Rossano Ercolini: “Ez dago hondakinik, materia baliotsuak baizik”

Atalak: Sailkatugabeak

Rossano Ercolini garaipen zeinua egiten, maiatzaren 8an Donostiako erraustegia egin nahi duten orubera bisitan.

Irakaslea da Rossano Ercolini, eta ideia nagusi hau helarazi zigun herritar eta politikariei, zabor poltsa ireki eta begiratzeko umeen begiekin: “Etorkizuna ikusiko dugu horrela. Umeentzat etorkizuna oso luzea da, beste 80 urtez biziko direlako; umeena da etorkizunaren ikuspegia. Politikariak: begiratu umeen begiradarekin, eta horrela ikusiko dituzue zuen erabakiek dakartzaten ondorioak etorkizunean. Egun politikariek hurrengo bost urteetara bakarrik begiratzen dute. Pentsatu behar dugu zer gertatuko den 30 urtera, erraustegia egiten badugu edo aldiz, atez-atekoa jartzen badugu martxan. Politikak gai izan behar du etorkizuna aurreikusteko, bestela politika desastre bat da”.

Donostian egingo den erraustegi proiektuaz, sendo mintzatu da: “Ez utzi eraikitzen. Ezkorrak izan gaitezke batzuetan, ezin dugulako aurkariaren indarrik gutxietsi, baina uste dut ez dagoela benetako baldintzarik eraikitzeko. Benetako zentzu onaren kontrako iraina izango litzateke”.

Balioa duena segundo batean zabor bihurtu?

“Ekonomia zirkularraren Europako zuzentarauak dio %75 haziko dela oinarrizko materialen beharra. Zer egingo dugu materia horiek lortzeko? Hondakinetatik atera: kobrea, altzairua, urrea, zilarra… Balio gutxiko plastikoekin 13 material egin daitezke (Europak ez dauka petroliorik! Oso garestia da plastiko birjina egitea). Horrek dakar lana ematen diogula jendeari. Birziklatzearen plan nazional bat behar da Gipuzkoan. Egun ekologia eta ekonomia elkarren eskutik doaz. Hasieran industriak esaten zigun ‘ez zaigu interesatzen’, baina ikusi dute funtzionatzen duela, adibidez, paletak egiteko, edo lorontziak, edo ur hodiak, edo fruta kaxak egiteko… Uste dut enpresen munduak benetan duela interesa materialak berreskuratzeko. Aldiz, politikariek jarraitzen dute industria zikinaren interesen atzetik.

Italiako hiri askotan zehar 115 denda daude Mercatopoli izenekoak, gauza erabiliak berriz saltzen dituztenak. Ikerketek diote gazteei gustatzen zaiela bigarren eskukoa erabiltzea, interneten ohitu direla horretara. Politikariei eskatu behar diegu ez denborarik galtzeko konponbide zaharretan, etorkizunaren kontra doazelako, baita osasunaren ikuspegitik ere.

Hondakinez ari garenean, nola eskuetatik pasatzen diren, denok gaude inplikatuta. Denok dakigu zertaz ari garen hizketan. Jendeak ulertzen du nahasten badugu organikoa gainerakoarekin, hondakin bihurtzen dela. Baina bereizten baditugu, ez da zaborra, materia baizik, baliotsua dena, lanpostuak sor ditzake eta natura zaintzen lagundu.

Cappanorin aztertzen dugu errefusa poltsa grisen barruan zer dagoen. Hiru multzo daude:

1.- Oker sailkatutako hondakinak. Zein da horren aurreko terapia? Heziketa eta laguntza ekonomikoa, ongi egiten duena saritzea.

2.- Berrerabilgarriak diren objektu eta arropak. Terapia zein den? Berrerabilpen eta konponketa zentroak.

3.- Gainerakoa. Hori ekoizlearen ardura da. Komunitateak arazoaren %80 konpontzen du, birziklatzen dugun herritarrok gure ardurari erantzuten ari gara. Baina %15, birziklatu edo konpondu ezin dena ekoizlearen arazoa da, gaizki diseinatuta dagoelako. Birdiseinatu hori, sistemaren urdailean kalte eragiten duelako, ezin duelako sistemak digeritu. Hasi lanean hemendik gutxira beste diseinu bat izan dezan. Europa mailako proiektua egin dugu, Live+ izenekoa. Badakizue zerk bultzatu duen Europako komisioa proiektu hau diruz sostengatzera? Konbentzitu dira elkarren etsaiak garenak, Italiako Zero Zabor mugimendua eta paper fabrikak, elkarrekin lanean ari garelako. Izan ere, paper industria handia dugu eta askotan egin nahi izan dituzte papergileek erraustegiak, paperaren bilketan aurkitzen diren materia ez puruak (plastikoak) erretzeko”.

Erraustegia edo atez-atekoa

“Ni Donostiako politikaria banintz, nire buruari galdetuko nioke: zer gertatuko da errauskailua eraikitzen badut? 30 urtez elikatu beharko dut, eta Hernanin eta atez atekoa martxan duten gainerako herrietan ez badituzte biltzen behar diren hondakinak, urrunagotik ekarri beharko ditut. Alemanian horixe gertatzen da, bost milioi tona hondakin inportatzen dituzte Britainia Handitik, eta Britainia Handiak ez du nahi erraustegirik. Napolik ere ia debalde bidaltzen ditu Rotterdamera.

Politikariek erabiltzen dituzten argudioak beti berak dira: ‘nik Vienak bezala egin nahi dut, haiek erraustegia hiriaren erdian dute’. Bale, baina esan ezazu Vienan gaikako bilketa %42 dutela. Danimarkan hondakinen %70 errausten dute, eta martxan jarri dute lege bat pixkanaka erraustegiak ixteko.

Politikaria banintz, galdetuko nuke: zein da eredurik onena Donostiarentzat? Ljubljanakoa? 300.000 biztanleko Ljubljanan erraustegia erabiltzea proposatu zitzaien baina Zero Zabor izatea aukeratu zuten. Ljubljana Green Capital da, 100 kilometrora dago Vienatik, eta ez dute esan ‘Vienak bezala egin nahi dut!’. Haiek esan dute ‘ez dugu nahi errausketarik, Zero Zabor izan nahi dugu’.

Zero Zabor aukera bat da aurpegi on bat bilatzeko modernitateari. Modernitatea ez dago lotuta makinarekin, konponbidea ez dator azken belaunaldiko errausketa modeloarekin. Beste era batera egin badaitezke gauzak, zergatik ez kopiatu Hernani? Italian atez atekoaren aldeko herritarrei terrorista deitzen diete, baina gero dirua herritar terroristen patrikatik ateratzen dute. Ongi badoa haiek irabaziko dute, gaizki ateratzen bada herritarrek ordainduko dituzte galerak. Diruaz ari garenean, egon behar du prozesu parte-hartzaile horizontal batek, erabakia hartu baino lehenago. Erraustegiak ez du atzera bueltarik. Zergatik hautatu hori, garestia baldin bada eta hondakinak inportatu behar baldin baditu? Beste era batera egin badaitezke gauzak, zergatik jarri arriskuan etorkizuneko belaunaldien bizitza?”.

Publikotik galdetu diote ea atez atekoa ez den beste gaikako bilketarik ezagutzen duen: “Italian estatistikak esaten digu gaikako bilketa egiteko modurik onena atez-atekoa dela. Gerta daiteke hamar-hamabost urtera hurbiltasun sistemek funtzionatzea, herritarrak ohitu direnean, ohartzean ez dagoela hondakinik, baliabide baliotsuak baizik. Austriako zenbait lekutan badituzte halako irla ekologiko edo ekogune batzuk: ez dago zaborrontzirik kaleetan, ekogune horiek zainduta egoten dira, eta zenbat zabor ekarri, hainbat ordaindu behar duzu. Ordenon probintzian txartel elektronikodun edukiontziekin hasi ziren baina sistema aldatu behar izan zuten eta atez-atekoa hartu dutenetik gehien birziklatzen duen bigarren eskualdea da. Florentzian zonalde batean edukiontzi txipdunen sistema hori erabiltzen dute, baina bilketa oso zikina da.

Atez atekoaren indarra da herritarra sentsibilizatuta dagoela. Esaten ziguten ‘herritarren askatasuna ukatzen diguzue’, herritarren askatasuna edukiontzietan balego bezala! Umeen begiekin begiratu behar dugu eta ulertzean zaborrak ez direla zabor, materia baliotsu baizik, gauzak aldatzen dira. Errepidean arautzen denean 120 kilometro orduko abiaduran ezin dudala joan, umeak hiltzeko arriskua dudalako, ez naiz inoren askatasuna mugatzen ari.

Politikariek kontuan izan behar dute gure planetaren zaindariak direla, ez jabeak. Datozen belaunaldien zaindariak gara. Zer arazo dago atez atekoa jartzeko? Bildu dezakegu atez-ate organikoarena bakarrik eta gainerakoa garbiguneetan, baina kutsatzen duenak ordainduz”.

Borrokaren poza

Cappanoriko borrokaren bilakaera azaldu du, umore handiz: “Hasiera hartan, herritarren babesa genuen baina ez mundu zientifikoarena. New Yorkeko kimikari irakasle bat ekarri genuen eta 1996ko urtarrilean topaketa egin genuen Luccako gobernuaren jauregian: etorri ziren politikariak, irakasleak, aktibista asko, herritarrak, prentsa… arrakasta handia izan zuen. Amaieran festa antolatu genuen herriko auzo batean: Energia handia zegoen, 50 aktibista ginen elkarturik, ulertua genuenak bide onetik gindoazela, misio eta helburu bat genuela. Gurea garaileen historia da. Amore eman bagenu, Cappanorin erraustegia egin balute, inor ez zen arduratuko Cappanoriz. Herrian jendea oso harro dago, gaiak pasioa sortzen du, eta jakintza kolektiboa ere bai. Eta orain aditurik garrantzitsuenak gure alde daude!

Luccako probintzian (Toscana) zazpi erraustegi ixtea lortu dugu: bi hiri hondakinetarako eta bost industria hondakinetarako. Hasieran esaten ziguten ezetzaren alde besterik ez genuela egiten, baina ezetz esan behar genion erraustegiari, 30 urtez nahi ez genuen etorkizun batera bideratuko gintuelako. Hasieratik esan dugu baietz, beste bide hau nahi dugula hondakinen arazoa konpontzeko. Hasieran alkateari bilera eskatzean ez zuen inoiz denborarik gurekin biltzeko, ez ginen inportanteak beraientzat. Obamarekin egon eta gero harrotasun pixka bat sentitu dut, alkateak baitira orain nirekin egoteko ilaran egon behar dutenak. 2013an Goldman saria eman zidatenean ‘heroia’ nintzela esan zidaten. Ez exajeratzeko eskatu nien, eta eurek erantzun ‘bai, zu heroia zara, frogatu duzu pertsona arruntek gauza handiak egin ditzaketela’. Askotan pentsatzen dugu kaleko jende arruntak ez dugula ezer pintatzen, boterea dutenek erabakitzen dutela dena. Baina ez, gu oso inportanteak gara, pertsonok egiten dugu diferentzia. Etxean gelditzen bagara alferrik da. Erakutsi digute zinikoak izaten, baina zibikoak izan behar dugu.

Harako hark zioen moduan, hasieran baztertuko zaituzte, gero kriminalizatu, zoaz aurrera eta irabaziko duzu, mundu osoa egongo da zurekin. Italian 30 erraustegi ixtea lortu dugu eta estatistikak dio biztanleria aurka dagoenean, ez direla eraikitzen.

Aktibistak bakarrik sentitu ohi gara baina ez da hala, komunitate handia gara, beharrezkoa da konektatzea eta esperientzia onak partekatzea. Elkarrekin izango gara indartsuagoak, esperientzia batek bestea indartzen du, arrakastak sozializatu behar ditugu. Beste herrialdeetako garaipenak gureak ere badira. Erakutsi zuen garaipena, horrela, planetaren beste herri batzuetan esango dute ‘Gora Hernani!’. Espero dut irakurtzea garaipen hori, Donostian ez dela egingo erraustegirik.

Zuhaitza bezalakoak gara, aktibistak gara sustraiak. Baina sustraiak lehortu egiten dira hostoek ez badute oxigenorik hartzen, eta horretarako zuhaitzaren adarrak dira jakintza globala. Gurea bezalako udal txiki bat iritsi gara San Frantziskoko badia baldintzatzera. Besteen praktikarik onenak hartu behar ditugu. Hernaniko auzokonposta oso praktika ona da, Poloniako udal batek martxan jarri nahi badu Hernanira etor daiteke, esperientzia ezagutu eta konpartitzeko. Zero Zabor ez da zenbakiekin azaltzen: ez dut sinisten zenbakietan, kontakizunaren bitartez garatzen den jakintzan sinisten dut.

Aktibistok urte askoan entzun dugu bisionario ergel batzuk garela. Baina komunitatearen bilakaerak arrazoia ematen digu, egun %80 birziklatzen da. Hasieran Italian 24 Zero Zabor herri bakarrik zeuden, egun 226 dira. Europan 350-400 bitartean dira. Egin dezagun apustu politikariekin: hamar urte barru mundua gure norabidean joango dela. Gurea ez da borroka zibiko bat etorkizunera begira dagoena, egunez egun ekintza zehatzak egiteko gai dena baizik. Hau iraultza kultural bat da, eta iraultza kultural bat ez da gelditzen”.

Atez-atekoa: hobekuntzak elkarri ikasiz

“Sei urtera nator berriz Hernanira, eta gauza asko aldatura ikusi ditut herrian. Gauzetako batzuk nire udalerritik kopiatu dituzue, eta gure herritarrak oso harro daude horregatik. Baina oso pozik ikusten dut gu baino hobeto ari zaretela: aldaketak sartu dituzuelako, eta nik kopiatu nahi dizkizuet, esaterako, konpost kutxak. Herritarrek konposta egitea askoz hobea da. Atez atekoak funtzionatzen badu da jendea ados dagoelako. Beti dago herritarren bat ohitura txarrak dituena baina biztanleen %98k gizalege handiz jokatzen du eta horrek izan behar luke albiste, baina beti ateratzen dute medioetan %2 hori, gaizki bereizitako zaborren argazkia”.

Maiatzaren 14an Florentzian, 29an Donostian, 30ean Parisen

“Datorren larunbatean manifestazio handi bat egingo dugu Florentzian, ‘errausketari ez’ dioten amek eta Zero Zabor Italiak antolatuta. Hainbat talderen babesa lortu dugu, baita Australia, Filipinak, Alemania, Ingalaterra, Espainia, Frantzia… zuzeneko emanaldia egingo dugu Facebook bidez.

Maiatzaren 29an Donostian egingo den giza katerako babes osoa ekartzen dizuet. Batzen diren eskuak indar zeinua dira, ahalduntze zeinua, indartsuak gara elkarturik gaudelako eta argudio onak ditugulako. Egin dezagun Usurbilek eta Hernanik bezala, jarrai dezagun haien bidetik, ez errausketaren bidetik. Gonbidatzen zaituztet gauza bera egitea, garrantzitsua da Europari erakustea zer gertatzen den Donostian, Europako kultur hiriburua izanik, gehiago. Politikariak urduri jartzen dira sumatzen dutenean beste begi batzuk daudela begira. Sare sozialek mundu osoko begiak erakarri ditzakete eta halakoetan politikariak ez dira hain erasokorrak izaten.

Maiatzaren 30ean Parisen Zero Zaborren festa egingo dugu, eta hor bilduko gara Zero Zabor herrietako ordezkariak”.

Heziketaren argudio-tranpa.

“Umeek ez dute liburuetatik ikasten, adibideetatik baizik. Eta helduok berdin, ez gara hain ezberdinak. Pertsonok begiratzen dugu nola jokatzen dugun. Pertsonek, batez ere, ereduak, adibideak ikusten dituzte eta orduan funtzionatzen dute. Helduok izan behar dugu haurren eredu eta askotan ez gara. Ume inplikatuenari etxean esaten badiozu ‘nik nahi dudan tokian botako dut platano azala’ frustratuko da. Batzuek diote ‘orain azalduko diegu umeei nola zaindu mundua 20 urte barru, baina bitartean erraustu behar dugu’. Ez, atzo hasi behar genuen atez-ateko kudeaketarekin, eta ongi egin bitartean umeak hezten jarraitu. Saiatzen dira erabiltzen heziketaren argudioa aldaketak atzeratzeko. Eta ez. Heziketaren alde gaude, baina atzo hasi behar dugu lanean jendeari ahalik zerbitzu onena emateko”.