde panalbaniarrek altxamendu armatuari ekin zioten 2001eko urtarrilean. Gerrak 200 hildako inguru eragin zituen iraun zuen 10 hile eskasetan, baino Ohrid-eko akordioaren bitartez amaiera eman zitzaion, nazioarteko komunitatearen presio zorrotzaren ondorioz; Orduko Mazedoniako gobernu «kolaborazionistak» AEBei zein NATOri aire-baseak utzi zizkion Kosovo inbaditu zezaten. Ohrid-eko itunaren sinadura testuinguru horretan ulertu behar da, orduan «laguna» zen gobernuaren aurkako erasoa etetea komeni zelako.

«Turkish Stream» eta interes geoestrategikoak

Mazedoniako gertakariak ulertzeko gakoa geoestrategian du oinarri; «South Stream», Errusiatik Europara gasa garraitzeko proiektua eten ostean, Errusiak alternatiba berriari ekin zion. 2014ko abenduan «Turkish Stream» gas-hodi berria aurkeztu zuen, Turkiako gobernuarekin akordio batera heldu ondoren. Proiektu berri honetan, gasa Greziatik (Syrizako gobernuari etekin ekonomiko handiak emango liokena), FYROMetik, Serbia zein Hungariatik garraitua izango da Europara. Kasualitatea edo ez, gobernu guzti hauek Europar Batasunaren mehatxuei eta presioari aurre eginez, Errusiarekin akordio ekonomikoak sinatzeko gai izan dira.

Testuingurua kontutan hartuta, Mazedoniak bizi duen ezegonkortasun egoera AEBren eskuhartze zuzenak eragin duela zorrotz baieztatu daiteke. EKAI Center-ek zabaldu berri duen artikulu interesgarri honetan, Obama eta George Soros-en estrategia eta helburua Mazedonian «koloreetako iraultza» bat bermatzea lirateke. Nikola Gruevski presidenteari 20.000 mazedoniar espiatzea leporatu dio Segurtasun Nazionalerako Agentziak (NSA ingelesezko sigletan), inolako fundamenturik gabeko akusasioak izanda. Plan hau aurrera eraman ezinean, Obama administrazioak arrakastatsua eta eraginkorra den «gerra sektarioaren» hautu tinkoa egin duela ematen du . AEBk, Ukrainan edo Sirian bezala, «balkanizazio» berri bateri ekingo al dio? Denborak emango digu arrazoia.