Srebrenica: garaileak eta garaituak

Atalak: Balkanak, gutxiengo etnikoak, Nazioartea

1995ko uztailaren 13an, Srprska Errepublikako indar militarrek –Ratko Mladic jeneral serbiarraren agindupean– Srebrenica herrian sartu eta 8.300 hildako eragin zituzten, datu ofizialen arabera. Sarraskiaz 20 urte betetzen direlarik eta munduan Bosniako gudaren krudeltasunaren ikur bilakatuta, NBEko segurtasun kontseiluak Srebrenica-ko gertakarien inguruko erresoluzioa onartzeari ekin dio. Batzorde iraunkorreko kide guztiek sarraskia gogorki salatu badute ere –baita serbiar gobernuak 2010ean egindako adierazpen baten bitartez–, Errusiar Federazioak Erresuma Batuak aurkeztutako testuari betoa jarri dio, «genozidio» hitza erabiltzeari uko egin eta «Serbia ez dela kontutan hartu» argudiatuta.

Srebrenica-ko gertakariak oso larriak direla ukaezina da, baina aldi berean, auzi honen inguruan pizten diren zalantzak ugariak dira. Ikertu gabekoak edo bestelako –desitxuratu edota izkutatu nahi diren– «bitxikeria» batzuk ere badira; esate baterako, oso bitxia da NBEk hiria «babesleku segurutzat» eman eta alboko herrietako errefuxiatu uholdea jaso ostean eman zela ezbeharra, Srebrenica Holandako kasko urdinen babespean zegoela. Gertakari honek Bosniako gudaren bilakaera aldatu zuen, hilabete batzuen bueltan emandako Dayton-eko akordioen sinadura –Bosniako gudari amaiera eman zion ituna– erabat baldintzatu baitzuen. Kasualitateak existitzen ez direla uste dugunontzat, gertakarien arduraren zati handi bat NBEri dagokiola uste dugu.

NBEren segurtasun kontseiluak onartu beharko lukeen erresoluzioari bueltatuz, errusiar betoa ezin da –komunikabide masiboek saltzen ari diren bezala– ukapenaren klabean ulertu, garaile eta garaituen eskemaren aurkako logikan baizik.  Bosnian –eta balkanetan oro har– ematen den konplexutasun etnikoa zein baldintza espezifikoak –eta bereziak– kontutan hartu behar dira, Garaile-Garaitua eskemak gatazka honi inolako konponbide errealik ez emateaz aparte, «haustura nazionalean» –eta sozialean– sakontzeko balio dezakeela ulertzeko. Egungo egoerari erreparo eginez –Mazedonian gerra sektarioa zabaltzeko arriskua– Bosnian ere ondorio –sektario– latzak eduki ditzake.  Errusiaren jokaerari dagokionez, «serbiar anaia» defendatzeaz aparte, geopolitikaren logikan ere kokatu daitekeela nabarmendu behar da, jokaldia bikaina izanda.

Bestalde, Krajina eskualdean kroaziar armadak abian jarritako,–eta milaka hildako zein desplazatu eragindako– serbiar gutxiengoaren aurkako «Oluja» operazioaren 20. urteurrena betetzen delarik, serbiarrek justizia eske jarraitzen dute. Sarraskiaren inguruko ikerketa eta justizia faltak Hagako Nazioarteko Auzitegi Penalaren zein nazioarteko erakundeen inpartzialtasun eza begi-bistan uzten du beste behin ere; biktima guztiak kontutan hartzen ez diren bitartean, ez da benetako justiziarik eta memoriarik izango, eta Srebrenicaren kasuan,  justiziaren ikur bilakatu baino, mendekuaren ikur bilakatuko dute.