Karabaj Garaia: XXI. mendeko armeniar genozidioa

Atalak: Errusiar Mundua, gutxiengo etnikoak, Iritzia, Kaukaso, Nazioartea

Sobietar Batasunaren desagerpenak ekarritako lehen gatazka nazionaltzat hartzen dena, konponbiderik gabe jarraitzen du 20 urteren bueltan. Karabaj Garaiko -armenieraz Artsaj- gatazkaz ari gara; Gehiengo armeniarra duen eskualdeak, Azerbaijango Errepublikatik independentzia aldarrikatu zuen 1988an eta 25.000 hildako eragin zuen guda krudel baten ostean, nazioarteko aitorpenik gabeko estatu «de fakto» independientean bilakatu zen 1994ean.

Ama aberriarekin, hots Armenia, batzearekin amets egiten duen lurralde armeniarra da Karabaj Garaia. Historiari so eginez, hainbat inperioren menpe -honek dakarren asimilazioarekin batera- egon da eskualdea: Otomandarrak, persak edo errusiarrak besteak beste. 1917ko iraultzak eskualde autonomo gisa definitu zuen eskualdea Armenia sobietarraren baitan, baino buruzagi boltxebikeek hartutako erabaki baten ondorioz, Azerbaijan sobietarraren parte izatera pasatu zen Artsaj, arrazoi politiko desberdinak medio. Horrela, bost urte lehenago Armeniar genozidioa burutu zuten turkiar jatorriko etnia batekin -azeriarrak- batera elkabizitzera kondenatuak izan ziren, eta horrek talka nazional ugari sortu ditu azken mendean.

Asko hitzegin da azken boladan, gatazkak azken egunotan bizi izan duen berpizteaz -100 hildako inguru egun gutxitan-. Eremu txikia den arren, sobietar espazioan dagoen lurralde militarizatuenean bilakatu da Karabaj Garaia guda amaitu zenetik eta 1994tik hona ez da inoiz benetako bakerik izan eskualdean; Armeniarren eta turkiar etnikoen arteko zauriak sendaezinak dira, eta ondorioz bi aldeek onartutako akordio politikoa bat lortzea ezinezkoa da epea labur-ertainera.

Badira ere militarizazio hori faktore geopolitikoarekin zerikusia duela esaten dutenak. Nahiz eta baliabide gutxi izan, eremu geoestrategiko batean kokatzen den nazioa da Karabaj. Geopolitika oso konplexua da, eta are konplexuagoa indar korrelazioa eta inperialisten jokua -kasu gehienetan- ulertezina egiten denean, gainera etnikoki hain anitza den lurralde batean;  Karabaj leku estrategikoa da, Itsaso Beltza, Kaspio, Errusia eta Ekialde hurbilaren artean kokatzen delako, eta gasa Europara garraitzeko bidean dagoen eremua da ere. eta horrek noski, interes geoestrategiko ugari pizten ditu.

Egoera politiko, militarra eta geopolitikoa asko aldatu da eskualdean azken urteetan. Alde batetik Errusiak egoera irauli du Sirian, indar posizio batetik jokatzen zuen islamismo politikoari -Turkiari- zaplasteko ederra emanez. Bestalde, Armenian gertakari aldrebesatuak izan dira azken urtean, tartean gobernuaren aurka egondako estatu kolpe samur baten saiakera. Azerbaijanen ere -eszenatoki honetan aktore nagusi- gobernuak jarrera aldaketa nabarmena izan du azken urteotan; NATOren baseak muxutruk jartzearen kontra agertu da Aliev presidentea, eta aldi berean Errusiarekin harreman komertzialak estutu izanak, haserre ikaragarria eragin du mendebaldeko aliatuengan.

Geopolitikaren puzzle konplexu honekin, gatazka baten benetako arrazoiak desagerraraztea edo gutxiestea naturaltasunez egiten den zerbait bilakatzen ari da, eta hori akats larria da. Geopolitikaren faktorea ukaezina da munduko gatazka gehienetan eta kasu honetan ere holan izanda, Karabaj-eko gatazkaren benetako arrazoiak ahaztu ditugu, eta hein handi baten arrazoi hauek geopolitikarekin lotura handia duten arren.

Turkiaren babesa eta laguntzarekin, Azerbaijango -turkiar etnikoak- armadak Karabaj Garaiko armeniarrak erasotu ditu, 1990an edo 1915ean erasotu zituen bezala. Karabajeko auzia, Turkia eta otomandar inperioaren nahi espantsionista asetzea eta armeniar genozidio gauzatzea du helburu, eta bidez batez Kaspio ertzean bizi diren turkiarrak -azeriarrak-, Anatolian bizi diren turkiarrekin batzea. Turkiak helburu geoestrategikoak gauzatuko lituzke armeniarren desagerpenarekin batera, Europara garraitu beharreko gasaren kontrola ziurtatuko lukeelako adibidez. Errekurtsoak kontrolatzeko gerra honetan, Turkia edozer gauza egiteko prest dago, eta horren adibide da Estatu islamiarrari petroleoa erosi izana.

Nazioarteko erabateko babesa duen Erdogan, historiara pasatuko da «otomandar inperio» berria eraiki zuen politikari gisa. XVI. mendeko «islamizazio eta turkizazio» prozesuetara itzuli da Turkia Erdoganen eskutik, eta XX. mende hasieran greziar, armeniar eta asiriarren aurka -tartean ere egungo kurduak eta arabiarrak- burutatako genozidioak errepikatzeko asmoa duela argi geratu da.