Zer hizkuntzatan elkar ulertzen dugun, lehen lerroko erabaki politikoa da

Atalak: Hizkuntza

1955, AEB. Rosa Parks afroamerikarrak uko egin zion autobuseko eserlekua gizonezko zuri bati uzteari, sasoiko legearen kontra. AEBetan Eskubide Zibilen Aldeko Mugimendua piztu zuen ekintzak hark. Noiz utziko diogu hizkuntzaren eserlekutik desplazatzeari?

Elkar ulertzera, horretara gaude behartuta herritarrak bizitzeko. “Politikoa” horrela ere uler daiteke: elkar ulertzea tentsioan jartzen duen guztia. Adibidez: bi herritarren arteko elkar ulertzea tentsioan jar dezake generoak, jatorriak, hizkuntzak, klase sozialak… Botere harremanak edo norberaren posizioa gakoa dira soka-tira horretan. Betiko galdera: Zer zaude prest familiako bazkaria “bakean” bukatzearren tragatzeko?

“Bakeak” hiltzen zaituenean

Iristen da egun bat tragatzen ez duzuna. Zorionak! Horrek esan nahi du “zu” egiten zaituen beste ezaugarri baten kontzientzia hartu duzula. “Zu” izateko bitala zaizun faktore bat gehiago deskubritu duzula. “Zuago” zara! Eta ez tragatzeak esan nahi du baita ere zure burua parean duzun senidearena adina maite duzula. Ez senidea baino gehiago, ez senidearen bizkar, ez senidearen kontra, EZ: zure burua senidea ADINA, senidearen PARE, senidea BEZALA, ERRESPETU berarekin.

Elkar ulertzea biren esku dago, ez zure esku (bakarrik)

Hortik aurrera senideak armairutik atera berri duzun ezaugarria ikusiko duen, ulertuko duen, onartuko duen, errespetatuko duen… ez dago zure esku. Nahi zenuke berarekin partekatzea, baina (“izorrai!” edo “lasai!”) ez dago zure esku. Horrek kentzen dio balioa armairutik atera berri duzun ezaugarriari? Subjektu (politiko) gisa zure hautuen zilegitasuna zure buruari ematen diozu edo senideari?

Negoziazio kolektiboa etengabekoa da

Maitasun erromantikoarekin batera sortuko zen “isildu eta bakea”. Inongo baldintzarik gabe maitatzera behartzen gaituzte biek, menpeko egiten. Tratu txarren eltzea dira maitasun erromantikoa eta “derrigorrezko bakea”. Gure izaera politikoaren parte diren faktoreekin negoziatzen ikasi behar dugu. “Nire senidea zara eta zurekin harremanetan jarraitu nahi dut, beraz, ea gai hau nola kudeatzen dugun, niretzat ardatza da eta”. Norberarentzat ardatza diren faktoreak errespetatzen direla sentitzen ez dugunean harremana bera da kinkan jartzen dena. Edo errespeturik gabeko harremanetara behartu nahi dugu gizartea “bakearen” izenean?

Euskarara etorrita

Elkar ulertzera, horretara gaude behartuta herritarrak bizitzeko. Horretarako oinarrizkoa da besteak hitz egiten duen hizkuntza ulertzea (nahiz eta beste hizkuntza bat hitz egitea hautatu) edo ulertzeko jarrera agertzea (zeinuka ere komunikatzen gara gaitasunik ez dugun hizkuntzetan). “Ez dut zure hizkuntza ulertzen” esaten duenak elkar ulertzea tentsioan jartzen du. Errespetuaren muga ere kolokan egoten da erabilitako hitz eta tonuen arabera (areago hizkuntza hori bertakoa eta ofiziala bada), ez ulertzearekiko ezaxola edo arbuioa adierazten badu, edo ardura. Hortik aurrera, norberak erabakitzen du hizkuntza subjektu (politiko) gisa ardatza zaion, bitala zaion edo ez. Norberaren hizkuntza parekoarenaren ADINA, PARE, BEZALA, ERRESPETU berarekin maite duen. Edo alderantziz, harreman horretan menpekoa den.

Ez duzu bestea zure hizkuntzan hitz egitera behartu nahi, noski. Eta zure burua bai, behartuko duzu bestearen hizkuntzan hitz egitera? Zer, “ez zaitut ulertzen” batekin tentsioan jarri den komunikazioaren eta kohesioaren izenean?

Hizkuntza subjektu (politiko) gisa zure ardatzetakoa da?

Eguneroko harremanetan erdaraz eraiki duzun “bake”ak ez du zure zati bat ukatzen, hiltzen?

Harreman bakoitzean hizkuntza negoziatzen ikasi behar dugu, norekin nola mintzatzen.

Bestearen integrazioa ez dago zure esku (bakarrik)

Euskarazko mundua partekatu nahi zenuke euskal herritar guztiekin baina (“izorrai!” edo “lasai!”) ez dago zure esku. Euskara ulertu gabe bizitzeko hautua egiten duenak, euskarazko munduan ez integratzeko hautua egiten du. Horrek kentzen dio balioa euskarazko munduari? Euskaraz bizitzeko zilegitasuna nori ematen diozu, zure buruari edo erdaldunari?

Euskal Herria eraikitzerakoan, lehen lerroko erabaki politikoa

Estatuarekin, autonomia gehiagorekin edo asanbladaka antolatu nahi dugun euskal gizarteak elkar zer hizkuntzatan ulertuko duen erabakitzea lehen lerroko erabaki politikoa da. Erantzun komodoenari helduko diogu (lasai, hizkuntza defendatzearen truke botorik galdu nahi ez duzuen alderdi politikoak!): Bi hizkuntzetan? Ados, orduan garbi izan dezagun bi hizkuntza ofizialak ulertzea irakurtzen jakitea bezain oinarrizkoa dela gizarte honetan integratzeko. Kode zibilak dioenez: “Legeak ez ezagutzeak ez du legeok ez betetzetik desenkusatzen”.