Bi sexuetako bertsolariak 1876an, infinito

Atalak: Bertsolaritza, Feminismoa

Juan Mañé y Flaquerrek halaxe idatzi zuen Viaje por Guipuzcoa liburuan, 1876an (264. orrian):”Euskarak bertsotarako duen erraztasuna da kausa inprobisatzaileak, bi sexuetan, infinito izan daitezen. Herriko festa gehienetan egiten da bertso bidezko eztabaida bi bertsolari edo gehiagoren artean, euren zorroztasun eta erantzuteko erraztasuna agertuz; baina entzun dudanez, bertsolariek gutxi dute poetatik, bertsotan mintzo badira ere”.

[Itzulpen hobea egingo lukeenarentzat, hona jatorrizko hitzak, gazteleraz: “Esta facilidad del vascuence para la versificación es causa de que sea infinito el número de improvisadores de ambos sexos y en la mayor parte de las fiestas populares suele darse el espectáculo de una discusión en verso entre dos o más interlocutores que hacen su ingenio y su facilidad en las réplicas; pero por lo que yo he oído los versolaris tienen poco de poetas, aunque hablen en verso”.]

Koblakarien minetan

Esaldi zorionekoaren testuingurua, ez dakit bertsozaleentzat hain gustukoa izango den. Izan ere, kontatzen baitu musika aldetik herri kantuak oso aberatsak diren bezala, hitzek ez dutela gainerako herrien mailarik. Kantari gozoen herria dela euskaldunena, ez poetena. Berak aipatzen dituen “notizien” arabera, eresi hauen jatorrizko hitzak bai, koblakariek edo profesioz bardo zirenek jarritakoak omen ziren, edukiz eta formaz oso landuak. Eta amorratzen du musika iritsi den eran ez hitzak ondorengoengana iritsi izana, eta eresi zaharrei jartzen zaizkien hitz “modernoak” irudimenik gabeko gizonek (oraingoan ez ditu bi sexuak aipatzen, gizonak bakarrik) jartzen dituztela. Kantuak aztertzen dabilela txertatzen ditu bertsolariak, baina hauen talentuarentzako hitz ohoragarriak ditu: Elizondoko Euskara elkartearen festan Jose Bernardo Otañok eta Pello Elizegi “Pello Errota”k eginiko libreko saioaz egiten dituen aipamenak, horren adibide.

Infinito haien izenak berreskuratzeko auzolanean

Badakigu ez zirela plazetan aritu, ez zituztela euren biografiak idatzi, askoren bertso bakar bat ez duela historiaren memoriak atxiki. Baina infinito haien izen abizenak eta historia biltzeko moduan gara. Auzolan horretan parte hartzeko gonbidapena duzu hau: bertsotan egiten zuen emakumerik (etxean, auzoan, lanean…) ezagutu baduzu, jarri gurekin harremanetan (eeizagirre@argia.eus). Bihotzez eskertzen diogu Piter Ansorenari, bere alea jartzen lehena izan baita. Hurrengo egunetan ezagutuko duzue haren berri.