Mozal Legeaz mahai-ingurua: Kolektiboan geldiarazteko urratsak irudikatzen

Atalak: Herri mugimenduak

Mahai-ingurua. Bai… denok gauza bera pentsatu genuen eta baten batek bota “a zer zakil festa!”. Publikotik hitza hartzen denak emakumeak izan ziren.

Eleak-Libre dinamikak Mozal Legearen Aurkako Astea burutu du Donostian, apirilaren 9tik 16ra bitartean. Apirilaren 13rako prestatuta zegoen Mozal Legea eta komunikabideei buruzko mahai-ingurua, eta aurreko astean Axier Lopezi jarritako isunak gaia leherrarazi du (berriz). Amara zaharreko Kaxilda gune literarioaren aurreko frontoian egin zen, giro ederrean, esperientzien trukea: Jon Mikel Fernandez Info7ko kazetariaren galderei erantzunaz aritu ziren Mozal Legea pairatu duten hedabideetako kazetariak: Ahotsako Sergio Labaien, Lahaineko Boro, Argiako Lander Arbelaitz; eta III. Araña operazioan atxilotu zituzten bi txiolari: @erreharria eta @JEgurzegi. Hauek dira landu zituzten ideietako batzuek:

Nola eragiten du Mozal Legeak informazio eskubidean?

SERGIO LABAIEN: Kazetariok nola jokatzen dugunaren arabera. Mozal Legeak Euskal Herrian aro berri bat hasi du aste honetan, Axier Lopezi isuna iritsi zaionean. Mozal Legeak bilatzen duena ez da bati edo besteari isuna jartzea, baizik kazetari guztiek euren burua zentsuratzea. Egungo egoera da kazetariek galdetzen dutela erredakzioan “hau argitaratu daiteke?”, eta hor adierazpen askatasuna arriskuan jartzen dugu. Gauza bera gertatzen da titiriteroekin. Oso ohituta gaude eskubide murrizketekin, baina duela 20 urte gertatuko balitz eskandalua litzateke. Gogoeta eskatzen du zer erraztasunekin ari diren murrizten askatasun espazioak. Orain kazetari guztiok hasten bagara argazkietan polizia denen argazkiak estaltzen, galbidea izango da.

Carmen Alvak jartzen ditu salaketak Nafarroan, eta 50 diputatutik 2 ditu PPk; eta EAEn Urquijok jartzen ditu salaketak, PP bertan ere gutxiengoan denean. Zer legitimitate demokratiko dute bi horiek? Zergatik babestu behar dugu guk poliziaren segurtasuna? Zergatik jakin behar dut nik nor baden eta nor ez polizia? Euren segurtasuna arriskuan badago, estali dezatela aurpegia!

Ahotsa.inforen funtzioa bada baita ere herritarrak babestea, eta gure irudiak epaitegietara iritsi dira herritarren hitza frogatzeko, adibidez Aingerurena: Pilotakada batekin begia galdu zuen eta Ahotsa.info-ren irudiei esker ireki da auzitegiek itxi zuten kasua, eta baliteke gure irudiek frogatzea euren pilotakadak galarazi ziola begia. Guk Mozal Legearen mehatxua jaso genuenean horixe planteatu genuen: Gure funtzioa betetzeari utziko diogu? Autozentsura zen lehen aukera, eta ARGIAk egin duena bigarrena, salatzea. Kasu hauek baliatu behar ditugu herritarren artean mugimendu indartsua sortzeko.

BORO: Mozal Legeak direla esango nuke, elkarri lotuta baitaude. Alde batetik kaleko mobilizazioak eta gizarte mugimenduen erramintak erasotzen dutenak daude. Bestetik, medioek autozentsura praktikatzea bilatzen dutenak. Eta bestetik, Espainian adierazpen askatasunaren erabateko erasoa direnak, esaterako, Soziedad Alkoolikari kontzertuak debekatzea… Mozal Legeen helburua da herritarrek beldurra izatea mobilizatzeari, informatzeari eta iritzia adierazteari. Euskal Herrian beti ezagutu da lehen mailako errepresioa, eta azken urteetan estatura zabaldu da. Egin, Egunkaria, Topatu-ko Iraitz Salegiren kasua, Ahotsako Piturena… estatuan ere kazetarien aurkako sententziak ateratzen ari dira (aurreko astean 1.200 euroko isuna jaso du batek). La Directako Jesus Rodriguez ere inputatu zuten mobilizazio bat kubritzen ari zela, bera mobilizazioaren parte izatea egotzita. Aliciak (@Aliwitt gisa ezagutua) argazkia atera zuen polizia barrezka ageri zela etxegabetze momentuan, eta zer eta Aliciari (@Aliwitt) “umiliazio bidegabea” egotzi zioten. Alicia edo polizia da umiliazioa egin duena? Erasotzen dituzten hedabideak gureen modukoak dira, independenteak, boterearenak ez direnak. Poliziak du boterea erabakitzeko zer kazetari ari den delitua egiten eta zein ez, zeren beti esan dezake medio konbentzionaletan “bai, nik eman nion argazkia argitaratzeko baimena”. Horixe da, baimena ez ematea, argudiatzen dutena ARGIAren moduko kasuetan.

LANDER ARBELAITZ: Herritarrok ahalduntze lan handia egin dugu azken urteetan hedabideekin. Beti kontuan hartu behar dugu multinazionalen tresnak direla teknologia berriak, baina badugu gaitasuna tresna hauen bidez jende askorengana iristeko bitartekaririk gabe, eta nazioarteko adibideetan ikusten dugu tresna hauek badutela gaitasuna jendea mobilizatzeko. Errepresio adibideak ere badira, esaterako Turkian egun zehatzetan sare sozialak debekatzen dituzte, eta Espainian ez dira horretaraino ausartzen, baina lege orokor eta zehazgabe honen bidez bilatzen dena beldurra eta autozentsura dira. Zigorrak 600 eurotik 30.000 euro artekoak izan daitezke. Horren aurrean zer?ARGIAn, zurrunbiloaren erdian, egiten genuen gogoeta zen eraso hau ez zela ARGIAren aurkakoa. Nahiz eta galdetu daitekeen: Beste era bateko kazetaritza egingo bagenu, boterearekin amableagoa dena edo hainbat gaiekin ezikusia egiten duena, jasoko genuke salaketa hau? Ziurrenik ez. Jarri besterik ez dago Googlen “Rodrigo Rato detención” ikusteko une horren zenbat argazki dauden, zenbat mediotan zintzilik. Kaztaritza disidentea zigortzen dute lege honekin. Kolektiboki egin behar diogu aurre, kazetari-hedabide-gizarte eskeman. Kolektibizatu egin behar dira gai hauek eta erantzunak ere bai.

LABAIEN: Prentsaurrekoa kalean emateagatik Nafarroan bi pertsonak jaso dituzte isunak. Espazio publikoaren pribatizazioa ere ematen ari da.

Kontatu bakoitzak zuen esperientzia zehatza.

LABAIEN: Gure proiektuaren historia errepresioari lotuta dago. Apurtu.org egiten zuten lau kideak atxilotu zituzten 2011n. Webgunea itxi zuten eta urte eta erdi atxilotuta egon zen Pitu eta gero absolbitu egin zuten. Ondoren Ateak Ireki abiatu genuen eta itxi egin zuten. Ahotsa da martxan jarri dugun hirugarren komunikabidea. Oraingo Mozal Legea ez da aurrekoa bezain gogorra, baina testuinguru berean kokatzen da. Mozal Legeak gure aurkako errepresioa protokolizatzen du: Isunak jaso ditugu kontzentrazio ilegalak grabatzeagatik, manifestariak bagina bezala hartu gaituztelako une horretan…

Irailean Gobernadorearen ohar bat jaso genuen, dioena poliziaren argazki bat argitaratu genuela, poliziaren baimenik gabe. Baina ARGIAren kasuan bezala, argazki horretan ez ziren aurpegiak bereizten. Lehen erreakzioa beldurra izan zen. Gainera oso era arbitrarioan aplikatzen da legea. Eztabaidan hasi ginen: Poliziei begiak estaliko dizkiegu? Hotzean aztertuta ohartu ginen dena galduko genukeela bide hori hartuz gero. Salaketa publikoa egin genuen: Hitzaldia eman genuen Iruñean, eta bertan parte hartu zuten Axi eta Borok ere (kar, kar, premonitorioa izan zen). Oihartzuna lortu genuen eta deia jaso genuen Defender a Quien Defende kolektibo madrildarretik. Hauek helegitea jarria zuten Estrasburgon “Biktima potentzial” formulan (normalean Europara joaten gara estatuko bide guztiak agortutakoan, baina formula honekin bestela da). La Directa eta Diagonalekin hasia zuten bidea eta gu haiekin batu ginen. Hautu politikoa da, ez dugu inongo esperantzarik hortik Mozal Legea bertan behera geratzeko. Argi dugu Mozal Legea kalean borrokatuko dugula eta kalean garaituko dugula. Nafarroako Parlamentura ere joan ginen. Naturalizatuta baititugu zigor hauek, ezkertiarra izatearekin doala dirudi. Eta zergatik ez eskatu Parlamentuaren babesa edo alkatearena? Lizarrako udalak mozio bat onartu zuen eta Mozalik Gabeko Eremu izendatu zuen bere burua (badira halako gehiago). Nafarroako Parlamentuari eskatu genion Mozalik Gabeko Eremu izendatzea, eta gure testigantza emateko aukera izan genuen.

Herri mugimenduak eta herri komunikabideak gara kaltetuak, biak. Bien arteko elkarlanean egin behar diogu aurre, eta baita herritarrek ere, egun sare sozialekin denok gara informatzaileak eta denon adierazpen askatasuna dago jokoan. Borroka politikoa egin behar dugu.

BORO: Nik hiru atxiloketa pairatu ditut. Duela 2 urte Duintasun Martxa kubritzera joan nintzen Madrilera, gero Ikasleen Manifestazioarekin batu zen eta azkenik Jaque Al Rey mobilizazioarekin. Azken mobilizazio horretan, kordoi polizial sendoaren aurrean berreun pertsona zeuden. Bi ordu iraun zuten eta deskonbokatu egin zuten mobilizazioa. Bultzaka hartu gintuen poliziak. Alde egitea erabaki genuen, eta Atochara jo genuen, 500 metro ingurura, eta ikusi genuen hainbat poliziak hainbat pertsona zeramatzala bultzaka eta hainbat argazkilari ari zirela momentua hartzen. Nire lankidea jo zuten eta “erotuta zaude!” izan zen nire erreakzioa. Une horretan ni atxilotu egin ninduten eta begian ukabilkada eman zidaten. Beste 6 kazetari lurrera bota eta jipoitu egin zituzten. Atxilo ninderamatela hasi nintzen errepikatzen: “Kazetaria naiz, hau atxiloketa ilegala da, Lahaineko kazetaria naiz”. Askatu ninduten ordu batzuetara, eta 1.200 euroko isuna jaso nuen. Handik hilabete bira Iruñeko Gaztetxearen itxieraren urteurren festa kubritzeagatik, bi kazetari atxilotu gintuzten eta adinez beheko beste bat. Kasua artxibatua izan zen. Handik 5 hilabetera hirugarrenez atxilotu ninduten. Etxera etorri zitzaidan polizia. Hura izan zen I. Araña operazioa. Ez nuen deklaratu poliziaren aurrean, eta urtebete pasa denean ez didate deitu oraindik epailearen aurrean deklaratzeko.

ARBELAITZ: ARGIAn gutuna jaso genuenean, denon aurkako eraso modura jaso genuen, eta langileon batzarrean erabaki genuen ez genuela ordainduko. Nahiz eta ikusi 600 euro ez dela diru kopuru handia, erabaki genuen aurre egingo geniola eta desobedientzia egingo genuela, saiatuko garela ez ezer ordaintzen (barregarria ere bada, momentuan ordainduta erdia ordaintzea onartzen baitute, errepideko isunekin bezala). Albistea publiko egiterakoan, eta horri buruz informatzerakoan, galdetzen genuen “hainbesterako da?”. Baina sinisten dugu baietz, galtzeko ditugun eskubideak oso larriak direla eta hori salatzeko lana eginda, iritsi gara elkartasunak jasotzera eta hortik gaia zabaltzera Euskal Herrira, Espainiako estatura eta nazioartera. Eskubide urraketa ezin dugu naturalizatu.

Donostiako Askegunearen 3. urteurrena oroitzeko antolatu da Mozal Legearen aurkako aste hau, eta Arbelaitz, orduko hartan kazetari lana egiteko ertzainen horma zeharkatu zenuen herri harresiaren barrrutik kontatzeko gertatzen ari zena.

Herri Harresien esperientzia oso potentea izaten ari da informazio eskubidearen aldetik. Duela urte batzuek desprestigiatuta zegoen kazetarien lanbidea, merezi du gogoeta egitea zertan aritu garen azken urteetan, eskubide bat dena mundu mailako korporazioek monopolizatua izan dezaten. Horrek eragin du hedabideek funtzio publikoa galdu dutela, informazio eskubidearena. Herri Harresien kasuetan, eta boterearentzat deseroso diren beste ekimenetan, gertatzen den lehen gauza da boterearen hedabideen zentsura: badago herritarren informazio gose bat ez dutena boterearen hedabideek bermatzen, eta herri hedabideok hor aurkitzen dugu eremu bat oso eskertua dena. Herri hedabideen arteko elkarlana ere sustatu du Herri Harresiak. Batetik, hor ari diren herritarrak ere informatzen ari direlako, eta hor gauden kazetariok ados jartzen garelako lanak ez bikoizteko eta kultura librearen filosofiari jarraiki denok konpartitzen dugu denon informazioa. Herri Harresiek erakutsi digute herri hedabideok gai garela agendan eragiteko, eta hedabide handiek ere kubritzera behartua ikusi dute euren burua, bestela beste batzuek kontatuko dutelako. Gertatzen den guztia kontatzea, hori bera jada erronka da guretzat. Jone Amezagaren detentzioan ertzaintzak oharra bidali zuen auzitegira eskatuz eurei lehenago informatzeko, bestela Herri Harresiak jartzen zirela martxan eta herri hedabideak erabiltzen direla berauek haizatzeko. Herri hedabideak erabiltzen direla? Betiko leloa errepikatzen duten diskurtso horien atzean dagoena da botereak kontrolatzen ez duen informazioari zaion beldurra.

Herri Harresietan kazetariok barruan kokatzen gara, eta hor herritarrak dira gu babesten gaituztenak. Poliziak ematen dituzten kolpeak grabatzeko dagoen modu bakarra barrutik informatzea da. Oso gogorra da baina hunkigarria. Informazio hori ateratzea oso beharrezkoa da, bestela, urrutitik grabatutako irudiekin oso erraz esan dezakete poliziek euren jokabidea proportziozkoa izan dela, eta gertuko irudiek erakusten dute inongo indarkeriarik erabiltzen ez den mobilizazio baketsuan ematen dituzten kolpeak.

Mozal Legearen aurrean zer?

LABAIEN: Lehenengoa da salaketa publikoa egitea, eta hedabiderean izena agertzea, erreferentzialtasuna lortzea. Hedabide indartsuak behar baititugu. Bigarrena da babesa agertzea, eta hau herritar, kolektibo eta guztion ardura da. Eta hirugarrena obedientzia da, baina obedientzia gure lanari eta gure gizarteari.

Garrantzitsua da ARGIAk hartu duen erabakia eta eskertzekoa Euskal Herriko kazetaritza eremutik. Zer gertatuko zen ordaindu izan balu? Hurrengo medio batek zer egingo luke, agian ez ordaindu? Banatu egingo ginateke jokabideetan.

Aurrera begira, baditugu aukerak pausoak emateko: eta 100 kazetari aterako bagina esanaz gure komunikabideetan Mozal Legea ez dagoela indarrean? Parlamentuetara ere jo dezakegu abisu emanaz hautu politiko bat hartu dugula eta gure askatasuna defendatzen duten erakunde publikoen babesa jaso nahi dugula. Goazen Mozal Legea indargabetzera.

BORO: Eurek nahi dute ez borroka egitea, ez informatzea eta ez iritzia ematea. Beraz, egin dezakegun gauza bakarra juxtu horixe egitea da. Nazioarteko hedabideetara iritsi dira kasu hauek, eta erabili behar dugu bide hori, nazioartean larritasuna irabazi dezakeelako hemengo egoerak. Borrokan, desobedientzian, eta mozalik gabeko gizartea sortzeko borrokan egingo dugu topo.

ARBELAITZ: Mozal Legeari nola aurre egin? inongo beldurrik gabe informatzen jarraitu behar dugu, elkar babestu eta trinkotu. Nazioarteko hedabideetan seinalatzen ari dira gertatzen ari dena astakeria bat dela. Ezin dugu naturalizatu.

Araña operazioak ere beldurra zabaltzeko sarekadak dira, twitterren. @erreharria eta @jonbiegurzegi Araña III operazioan atxilotuak izan zineten. Kontatu zuen bizipenak.

@ERREHARRIA: Twitterren egongo banintz esango nuke: “Arratsalde on, Venezuela!” beti aipatzen baitute herrialde hori adierazpen askatasunaren aurkako bezala. Araña operazioa baino lehen, etxekaleratze batera joan nintzen mugikorrarekin, eta ertzain batek esan zidan “estoy hasta los huevos de tus putas fotos y te vamos a trincar con la ley mordaza“.

Egunean bertan, haurra eskolara eramatera gindoazen bikotea eta biok, hurbildu zitzaizkigun itxura arraroko bi eta esan zidaten guardia zibila zirela eta eurekin joateko. Twitterren idazten dut, aizue! ez nuen espero halakorik. Tonu lasaian idazten dut normalean, gainera. Esan zidaten “tu eres muy amigo de los presos“. Beste batek esan zidan ez ziola inongo graziarik egiten etxegabetzeetan txiokatzen dudala euren umeek adoptatzea nahi dutela. Bi egun aurretik Gasteizko Herri Harresia izan zen eta handik lau egunetara Espainiako hauteskundeak. Kasualitatea? Orain ere Panamako paperen zurrunbiloan atxilotu dituzte. Ordutegia ere, kasualitatez, goizez eta egun argiz izan zen, teleberri guztietan agertzeko. Arratsaldean askatu ninduten eta orduan ikusi nuen @JEgurzegi-k nire atxiloketa momentuan txiokatu zidana “qué ganas te tenían” eta nik, askatu nindutenean, erantzun “pues anda que atí…“.

Abokatuak esan dit kasu gehienetan akordiotara iristen ari direla.

@JEGURZEGI: Altxatu nintzen, Twitterren begiratu nuen eta ikusi nuen txiolariak atxilotzen hasi zirela, besteak beste @erreharria, bidali nuen ditxosozko nire txioa eta handik orduerdira ni nengoen atxilotuta. Abokatuarekin txostena aztertu eta badakit zein txio izan daitezkeen delitu, lau-bost dira, eta defendatu daitezke. Baina txostena lodikotea da, eta erabiltzen dituzte hamaika txiste eta abar iradokitzeko ideologia batekoa zarela eta lauzpabost mezu horiek ez direla kasualitatea. Billy el Niño ez epaitzeko Amnistia Legea erabiltzen dute, baina Carrero Blancori buruzko txiste bat egiten baduzu, ez dago Amnistia Legerik salbatuko zaituenik (Carrero Blancorena ez da tontakeria, sekulako karga du).

Horrek autozentsura eragiten du, albiste bat jakitean pentsatzen duzu “jarriko dut twitterren edo ez?” eta saiatzen zara tonoa jaisten. Beti saiatzen naiz ironia eta umore beltzez egiten kritikak, baina jende honek ez du umorerik.

Egiten zaigun beste salaketa bat da ETAk egin zuela txosten bat eskatuz jendeari bat egiteko bere aldarrikapenekin. Suposatzen da guk horri jarraitzen diogula txisteak egitean. Esan nien, nik ez dudala ETAren txosten hori ezagutzen, pasatzeko PDF bat nahi badute.

Batzuetan iruditzen zait kalean denak direla poliziak, leihotik begira jartzen zara… 2 urteko espetxe zigorra, 8 urteko inhabilitazio totala eta 5.000 euroko isuna eskatzen dizkidate.

@ERREHARRIA: Atxilotzen gaituzte, hedabideetan agertzen gara, badirudi ez dakit zer delitu egin dugula… Baina salaketaren kausa diren txioak, normalean, txorakeriak dira. Txorakeriengatik gaude atxilotuta.

[Publikotik hainbat galdera jaulki ziren, eta legeei buruzko informazio zehatza eman ere bai. Galdera denak izan ziren onak, baina erantzunetan hauek hautatu ditugu:]

Bidali dizueten ohartarazpen horretan proposatzen dizuete bideren bat Mozal Legea ez urratzeko? Nola emango dizue poliziak baimena, momentuan?

LABAIEN: Guri zuzenean proposatzen digutena da ez egitea. Ez dago ziurtasun juridikoki. Erabakia ez du epaile batek hartzen, baizik Gobernu Ordezkaritzak. Egiten ari direna, argi eta garbi, boterearen gehiegikeria da. Hau ez da zuzenbide estatu bat.

ARBELAITZ: Nahita dago txapuza eginda, poliziek eurek erabaki dezaten noiz sentitu diren irainduta eta noiz ez. Zuk ez dakizu noiz iraindu duzun eta noiz ez, eta horrela hedatzen dena beldurra da.

Bost hizlari zaudete hemen, baina zuen artean badago alde bat: medio bateko kazetariak zarete hiru, eta beste biak txioren bat jarri dutenak. Ezberdina da ARGIAk bezala kolektiboki aurre egitea erabakitzea, edo norberak bakarrik zer egin dezakeen. Ezberdina da, baita ere, kazetari izan edo herritar izan. Nola egin ahal zaio honi aurre, twitterrez ari denak ez bere burua zentsuratzeko?

@ERREHARRIA: Gure sarekadan Def Con Doseko kantaria ere bazegoen. Berak crowdfunding bat egin zuen eta hiru egunetan batu zuen dirua. Nire herrian hasi dira diru bilketa antolatzen. Txiolari bakoitza era batekoa da, ez goaz sumario berean… hori dena traba da aurre elkarrekin egiteko.

@JEGURZEGI: 14-15 atxilotzen gaituzte aldi berean baina ez da makrosumario bat: batzuek aurre egin nahi dute, beste batzuek negoziatu espetxea saiesteko…

ARBELAITZ: Orain arteko Araña operazioetan saiatu gara oihartzuna ematen, baina ez dugu egin elkarlan kolektiborik. Norbanakoak babestuko dituen erakunderen bat sortu beharko litzateke.

LABAIEN: Kolektiboan antolatuta gaudenoi tokatzen zaigu norbanakoak ere babestea.

ARBELAITZ: Kasu hau baliatu dezakegu bola gero eta handiagoa egiteko eta gero eta zailagoa izan dadin gauza bera egin dezaten beste kazetari edo herritar batekin? Azken kasu honek nazioartean hartu oihartzuna hartu du…

Lortu behar duguna da Euskal Herrian ez Mozal Legea aplikatzea. Hego Euskal Herrian 700 isun jarri dira Mozal Legea martxan denetik. Hemengo administrazioa ari da aplikatzen Mozal Legea. Presio soziala egin behar dugu, kasu honekin oraindik isilik dauden erakunde publikoak mintzatu daitezen. Gonbidatu behar ditugu Mozal Legearen kontra adieraztera, lege hau demokraziaren kontrakoa delako. Eta hurrengo pausoa da ez dezatela aplikatu.