Pello Zubiriaren hitzaldia Gipuzkoa Zutik! ekimenean: “Erraustegia eta gizarte eredua”

Atalak: Gipuzkoa Zutik!, Herri mugimenduak

Pello Zubiriaren hitzaldiak ireki zuen Gipuzkoa Zutik! kanpalekuko egitaraua, maiatzaren 30ean. “Errausketa eta eredu soziala” izenburupean, Gipuzkoako Foru Aldundi aurreko ibilbidea jendeak eta hitzak hartu zuen. Bertaratutako askorentzat errausketaz entzungo zuen lehenbiziko hitzaldia zen. Erraustegiaren aurkako mugimenduari ere egin zion bere ekarpena hitzaldiak, gaia bere zabaltasunean azaldu baitzuen (osasunean eta proiektuaren ezaugarri teknikoetan zentratuagoak diren hitzaldiak eskaini izan dira orain arte). Hitzaldia baliatuz P. Zubiriak egin zuen beste ekarpena, animoena izan zen, Gipuzkoa Zutik! ekimenean (euri zaparradak zaparrada) ekin eta ekin ari direnei indarrak eta arnasa emateko mezua ekarri baitzien: “Opa dizuegu irautea. Batzuek ez gara egongo nahi bezain beste, baina horrek ez du esan nahi jendea zuekin ez dagoenik, sare sozialetan ere nabaritzen da”. P. Zubiriak eskerrak ere eman zizkien: “Emozionatzen gara zuek hemen ikusita, gazte jendea sinistuta erraustegia itxi daitekeela eta gogo horrekin lan eginez. Badelako garaia zerbait egiteko. Erraustegiaren kontrako borrokan batez ere adin bateko jendea aritu gara: etxeko sukaldea manejatzen duenak daki gehien hondakinez, eta gehienetan emakumeei tokatzen zaie, tamalez, hori kudeatzea. Logikoa da gazteek gutxiago parte hartu izana, eta eskertzen dugu hemen dagoen aire berri eta mugimendu hori”.

Hauek dira azaldu zituen ideietako batzuk:

‘Erraustegia eta eredu soziala’ hitzaldia hasi da @pellozubiria-ren eskutik. #GipuzkoaPlazara pic.twitter.com/uuKfVMjChf

— ARGIA (@argia) 2016(e)ko maiatzak 30

Occupy Wall Streetek zion bezala…

Eredu soziala dena da: eredu soziala da, baita ere, zuek ezin euri zaparrada baten erdian Aldundiaren azpiko arkupeetan babestu ahal izatea: herritarrok diruz ordaintzen dugun erakunde publikoko politikariak esatea ezin garela hor egon, eredu soziala da. Ez dago eskubiderik. Eskubiderik ez dagoen bezala, Zubietara (erraustegia egin nahi duten orubera) egin zen martxan esateko “kontuz, ez zeharkatu hesiak, eremu pribatuak dira”. Nola izango da hori eremu pribatua? Egungo agintariak zarete kostuak kolektibizatu eta etekinak pribatizatu dituzuenak. Hori da 2008ko krisitik denok ikasten ari garena, eta Occupy Wall Streetek sozializatu duen ideia.

Krisitik ikasi ditugun beste hainbat gauza

Non egon gara azken urteetan gure belaunaldikoak? Irudipena daukat ibili gara kaneloarena egiten, ustez hainbat eskubide lortu genituela eta bitartean boteredunak guri osten aritu dira. Erraustegia ere logika berarekin egiten den jokaldi bera da: zorra utziko dizue zuei eta ondorengo belaunaldiei eta pozoitu egingo zaituztete. Zorabio horren erdian, errausketaren kontrako mugimenduan hasi ginen NIMBY batzuek bezala (Not In My Back Yard, edo “ez nire etxe ondoan”): Ez ginen mugitu Bizkaian Zabalgarbi egin zutenean, eta pertsona bera da Zabalgarbiko plana egin zuena, Zubietako plana egin duena, eta Rezolan zementu fabrikan pneumatikoak erretzen dituena.

Ikasi dugu, baita ere, gure ezjakintasunaz baliatzen direla. Ez dakigula ezer hondakinez. “Ez arduratu basuraz, eman niri poltsa eta ni arduratuko naiz”, hori da zabaltzen diguten mezua. Badirudi “arazoa” desagerrarazten digutela, baina gezurra da, hondakinak ez dira desagertzen. Hondakinak dira giza baliabideek mugitzen duten aktibitate guztien %90. Egiten dugunaren %10 soilik baliatzen dugu, gainerako denarekin zerbait egin behar dugu. Denon problema bihurtzea batzuen negozio, hori da euren planteamendua.

Ikasi dugu gure hondakinak konpondu nahi ditugula urrutira bidaliz: aldatu zure ordenagailuak azkar, zure mugikorrak azkar, eta gero bidaliko ditugu Afrikara, eta haiek egingo dituzte guk egiten ez ditugun birziklapen lanak. Eta urrutiratzen ditugu denboran. Zenbat denbora behar dute gauzek desegiten? Latek 50 urte, plastiko batzuek ehunka urte, fardelek 450 urte… Aurkitu dugu sistema oso on bat hemendik 1.000 urtera etorriko diren jendeek jakin dezaten zer nazkagarriak ginen eta zer opari utzi diegun.

Sistemak erakutsi digu gure hondakinak gorrotatzen. EAJk zabaldu zuen kartela, atez atekoaren ondoan arratoi handi bat ageri dena, zentzu onari burla egitea da. Badirudi Usurbilen, Hernanin eta atez-atekoa dagoen gainerako herrietan arratoi handiagoak sortzen direla. Pixka bat bakarrik pentsatzen jartzea nahikoa da: arratoiak? egongo ez dira bada? eta berdin berdin daude arratoiak kontenedoreetan! beti ezagutu ditugu arratoiak kalean.

Langile prekarioak bihurtu nahi gaituzte, baina burgesen kontsumo ametsekin. Barrio pobreenetan ikusi dira gehien zabor poltsak zintzilik balkoietan. Ez daukagu bizitzeko erraztasunik, eta okurritzen zaigun protesta aukera bakarra da nahi dugunean basura ateratzeko libertatea izatea. Lasarten, esaterako, inork ez du errespetatzen zaborra ateratzeko ordutegia eta kontainerretan zehaztuta jartzen du, e!

Hemen dena labeekin konpondu nahi dute

Alfonso del Valekin ikasi genuen gauza oso xinple bat: errementariak dena konpondu nahi du burdinarekin, arotzak egurrarekin, eta hemen enpresa batzuek espezializatuta daude galdaratan. Nuklearrak, erraustegiak, zementu-fabrikak, denek oinarrian berdin funtzionatzen dute, dena konpondu nahi dute labeekin. Zabalgarbi enpresaren jabeetako bat da SENER, nuklearrak ere egiten dituena. Ez da kasualitatea erraustegietan txapeldun Frantzia izatea, nuklearretan ere halaxe direlako.

Konpainia berak dira errauste planta egin nahi dutenak: FCC [Koplowitztarrena], ACS (Florentino Pérezena). Enpresa horiek funtzionatzen dute, zerbitzu publikoen kudeaketa pribatuan dihardutelako. Alegia, atez atekoa egin eta %80 birziklatu, edo %20 birziklatu, berdin berdin pagatu beharko diezulako.

Talkan: irtenbide garesti eta merkea, teknologia xinple eta konplexua

Konturatu gara hondakinen gaian soluzio merkeak badaudela. Orendain da Gipuzkoako lehen Zero Zabor herri txikia: txabola txikietan bideratzen dute gaia, planta erraldoien inongo premiarik gabe, eta urtean biztanleko 40 kilo baino gutxiago sortzen dute errefusetan.

Talka egiten dute teknologi xinpleak eta teknologi konplexu zentralizatuak. Ikusi besterik ez dago Zabalgarbiren argazkia, atzean Bilbo ageri dela. Ziklo konbinatuko plantaren ondoan dauka TMB planta bat (Tratamendu Mekaniko Biologikoa egiten duena). TMB bat izan daiteke Usurbil-Oñati-Hernanin sortzen ditugun 40 kilo errefusak inerte bihurtu eta betelanak egiteko, edo TMB bat izan daiteke Bilbo eta Baionakoa bezala: birziklatu gabe dena horra bota, gauza gutxi batzuk bereizi, gainerako dena lehortu, eta behin lehortutakoan hori guztia erre. Argazkian ikusten da Artigaseko zabortegia ere hortxe dagoela, beraz, erraustegiak ere zabortegia behar du.

Eredu talkaren beste adibide da lan indarra: kamioi handi eta robotizatuak nahi ditu eredu batek. Eta beste ereduak behar dituena langileak dira, kuboak banan bana hartuko dituztenak, ongi bereizita dauden begiratu eta biltzen dituztenak. Sistema horrekin lanpostuak sortzen ditugu.

Intoxikazioa (informazioarena)

Oligarkiaren hirugarren zangoa, Diario Vasco da. Ikusi besterik ez dago Gipuzkoa Zutik!-en ari zaretenoi zer kasu egiten dizuen. Baina azkenean kasu egin beharko dizue, agenda markatzen ari zarete-eta.

“Donostiako su artifizialek gau bakarrean gehiago kutsatzen dute erraustegiak urtebetean baino”. Hau esan eta publiko egiteko arduragabekeria duenak, ez du eskubiderik etxe horretan [Aldundia seinalatuz] agintzen egoteko.

Mezu nahasgarriekin lortzen dutena da jendea liatzea, tabernako hizketaldietan entzuten ditugu zer komentario botatzen diren, azkenean herritarrek esan dezaten “ze lio, dena da denaren berdina” eta ez horixe, dena ez da berdin.

Erabakitzeko eskubidearen prostituzioa

Gakoa ate birakariak dira, edo Berriak erabili ohi duen moduan (eta asko gustatzen zait esateko modu hori): ate-errotak. [Xabier Garmendiaren ibilbidea azaldu zuen (artikulu honetan du dena azaldua P. Zubiriak)]. Asteazkenean (maiatzak 25ean) egin du publiko Aldundiak erraustegiari buruzko dokumentazioa eta  herritarroi hilabeteko epea eman digu errekurtsoak egiteko. Baina urteak dira plana egina zutela. Horien eskuetan gaude eta ez dugu horien eskuetan egon behar. Eskubidea dugu talde batek planifikatu ditzan hondakinak Gipuzkoan, parte hartuko dutenak alderdi politikoek, baina baita herritar taldeek ere eta independenteek, guztion artean hondakinak ahalik ongien kudeatzea lortzeko.

Erabakitzeko eskubidearen prostituzioa da herriz herriko hondakinei buruzko galdeketena: nik ez daukat inongo eskubiderik bozkatzeko ea Usurbili bidali nahi dizkiodan 50 kilo errefus edo 240. Eta hori ari gara bozkatzen mila lekutan. Eta ez daukagu eskubiderik. Ez dugun bezala eskubiderik Lasarteri edo Usurbili inposatzeko erraustegi bat, alternatiba martxan dagoenean: Italian Treviso eskualdea neurriz Gipuzkoa bezalakoa da eta zero zabor lurraldea da, urtean biztanleko 40 kilo sortzen ditu.

Rossano Ercolinik (Europa Zero Zaborreko lehendakaria) Hernanin esaldi hauxe utzi zigun: “Hemen denok hitz egiten dugu demokraziaz. Baina bata da behetik gorako demokrazia eta bestea da korporazioen diktadura”.

Bihotza duenak ez du beste inoren herrian nahi

Hernanin sinadura bilketa abiatu zen atez-atekoa ez jartzeko eskatuz. Ordura arteko lana bazirudien hankaz gora jarriko zela. Emakumeak izan ziren gai arazoaren irtenbidea beste era batera planteatzeko: Maialen Lujanbiok askatasun osoz egin zuen bere manifestua, “eskuak zenbat dezakeen”. Mezuak planteatzen zuen “egin dezagun froga”.

Oñatiarrek ere lezioa ederra eman ziguten (Antzuolak ere bai), erraustegitik gu baino urrutiago egonda, apustu egin baitute herritar guztion alde. Bertako pintada batek dioen bezala: “Burua duenak ez du erraustegia bere herrian nahi, eta bihotza duenak ez du beste inoren herrian nahi”.