Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Atzo bertan, azken belaunaldiko erloju adimendun bat jaso nuen. Pantaila distiratsuarekin, diseinu dotorearekin eta nire osasuna, loa eta jarduera fisikoa monitorizatzeko gai izango zena. Hala ere, gailua behar bezala ez zebilela konturatu nintzen. Arrazoia? Tatuajeak.

Bai, tatuajeak. Erlojuaren sentsore optikoak argi berdea erabiltzen du bihotz-maiztasuna neurtzeko, eta ezin du nire tatuajeen tintaren erruz “ikusi”. Horrek esan nahi du, janzten dudan bakoitzean, erlojuak ezin duela antzeman soinean daramadala eta, ondorioz, funtzio guztiak galtzen dituela. Hasieran, arazo isolatua zela pentsatu nuen, software doikuntza batekin edo konfigurazio aldaketa batekin konpon zitekeen zerbait. Pixka bat gehiago ikertzean, ohartu nintzen enpresa fabrikatzaileak ohar bat duela bere webgunean, argi eta garbi azaltzen duena:

“Banakako diferentziek, hala nola larruazalaren koloreak, ileak, tatuajeek eta orbainek, bihotz-maiztasunaren kontrolean ere eragin dezakete, behar bezala erabiltzen badira ere (larruazal marroia eta beltza ezin dira neurtu, eta larruazal ilunak argi berde asko xurgatzen du, eta ezin da detektatu).”

Adierazpen horrek zur eta lur utzi ninduen. Baina ez erlojuak tatuajeengatik funtzionatzen ez duelako, baizik eta enpresak argi eta garbi onartzen duelako bere teknologia ez dela bateragarria larruazalaren tonu jakin batzuekin, ilunagoekin hain zuzen ere. Eta badakite, baina hori gertatzea onargarria dela uste dute.

Hau gertatzen dela kontu jakina da aspaldi, baina nire larruan bizi izan dut lehen aldiz. Gizon zuri europarra naizen aldetik, hau da nire posizio pribilegiatutik horrelako arazo bati aurre egiten diodan lehen aldia. Inoiz ez dut sentitu nire gorputza, nire itxura edo nire nortasuna produktu teknologiko bat erabiltzeko oztopo izan denik. Eta azaleko kexa baten itxura izan dezakeen arren, gertakari honek bide ematen dit askoz sakonagoa den arazo bati buruz idazteko: arrazismoa teknologian. Teknologiak, teorian, neutrala izan beharko luke. Hala ere, ez da. Guztientzat berdin funtzionatu beharko luke, arraza, generoa, adina edo itxura fisikoa edozein dela ere. Hala ere, gailu eta sistema asko pertsona-talde batzuek ez erabiltzeko moduan diseinatuta daude, askotan inkontzienteki, beste batzuetan… Kasu honetan, badirudi erloju adimenduna erabiltzaile “estandar” batean pentsatuta diseinatu dela: larruazal argia duen norbait.

Horrek dagoeneko nahikoa errotuta dauden desberdintasunak areagotzen ditu.

Enpresak bere gailuak larruazal ilunagoetan behar bezala funtzionatzen ez duela onartzea, nire ustez, oso arrazista da. Larruazalak argi berde hori xurgatzen ez duela esanez zuritu nahi badute ere. Ez da arazo tekniko bat bakarrik; diseinu eta perspektiba arazo bat da. Ingeniariek eta diseinatzaileek hasieratik aintzat hartu izan balute giza aniztasuna, hasieratik inklusiboa izango litzatekeen teknologia bat garatuko zuketen. Horren ordez, azal iluneko pertsonak diskriminatzen dituen produktu bat sortu dute. Beste bat.

Gertakari honek teknologiaren neutraltasunari buruz idatzi nuen azken artikuluan idatzitako argudioak indartzen ditu. Bertan, argudiatzen nuen teknologia ez dela neutrala, baizik eta teknologia sortzen dutenen balioak eta aurreiritziak islatzen dituela. Kasu hau horren adibide ezin hobea da. Erloju adimendun honen diseinuan aniztasunarekiko begirunerik eza ez da akats tekniko bat bakarrik; talde batzuk besteen gainetik lehenesten dituen pentsamolde baten isla da.

Enpresa teknologikoek haien praktikei buruz hausnartu behar dute, eta inklusiboagoak izateko neurriak hartu. Funtsezkoa da diseinu- eta garapen-taldeak askotarikoak izatea. Teknologia horiek sortzen dituzten pertsonak jatorri desberdinetatik badatoz eta esperientzia desberdinak badituzte, litekeena da premia eta ezaugarri fisikoen sorta zabalagoa aintzat hartzea. Bigarrenik, enpresek proba sakonak egin behar dituzte erabiltzaile desberdinekin produktu bat merkaturatu aurretik. Horrek gaur azaltzen ari naizen bezalako arazoak identifikatzen eta zuzentzen lagunduko luke, dagoeneko nahikoa bazterkeria sufritzen duten taldeei eragin aurretik. Garrantzitsua da kontsumitzaileok ere enpresei gehiago eskatzea. Ez dugu konformatu behar talde jakin batzuk baztertzen edo diskriminatzen dituzten produktuekin. Gardentasuna eskatu behar diegu enpresei, eta benetan inklusiboak diren irtenbideak exijitu behar ditugu. Gertakari honek gogorarazi dit teknologiak gu batzeko potentziala duen arren, zatitu ere egin gaitzakeela kontuz eta arretaz diseinatzen ez bada.

Beraz, gailu teknologiko bat erosten duzun hurrengo aldian, galdetu zeure buruari: berdin funtzionatuko du guztiontzat? Edo pertsona mota jakin batentzat bakarrik diseinatuta dago?

Erantzunak harritu egin zaitzake.

WhatsApp, Facebook, Instagram, TikTok, Mastodon, eposta-helbide pertsonala eta laneko eposta-helbidea, Telegram, Egunean behin, HBO, Netflix, Riot.im, Signal, Spotify, Adopta un tío, Tiny Tiny RSS… libre zein pribatibo, luze jo nezake.

Ez, goiko paragrafoan zerrendatu ditudan aplikazioak ez dira modan dauden azken aplikazio berritzaileenak. Ez dira, ezta ere, denok probatu beharko zenuketen aplikazio zerrenda. Eta, batez ere, ez dira aro digitalean gure telefono mugikorrean instalatu behar ditugun ezinbesteko aplikazioak.

Gure telefono mugikorra egunez egun jakinarazpenez blaitzen dituzten aplikazio madarikatuetako batzuk besterik ez dira.

Atzo iritzi artikulu hau irakurri nuen. Bertan, azkenaldian, zenbait nerabeek hartzen ari diren kontzientzia digitalaren berri ematen zaigu. Zenbait adibidez hornituz. Ez da inondik inora gai hau jorratzen duen artikulu bakarra, ez eta azkena ere. Baina artikuluan irakurritako esaldi honek: “Aquesta sobirania dels sentits i les emocions la viuen com la conquesta més rebel.” aho bete hortz utzi ninduen autobusean irakurri nuenean. Tristea benetan errebeldia-maila parametro horietan neurtzeko beharra sentitzea.

Gerora -ordu gutxiren buruan-, esaldi horren funtsarekin bat egiten dudala ondorioztatu nuen.

Izan ere, egunerokotasun berez nahiko hiperazeleratuan, jakinarazpenak isiltzea (ez erakustea) sistemarekiko garaipen txiki bat da. Desadostasun bat erakustea. Neurtzea. Hortaz, bai, nerabe hauek errebelde digitalak dira. Are gehiago, erabaki hori zein bizi-fasetan hartu duten kontuan hartzen badugu. Izan ere, nahiz eta denok garen partaide-sentitzearen eta onespen-beharraren lagun -ezetz esaterik duenak bere gizarte loturak berrikusi beharko lituzke-, are gehiago gara gure nerabezaroan.

Pentsatu al duzu zenbat aldiz desblokeatu duzun mugikorra goizean, ordua begiratzeko asmoz, eta burua gauez altxatu, gosea jasanezina zelako? Bada, garrantzitsua da konektatutako pantailetatik ateratzen jakitea. Ez dut esan nahi alde batera utzi behar ditugunik, baina noizean behin telefonoa, ordenagailua, tableta -eta burmuina bera ere- itzaltzen jakitea ezinbestekoa deritzot. Are gehiago Mariaren esaldi hau irakurritakoan sentitu nuen enpatia-sentsazio bera baduzu: “Dues-centes. Cada hora”. Eta ez, ez da nire bizitza soziala aztoratua denik, baizik eta pitokerietarako balio duten jakinarazpen uholdea dugula egunero gure telefono mugikorrean. Mariaren esaldiari gehituko nioke, akaso, 200 jakinarazpen horietatik 199 atzorako erantzun behar ditugula.

Eta erantzuten ez baditugu, geureak egin duela.

En fin, agian denok berrikusi beharko genituzke gure gizarte loturak, batik bat, makina lotura bihurtu ez daitezen.

Gomendio bakarra gaurkoan: Makinatik ateratzea. Noizean behin bada ere.

Bizitzako xehetasun txikiekin kontuz ibiltzea praktika ona izan ohi da. Ezusteko arriskua nabarmen murrizten baitu. Horixe dio behintzat esaera ezagunak. Egia da sorpresa batzuk atseginak direla, baina, era berean, egia da ustekabeen xehetasunei kasu egiten ez badiegu itsutzeko arriskua dugula.

ProtonVPN software libreko ereduetara pasatu dela irakurri nuen atzo. Berehala ohartu nintzen albiste horrek xehetasunak behar zituela -xehetasunak antzemateko nahiko baldarra banaiz ere-.

2013an jaio zen Telegram. Orduz geroztik software librea den beste txat bezero bat daukagu, baina Telegram-en zerbitzarietan exekutatzen den softwarea ikusi ez dugu ikusi. Telegram askatu zutenean, zerbitzari aldea kudeatzen duen softwarea ere askatuko zutela agindu ziguten. Baina ez dute egin. Idazten duen honen ustetan ez dute inoiz egingo. Hala da, eta hala onartu beharko dugu.

Telegram kaleratu zuten garaietan garagardo asko edan nituen nire adiskide eta eragile sozial desberdinetako, era berean lagun diren, taldekideekin. Ez dut hizketaldi bakoitza gogoratzen, baina ziur nago Telegramez hitz egiteaz gain, beste gai askori buruz ere hitz egin genuela. Elkarrizketa horietan guztietan, Telegram instalatu eta nola erabili azaldu nion pertsona bati. Zerbitzariaren iturburu-kodea, zazpi urte geroago askatu gabe jarraitu behar zuenik ez genuen ikusi. Ez genuen garaiz antzematen jakin izan. Zerbitzariaren iturburu-kodean zer exekutatzen den aztertu ahal izatea da txat baten pribatutasun maila duina nahi dugun guztion ezinbesteko zera hori. Hortaz, zazpi urte geroago, ezin esan dezaket Telegram software librean oinarritzen den zerbitzu garden eta pribatua denik. Gauza oso erraz batengatik: ezin dugu jakin, gure mezuekin, zerbitzarian zer gertatzen den.

Gaur, duela zazpi urte aurkitu genuen egoera berdintsuaren aurrean gaude. Aldea da orain bere izena ez dela Telegram, ProntonVPN baizik. Aldea da, zazpi urte hauetan, gutxi bada ere, zerbait ikasi dugula. Errealitate bera: enpresa batek bere aplikazio bezeroen iturburu-kodea askatu du, baina ez dakigu -ezin dugu jakin-, ProtonVPN-k bere zerbitzarian exekutatzen duen hori zer den. Ez dakigu segurua den. Ez dakigu esaten diguten zera hori egiten duen.

Nire iritzi apalean -eta iritzi hau, irakurtzen ari zaren artikulu guztia bezala, iraganeko esperientzietan baino ez dut oinarritzen-, software librearen, burujabetza teknologikoaren eta pribatutasunaren aldeko ekintzaileok garbi utzi behar ditugun bi gauza daude. Bakarrik bada ere, zazpi urte barru berriz ez etortzeko hona, kontzientzia garbi ez dugula esatera.

Lehena: erabat nahasi ginen Telegram software librean oinarritutako txat-zerbitzua zelakoan berau gomendatzean. Ez dut Telegramekin gertatutakoa berriz gertatzea onartuko. Ez behintzat nire ahotik. Bigarrena: ProtonVPN ez da software libreko proiektua. Gaur egun, inork ezin esan dezake ProtonVPN-ren zerbitzua segurua, gardena edo pribatua denik.

Nire iritzi xumeari hel eginez, bi aukera daude gaur egun ProtonVPN software librea eta segurua dela esateko. Lehena da orain dela zazpi urte beste batzuk egon ginen bezain oker egotea; kasu horietan, barkatzen zaie. Bigarrena, Telegram-ekin gertatutakoak ikusi ostean, ProtonVPN gomendatzeko interesa, aktibisten pribatutasuna bermatzea baino, oso bestelakoa izatea.

Eta egia guztia argitze aldera -gardentasunaren mesedetan-, ni neu ere oker egon ninteke iritzi honekin. Erreza ez bada ere, izan dezagun nork berea.

31 puntu jokoan: hordago.

Debian, GNU/Linux sisteman oinarritzen den banaketa askea da. Dakizuen moduan, GNU/Linux banaketa asko daude, Ubuntu, Suse, Red Hat… eta norberaren behar izanen edo gustu pertsonalen arabera erabaki genezake zein den erabilgarrien suertatzen zaigun GNU/Linux banaketa.

Banaketa bakoitzak bere komunitate sendoa izan ohi du eta Debianek – 25 urte baino gehiago dituen banaketa izanik – komunitate sendo, parte hartzaile, eguneratu eta finko bat duela esan genezake.

Debian komunitatea sendotzeko asmoz, Debian proiektuak urtero DebConf izeneko jardunaldiak antolatzen ditu. Komunitateak osatzen dituen norbanako desberdinek elkar ezagutzeko aukera interesgarria izateaz gain, Debian sistema eragile eta proiektuaren inguruan sakon berba egiteko – eta erabakiak hartzeko – parada eskaintzen du.

Munduko hamaikatxo txokotan antolatu izan dira azken urteotako DebConf jardunaldi desberdinak. Datorren urtekoa – hau da, 2020koa – Palestinako lurralde okupatuetako Haifa hiriburuan antolatuko da.

Ez gara gutxi izan Debian proiektuari 2020ko DebConf-a lekuz aldatzeko eskatu diegunak. Izan ere, software librea maite dugun askok, aktibista sozial eta politikoak garela gardentasun osoz adierazten dugu aukera dugun bakoitzean. Hauen artean, Israel estatu genozida bezala definitzen dugunok ez gara falta. Maila aktiboan Israelen kontrako BDZ – boikota, desinbertsioak eta zigorrak – kanpainan parte hartzen dugunok ere bagara, Debian sistema eragilearen komunitatean parte hartu edo Debian ahal bezain beste zabaltzeko lanetan aritzen garenok.

Horrexegatik ez dut begi onez ikusten Debian bezalako proiektu askatzaile batek, Israel moduko herrialde genozida baten zuriketa egitea. Nire aburuz, 2020ko DebConf-a Haifan egingo balitz, Debian proiektuak eta berau sustengatzen duen komunitateko kide aktiboenak, Israelgo estatuarekin normaltasunean oinarritzen diren harremanak mantentzeko moduko egoeran gaudela adieraziko lukete.

Eta egoera oso bestelakoa da.

Palestina gauza asko izango da, baina zoritxarrez ez da ohiko egoera sozial eta politikoa bizi duen herrialdea. Debian bezalako proiektu libre batek, ez ohiko egoera hau bistaratzen lagundu beharko luke. Horretarako bide bakarra ikusten dut: Palestinak pairatzen duen egoera sozialaren azterketa sakona egin ostean, 2020ko DebConf konferentzia lekuz aldatzea eta palestinarren egunerokotasun umiliagarria aldatzeko beraien burua BDZ kanpainan modu aktiboan txertatzea.

Garaiz daude.

Oporretan Datanomics irakurri nuen.

Idazlea, Paloma Llaneza, IT arloan lan egiten duen abokatua da, sistema eta segurtasun-aholkularia eta El País egunkariaren kolaboratzailea. Curriculum hain ona izateko, liburuan egiten dituen zenbait baieztapen oso arrotzak egin zaizkit.

Izan ere, liburuaren sarreran bertan, Apple enpresaren – eta bere CEO den Tim Cook-en – erabateko zuriketa burutzen du.

Llanezaren ustez, Apple enpresaren negozio ereduak ez dauka lotura zuzenik datuen erauzketarekin eta horren ondorioz, ez zaio bitxia iruditzen Tim-ek datu erauzketatik etekinak ateratzen dituzten enpresen kontra gogor jotzea. Gezur galanta. Iritzi hori ezeztatu orduko, Apple-en zuriketa egiteko lagungarria zaion beste iritzi bat komentatu nahiko nuke. Llanezaren esanetan, Tim pribatutasunarekiko konpromiso sendoa duen pertsona da. Ez dut uste hala denik.

Guzti hau hitzaurrea bukatu orduko.

Ez dut hemerotekan oso atzera egin behar, bi baieztapen hauek albiste bakarrarekin deuseztatzeko. Izan ere, 2019 honetan bertan, izen handiko egunkariek Siri-k – Apple enpresaren ahots-morroia -, bere inguruan sortzen ziren hizketaldien zatiak grabatu eta prozesatzen – entzuten – zituela informatzen zuten. Siri-k – aldizka – harreman sexualak ditugula entzuten omen du. Baina lasai, Apple berak “segundo gutxi batzuk” direla aitortzen zigun. Inor lotsagorritu baino lehen. Grabaketa, klimax sexualera heldu orduko egingo duen esperantza daukat.

Lotsagarria deritzodan ohitura dago beraien buruak aurrerakoitzat izanda, kapitalismo teknologikoaren morroi diren aurpegi publiko batzuen artean. Apple Inc. zuritzea. Ez dakit ez ote den izango Apple erosterakoan norberaren burua zuritzeko erabiltzen duten arrazoinamendua edo Apple Inc. bi hippik sortu izanaren eragina.

Dakidana, ordea, zera da, Apple – Microsoft Corp. eta beste teknologia enpresa gehienak bezala -, datu erauzketatik – ere – kapitala metatzen duen enpresa izanik, beraien bezeroen zelatatze masiboa burutzen duela. Zaragozako punk talde bat parafraseatuz: “Ez dago ikusi beharrik elkar jakiteko. Ez dago hitz egin beharrik elkar ulertzeko”.

Zoritxarrez, aipatzen dudan gaurko hau, ikusi, ikusi dugu. Sarritan, saiakera idazle desberdinei, erredakzio-buru batzuei eta Telefonicako txima luzedunen bati, kontrakoa irakurri behar badiet ere.