Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Joan den astean, Mastodon bitartez, burujabetza teknologikoaren bidean Sevillako Unibertsitateak emandako atzerapauso itzel baten berri izan genuen.

Interferencias, eskubide digital eta segurtasun informatikoaren inguruko eztabaida eta ekintzak sustatzeko talde ziberekintzaileak, Sevillako unibertsitateak hartutako erabakiaren berri ematen zigun. Unibertsitateko e-posta zerbitzariak software libre soluzioetatik, Microsoften zerbitzarietara migratuko dituzte. Albistea jarraituz, Sevillako Informatika Ingeniaritzako Goi Eskola Teknikoan lan egiten duen David Benavides irakaslearen berri izan nuen. Bere Twitter kontuan, unibertsitateak hartutako erabakiaren berri emateaz gain, erabaki horrek burujabetza teknologikoaren inguruan suposatzen dituen arazoen laburpen argigarria egin zuen.

Bat egiten dut Twitter hari horretan Davidek egiten duen hausnarketarekin.

Euskal Herrian ere, geroz eta eskola gehiagok hartzen dituzte honelako erabakiak. Bai ume txikiei eskola hasi bezain pronto irekitzen zaien Google kontua, bai eskola batzuetan azken urteotan klaseak emateko ezinbestekoak diren Chromebook-ak, bai guraso-eskola komunikazioa bermatzeko WhatsApp mezuak. Euskaldunok ere, burujabetza teknologikoaren kontra egiten duten erabaki asko hartzen ditugu egunean-egunean.

Gurean, maila sozialean, burujabetza teknologikoaren aldeko giharra sendo egonik ere.

Software pribatiboa, eta oro har pribatutasuna zaintzen ez dituzten proiektuak edo aplikazioak aukeratzen ditugunean, gure kontrako zein gure erabiltzaileen kontrako erabakiak hartzen ari gara. Gaur egungo tendentzia software pribatibotik gure askatasun pertsonal eta kolektiboa bermatzen duten software libre proiektuetara migratzea izan beharko balitz ere, kontrako bidea egiten hasiak gara.

Agian, ez gara ohartzen burujabetza teknologikoaren bataila galtzen ari garela. Gurea beharko lukeen erabakimen ahalmena AEBn dagoen enpresa bati ematen diogula. Garapen eta ekonomia lokala sustatzeko baliagarri izango liratekeen proiektuak sortzeko aukerak kanpoan usten ditugula. Zerbitzu pribatuen eskuetan usten dugula, berriz ere, gure autonomia – eskoletan jantokiekin eta garbitasunarekin gertatzen den modu berean – edo sektore publikoa ahultzen ari garela. Etengabe.

Burujabetza teknologikoaren inguruko hausnarketa sakona egin beharko genuke. Besteak beste, hezkuntzan ere Librezale izan nahi dugulako.

Esango nuke telefono mugikorrean instalatzen ditugun aplikazioak arduragabekeria handiz instalatzen ditugula.

Hau da, gure telefonoan aplikazio bat instalatu orduko ez dugula sakoneko – kasu gehienetan ezta azalekoa ere – azterketa burutzen. Garatzailea nor den, aplikazioak zer egiten duen, nora konektatzen den, zertan lagunduko digun edo zein den garatzailearen etekina – gehienetan doako – aplikazio hori instalatzekotan.

Yonki digitalak garela onartu beharrean gaude. Ezinbestekoa zaigun dosi berriaren bila. Etengabe.

Gure telefono mugikorretan azken aplikazio moloia instalatuta nahi dugu. Eskaintza agortu orduko. Ustez, gainera, gure sistema eragilearen aplikazio dendan dauden produktu guztiak seguruak eta pribatuak direla.

Baina, lagunok, hori ez da inondik inora denda hauen errealitatea.

Azken egunotan Face App aplikazioa bolo-bolo ibili da gure telefono mugikorretan. Igandean nire gurasoekin jaten nengoela, ea probatu nuen galdegin zidaten. Aho bete hortz utzi ninduten. Denok nahi izan dugu – behintzat askok nahi izan dute – Face App aplikazioak erabiltzen duen adimen artifizialak norberaren selfiearen prozesamendua burutzea. Atso horrek zein itxura izango duen jakiteko asmoz.

Behar horrek zein fetitxismori erantzuten dion psikologo on batek azaldu beharko digula uste dudanez, pribatutasunean zentratuko naiz.

Face App bezalako aplikazioen helburua ez da edadetzen garenean nolako aurpegia izango dugun erakutsiz gure barreak – edo beste batzuenak – eragitea. Barre horrek ez diolako garatzaileari inongo etekin ekonomikorik uzten. Lagunok, mundu puta honetan, app garatzaile gehienek, etekin ekonomikoa nondik aterako den pentsatzen dute kode lerro bakarra idatzi orduko.

Aste bakarrean zaku bete selfie lortu dituen Face App-ak, mundu mailako profil desberdinak lortzeko aukera izan du: umeak, gazteak, helduak. Zuriak, beltzak, mestizoak. Emakumeak, gizonak. Bururatzen zait, big data teknikak aplikatuz, asko ikasi dezakeela aurpegi ezagutza hardwareak saltzen duen enpresa batek. Edo bere biztanleria zelatatu nahi duen gobernu totalitario – edo ez hain totalitario – batek.

Kasurik onenean zure telefonoan spywarea instalatzeko aukera handiak dituzu.

Baina ez da aplikazio hau etorkizunean arazoak sortu ditzakeen lehen aplikazioa. Hala balitz gaitz-erdi! Egiari zor, beldurra ematen didate eskumuturrean eramaten ditugun kirol monitore horiek. Guraso batzuek beraien seme-alabak non dauden jakiteko erabiltzen dituzten GPS jarraipen sistemek. Irensten ditugun kalorien zenbaketa egiten duten aplikazioek. Beraien etxeetan lagun batzuek jartzen hasi diren bozgorailu adimendunek… eta luze jarraitu nezake.

Beldurra ematen dit, laburbilduz, jendarte honek datuak modu hain arduragabean oparitzea. Kappitalismoaren erroak gure sukalderaino sartu izanak beldurtzen nau. Funtsean, zure selfie horrekin, nire aurpegiaren azterketa sakona egiteko aukera oparitu izana.

Artikulu luzetxoa dela aldez aurretik aitortzen dizuet. Baina nire ustez, interesgarria da. Zer esango dut nik ba!

Hauteskunde asko ditugu begi bistan: udal eta foru hauteskundeak, Espainia eta Europa. Ez naiz sartuko bozkatu beharko genukeen edo ez eztabaidatzera. Ez dut aipatuko zer bozkatu beharko genukeen, zer ez. Ez dut propaganda politikorik egingo. Nagusikotxoak gara, eta norberak ikusiko du zer egin behar duen. Gaur kontu bakar batean zentratu nahi dut blog bidalketa hau: boto elektronikoa. Boto elektroniko madarikatua.

Boto elektronikoaren afera, azken urteotan, hauteskunde garai guztietan errepikatzen den mantretako bat da: “boto elektronikoa sustatu beharko genuke“. Eta argumentu horren aldeko beste azpimantra asko sortzen dira: abstentzioa gutxitzeko, gazteengana gerturatzeko, erosotasuna bermatzeko… ze aspergarriak garen, la ostia.

Boto elektronikoa onartzea, sustatzea eta erabiltzea gizarte honek egin dezakeen akatsik larrienetakoa deritzot.

Ez du abstentzioa gutxituko

Benetan, hau argumentatu behar izatea ere… ez, boto elektronikoak ez du abstentzioa gutxituko. “Eske hauteskundeak igandeetan dira eta klaro, larunbatean parrandan irteten bazara ez duakazu gogorik boztatzera joateko“. Serio? Abstentzioaren arazoa larunbat gaueko parrandazaleak dira/gara?

Ez dut baieztapen hori argumentu bakar batekin ere ezeztatuko. Ez baitu merezi. Esan nezake abstentziaoren arazorik nabarmenena politikarekiko eta politikari profesionalekiko daukagun begirune falta dela. Esan nezake abstentziaoren arazorik nabarmenena politika instituzionala zirku baten bihurtu izana dela. Esan nezake abstentzioaren arazorik nabarmenena dela abstentzioaren zati bat ez izatea pasiboa, baizik eta aktiboa (eta horrek niretzako ez duela arazorik suposatzen)… baina ez dut esango.

Arazo politikoek ez dute konponbide teknologikorik

Argi dago mundu honetan arazo politiko bat daukagula (bakarra balitz gaitzerdi). Eta argi daukat, baita ere, arazo politikoei ez zaiela aurre egiten konponbide teknologikoekin. Baizik eta politikoekin. Are gutxiago, teknologia bera helburu bilakatzen badugu.

Akats larria da hori.

Ez, ezetz da

Ez software librearekin, ezta, are gutxiago, software pribatiboarekin. Software librea erabiltzen duten gutxi batzuk entzun izan ditut: “Boto elektronikoa software librean oinarrituko bagenu, non dago arazoa?“. Zera… ba hasteko ez dago jakiterik publikatuko genukeen balizko bozketa softwarearen iturburu kodea eta hauteskunde momentuan exekutatzen ari garen softwarea berdina den. Ez dago jakiterik. Softwareak bugak ditu, hardwareak bugak ditu, gizakiok bugak ditugu… hauteskunde batzuk hackeatzeko interes minimoa, edo norbait erosteko diru apurra, duen edozeinek bide zuzena izango luke emaitzetara. Eta izango ez balu ere: ez daukagu zihurtatzerik.

Agian ondo dago eragile politikoen barne lanetarako boto elektroniko sistemak erabiltzea, gehienak prekarioak. Baina hor ere fede ariketa bat egin behar dugu. Argi izan: norberaren erakundeetako militanteenganako fede ariketa da.

Pribatutasunarekiko arazo nabarmena

Ez naiz kriptografian aditua, ez daukat hurrengo baieztapena egiteko izan beharko nukeen jakintza maila. Baina berba egitea libre denez, esango dut: nolatan pentsatzen dugu gure NAN-aren ziurtagiri elektronikoa erabili dezakegula boto elektroniko bat eman dugula ziurtatzeko? Hasteko NAN zenbaki horretan dauden giltzak ez ditugu guk sortu. Gai teknologikoetan sartu gabe: Poliziak eman dizkigu txo! Nork ziurtatuko dit nire giltz publikoaren kopia pribatua ez dutenik? Nork ziurtatuko dit nire botoa zein izan den erregistratuko ez dutenik? Botoa sekretua izatea eskubide bat da, ez ditzagun gure eskubiak hain merke saldu.

“NAN-a zulotxo baten sartzen dugu eta botoa eman ondoren ateratzen dugu, listo. Etxetik ere egin daiteke NAN irakurgailu bat izanez gero.” Hori esan didate. Behin baino gehiagotan. Tira, eta erosotasunarentzako egokiena wifia. Autobusetik bozkatu, wifia izan badute eta!

Baita beste hau “zu informatikaria izanda boto elektronikoaren alde egongo zara, ezta?“. Bai, eta Facebookek zure datuak hirugarrengoei saltzearen alde ere.

En fin.

Adituek zer esaten duten

Boto elektronikoaren kontra dauden teknologia adituak ekarri nahi ditut hona. Stallmanek, adibidez, software librearen sortzaileetako batek, zera esaten du (nik itzuli dut, barkatu gaizki badago):

Boto elektronikoa arriskutsua dela uste dut, eta arrisku hori ezin dela saihestu, ezta software librea erabilita ere.

Arriskua, norbaitek botoekin tranpak egiteko softwarea manipulatzea da. Ezin da saihestu, ezta ere, hauteskunde garaian erabiliko den programaren iturburu-kodea aztertzen bada, une horretan exekutatzen ari den programa aurretik erakutsi digutenaren desberdina izan daitekeelako. Norbaitek software originala ordezka dezake, botoak manipulatu eta bukatutakoan berrezarri; gertatu izanaz ere ez litzateke inor konturatuko. Ez litzateke zenbaketarik egiteko aukerarik egongo.

Beraz, botoak paperean ematearen alde daudenekin nago, eskuzko kontaketa bat egitea posible izateko.

Richard Stallman

Beste aditu batzuen hitzak irakurri ditzakezue hemen: Why online voting would be a ‘complete disaster’.

Etsaia algoritmoa (izan) da(iteke)

Argiako blog honetan argitaratu nuen lehen artikuluan, zera esan nuen: Etsaia algoritmoa (izan) da(iteke).

Kontziente gara boto elektronikoa kudeatzeko algoritmoak izango lukeen konplexutasun mailaz? Demagun Stallman oker dagoela, eta kontaketa eskuz egin genezakeela. Nola jarraituko genuke algoritmoa pausuz-pausu, eskuz, boto bakoitzeko? Hori bai demokraziaren jaia.

Oso ezkorra izan naiz

Bale, ados, onartzen dizuet. Gai honekin oso ezkorra naiz. Hortaz proposamen baikor batekin natorkizue: Facebook inkesta bat. Alderdi politiko bakoitzeko aukera bat, logo eta guzti, nork irabazi Facebookek esango digu.

Edo hobeto (Facebookek Cambridge Analytica ezagutzen du eta): Twitter hari bat, eragile politiko bakoitzeko txio bat. Nork atsegin gehiago lortu, hura lehendakari.

PS: Barkatu ironia. Iraultzailea omen da gai desberdinak behin eta berriz hausnartzea. Baina eztabaida batzuek, aspertzen naute.

Ba bai lagunok, Mammut galdutako generoko ugaztun proboszideoen izen arrunta Mastodontea da euskaraz. Antzinako grezieraz: μαστός “ugatz” eta ὀδούς, “hortz”. Eta ez, ez naiz biologoa, hortaz, gauza hauek Wikipedian begiratu behar ditut. Badakizue, entziklopedia askea.

Jakin gabe, etengabe, konturatu gabe, software librea erabiltzen duzue. Egunero-egunero egiten duzuela esango nuke. Bazenekiten Internet erabilgarri izateko ezinbestekoak diren zerbitzari gehienek software libre erabiltzen dutela? Ez bakarrik autogestionatuek, baita enpresa handienenak ere.

Gauzak horrela, ordea, ez da berdin gertatzen egunero erabiltzen ditugun, eta horrenbeste maite ditugun, sare sozialekin. Gehienak, denak ez esateagatik, pribatiboak dira, hau da, ez dute software librearen lau askatasunak bermatzen. Hori gutxi balitz, zentralizatuak dira. Zer esan nahi du honek? Egunenen baten Twitter, Facebook, WhatsApp… zerbitzuz kanpo gelditzen baldin badira, zerbitzuz kanpo geratu garela. Izan ere, ez daukagu inongo kontrolik beraiengan. Google Reader gogoratzen duzue? RSS jarioak irakurtzeko Googlek online eta debalde jarri zuen web aplikazioa? Itxi zutenean guratiko askok, eta gutariko diot ni barne nengoelako, zerbitzu gabe geratu ginen eta RSS jarioak irakurtzeko ezintasunarekin. Baina ez genuen zerbitzua kontrolatzen, hortaz, beraiek nahi bezain pronto, akabo. Itxita. RSS jarioak irakurtzeko beste tresna batzuk aurkitu behar izan genituen. Eskerrak Tiny-tiny RSS garatu zuten. Berdina gertatu izan da Googlek sortutako beste zerbitzu batzuekin, baita beste enpresa askok kudeatutako beste horrenbesterekin ere. Eta etorkizunean Twitterrekin gerta dakiguke. Bai, badakit interes ekonomiko asko dagoela medio, baina gertatu, gertatu daiteke.

Edonola ere, bueltatu gaitezen harira (laburbiltzeko daukadan gaitasun eza barkatuko didazue). Mammut galdutako generoko ugaztun proboszideoen izen arruntaz hari ginen: Mastodon.

Bada, Mastodon galdutako animalia bat baino gehiago da, izan ere, azken urteotan, sare sozial libre eta federatu bati izen hori jarri diote eta: Mastodon. Sare librea da, berau osatzeko erabiltzen den softwarea, software librearen lau askatasunak bermatzen dituelako. Dale. Eta federatua da, zerbitzu bat jauziko balitz komunikazioa bermatuko luketen instantzia asko daudelako. Hortaz, sare banatu bat sortzea ahalbideratzen digu. Sare sozial zentralizatuetan (Twitter, Facebook…) instantzia bakarra egoten da. Mastodonen kasuan hori ez da horrela, elkarren artean federatutako hainbat instantzia baitaude. Konfederalismo demokratikoa. Eta ez bakarrik euren artean erlazionatutako Mastodon instantziak. Baina fedibertsoa zer den hurrengo baterako utziko dugu, nitaz gogaitu orduko (sakondu nahi duenak behean daukan lotura jarrai dezala).

Hala izanik, mastodon.eus Mastodon instantzia bat da. Mundura euskaraz salto egiteko. Mastodonen argitaratutako mezuei toot esaten zaie ingelesez. Momentuz, komunitateak euskarazko hitz bat adosten ez duen bitartean, horrelaxe deituko diegu guk ere. Gai hauetan sakondu nahi baduzue hemen daukazue proiektua sortzeko garatutako ohiko galdera guztiak, bertan nik egin dezakedan baino askoz hobeto azaltzen da kontu guzti hau. Eta ikusmin gehiago sortzeko bideo hau ere eskuragarri daukazue.

Egun batzuk barru aurkeztuko dugu mastodon.eus mundura. Euskaraz, eta euskaratik. Bitartean Mastodontea hobeto ezagutu nahi duenarentzat izen ematea zabalik dago jada.

Ez dut Wikipediako artikulua aldatuko. Ez baitut nahi inork ni bandalismoa egin izanagatik salatzea. Baina:

Mastodonte (antzinako grezieraz: μαστός “ugatz” eta ὀδούς, “hortz”) euskaldunok batu nahi dituen sare sozial librea da.

Izena ematen baduzue eta honelako artikuluetan interesik baduzue, hemen jarraitu nazakezue.

Laburbilduz, oraingoan bai, zin dagizuet:

mastodon.eus euskaldunon Twitter askea da.

Aurreko blog bidalketa, blog honen aurkezpen sinple bat baino ez zen.

Autodefentsa digitaleko tailerrak antolatzen ditugu informatika elkartean. Aktibistei zuzendutakoak. Helburu nagusia teknologiak gure egunerokotasunean duen eraginaren eta zelatatze sistemen inguruko hausnarketa kolektiboa egitea delarik. Bide batez, bideragarria den heinean, zelatatze sistema horiek ekiditen ikastea da bigarren helburua. Izan ere, Euskal Herrian badira gu zelatzeko zenbait proiektu; asko urrundu gabe SITEL, OSEMINTI edo Schengen Information System kasu. Baina baita PRISM ere.

Kontua da tailer horietan guztietan estatu zelatarien gaiak eklipsatzen duela hausnarketa guztia. Medioetan entzuten ditugun albiste gehienak gai hori jorratzen dutelako. Baina oso gutxitan irakurtzen ditugu algoritmoen inguruko artikuluak. Eta gaur egun, etsaia Big Data delakoa da. Behintzat, hala interpretatzen dut nik neuk. Edonola ere, honek ez du esan nahi estatuen zelatatze sistemak borrokatu behar ez ditugunik.

Bi aktore nagusi daude jokoan, etorkizunean aurkeztuko dizkizuet gehiago. Alde batetik, algoritmo okerrak (algoritmo onak ere badaudelako), zelatatze helburuekin, argibide zehatz batzuk definitzen dituen kode zatia. “Arazo” jakin bati irtenbidea emateko modu “logikoa”. Bestetik, Big Data (Datu Handiak edo Datu Masiboak euskaraz) delakoa, prozesatzeko datu ugari dituzten sistema erraldoiak, datu konplexuak gehienetan. Analisi desberdinak eginda, eta algoritmo andana erabilita, datu horiek prozesatzeko gaitasunari deritzogu Big Data. Arin esanda.

TEDx Talks-en, Maria Peiranok, burututako hitzaldi labur baten bideoa jartzen dugu hasieran aipatzen nituen tailerretan. Hitzaldian aipatzen duenaren arabera hiru akats nagusi burutzen ditugu Internetetik nabigatzean. Eta bat nator berarekin. Lehena eguneroko nabigazioan sortzen dugun informazio kopuru handia gutxiestea, bigarrena informazio horrek duen balioa mespretxatzea eta hirugarrena gure arazorik handiena estatu zelatariak direla pentsatzea.

Eta bai, estatuek badute gu zelatatzeko hamaikatxo erreminta. Baina ez dituzte behar. Teknokapitalismoak erakutsi digun moduan gu geu gara datu horiek guztiek, debalde eskaintzen ditugunak. Gure etxeko adreiluzko hormak leiho bihurtuz. WhatsApp, Facebook, Twitter edota Instagram bezalako zerbitzuak erabiltzen ditugun bakoitzean gure bizitzaren zati bat plazaratzen dugu. Gure gorputza (eta aktibisten kasuan ideiak) plaza handi horretan biluzten ditugu. Musu-truk. Informazio guzti horren existentzia hutsak, eta algoritmo okerren laguntzak, imajinatu ezin ditzakegun moduetan ahul bilakatzen gaitu.

Zelatatze maila hau estatu demokratiko batek izan dezakeen gaixotasun larriena da.