Bertsolaritza guneak euskalduntzeko erreminta

Atalak: Bertsolaritza, Hizkuntza

Duela bi urteko Arabako Eskolartekoaren Festa. Argazkia: Goiena.

Bertsoa ez da tresna makala euskara ikasten ari direnen motibaziorako eta erdalguneetan arnas guneak sortzeko. Hala adierazi dute Egoitz Zelaia, Manex Agirre, Miren Artetxe eta Ruben Sanchezek Bertsoa.com webgunean (bertan dituzue bideoak ikusgai).

Bertsoa euskalduntze prozesuan denarentzat

Euskaltegietan bertsoa landu duenetan zer gertatu den, horrela azaldu du Egoitz Zelaia hendaiarrak: “Euskara hutsean sortutako adierazpide artistiko edo komunikatiboa izaki, lilura hori sortzen du ikasleengan, desmitifikatzeko balio du eta esateko ‘kontxo, bada ni ere gai naiz!'”. Ruben Sanchez gasteiztarrak motibazioan jarri du indarra: “Jakin mina denei pizten zaie. Eta hori amu hona da ondoren euskararekin gehiago pikatzeko, pentsatzeko ‘gehiago ikasten badut, behar bada egunen batean joango naiz bertsoak entzutera'”. Bere bizipenarekin ere lotu du: “Ni bertsotan hasi nintzen euskara maila on bat lortutakoan. Euskara ikasten ari den batentzat bertsolaritza ez da existitzen hemengo erdal komunitatean, eta da gauza bat oso harrigarria. Bigarren utopia da, lehena da euskara ikastea eta bigarrena bertsolariak ongi ulertzea beti, jarraitzea, eta amesten duzu ea egunen batean zuk ere bertso bat botako zenukeen afari batean”.

Gune erdaldunetan bertsolari izatearen berezitasunak

Zelaiak azaldu du bera kontzienteki egin zela bertsolari: “Gune euskaldun deituetan behar bada naturalki sortzen dira bertsolariak, hitzaren jolasaren liluraz. Gune erdaldunetan ez, hemen kontzienteki sortu behar zara”. Manex Agirre aramaioarrak bertsoa bizitzeko modua aztertu du: “Hemengo gazteak ez daude sartuta Gipuzkoan edo Bizkaian sartuta egon ahal diren bertso zirkuitu batzuetan eta bertsolaritza ulertzeko modu batean. Iruditzen zait hori onura izan daitekeela, harreman natural bat eta tentsiorik gabekoa eraikitzeko aukera ematen du. Egoeraren beste aldea da batzuetan tentsio hori behar duzula, zure buruari gauzak ongi egiteko exijitzerakoan. Kasu batzuetan eta ezinbestez, hori falta dela uste dut”. Zelaiak dio publikoaren exijentzia ere badela ezberdina: “Jendearen estimazioa ezberdina da. Agian herri euskaldunetan beste gauza batzuetan jartzen dute arreta entzuleek. Herri ez hain euskaldunetan mamiak garrantzia gehiago dauka formak baino”. Sanchezen hitzetatik ikusten dugu komunikazioaren indarra: “Bertsolariak, edozein komunikatzailek bezala, asmatu behar du konektatzen aurrean daukanarekin. Aurrean daukana baldin bada laugarren urratseko talde bat, harentzako egin behar duzu bertsoa. Konektatzea lortzen baduzu, izugarria da. Beraientzat bertso bat ulertu eta gainera barre egitea, izugarria da”.

Bertsolaritza arnasgune

Sanchezen euskararen maparen distortsioa salatu du: “‘Inguru ez hain euskalduna’ diogu lurraldearen hiru heren euskalduna eta heren bat erdalduna balitz bezala, baina bai zera! Inguru ez hain euskalduna da Euskal Herri osoan!” Miren Artetxe hendaiarrak azaldu du bertsolaritzak oxigeno burbuilak sortzeko duen gaitasuna: “Bertsoaren inguruan bada giro bat euskaratik eta euskaraz egiten dena. Leku eta denbora bat ematen du euskaraz bizitzeko normala balitz bezala, hemen ez baita oso ohikoa halako guneak izatea”. Agirrek bide beretik adierazi du: “Bertso eskola, nahiz eta horretarako lan zehatza ez egin, bada gune bat euskararekiko harremana lantzeko. Bertsoa lantzen da modu dibertigarrian, eta horrek berekin dakar hizkuntza horrekiko harremana aldatzea. Bertso eskolan dabilen gazte jende askok esaten du ‘bertso eskolan ongi pasatzen dut, nik ez dut inor ezagutzen bertso munduan dagoena bezalakoa…’ Galdera da: jende hori kontziente da zer esan nahi duen horrek bere eremu soziolinguistikoan? Kontziente da euskarazko adierazpide batean sentitzen dela oso eroso?” Sanchezek erdal komunitateari eskaini dio azken puntua: “Araban (ezinbestez) hasieratik heldu genion erdal komunitatean haurrekin eta abar bertsoa sartzeari. Amu ona da Euskal Herri osorako”.