Ekintza zuzenak antolatzeko hainbat gako

Atalak: Gipuzkoa Zutik!, Herri mugimenduak

Lurralde Askeako hiru kidek dinamizatuta, “Herri desobedientzia tailerra” burutu zen Gipuzkoa Zutiken ekainaren 22an. Makina bat desobedientzia ekintza burutu ostean, aurrera begirako urratsak adosteko geratuak ziren asanbladan, zikloa biribiltzeko. Bitxia ere izan zen esperientzia indartsu honen lehen faseko “nolabaiteko azken” egunean teoriara ekartzea hiru asteetan momenturo praktikara eramandakoa. Irririk eragin zuen, azalpen argiek transmititzen zuten teoria hori norberak aurreko egunetako praktikekin konparatzeak; beti parean ez zetozen seinale. Hemendik aurrerako ekintzak egiterakoan irizpide gehiago izateko balioko die tailer honetan landutakoak, dudarik gabe.

Euskal Herrian ez dago desobedientzia zibil publikorako aukerarik

Ideia horrekin ekin zion Lurralde Askeako kideak “herri desobedientzia” proposatzeari: “gaiak milaka daude. Baina Euskal Herrian badago nahikoa masa kritikorik, desobedientzia zibila praktikatu, ondorioak jaso eta hala ere praktika hori zabaltzen, orokortzen joateko? Momentuz, ez dugu uste. Horregatik proposatzen dugu konfrontazio edo haustura lantzea estatuarekin eta sistema kapitalista zein patriarkalarekin, baina beste eredu bat sortzeko”. Gipuzkoa Zutik jarri zuen eredu: “ez da errausketaren kontra (soilik, kontra egitearren bakarrik), da beste eredu baten alde”. Haustura hori emateko bide hauek proposatu zituzten:

– Kulturari desobedientzia egitea: “sistema gure baitan dago. Guk gure eguneroko  jarrera, ohitura, ideien bidez, eta sistema horretan hezi garelako, elikatu egiten dugu gure praktikekin sistema hori bera”. Kontraesan horiez kontziente egitea eta kontzientzia hori kolektibizatzea proposatu zuten, bestelako praktikak sustatu ditzakeelakoan. Kolektibizatzearen, komunitatean eraikitzearen garrantzia azpimarratu zuen, horrek bermatzen duelako norberaren bizitzako kontuak izatetik, benetako pausoak ematera gizartean. Lurralde Askea ekimena 100 konpromiso zehatz lantzen eta sozializatzen ari dela azaldu zuen, eguneroko bizitza, balioetan oinarritutako beste gizarte eredu horrekin koherenteago izan dadin. “Lan hori oso sotila da. Gu etxe berean bizi bagara eta beste era batera bizitzen hasten bagara, hori zelan gizarteratzen da? Momentu batzuetan bisualizatu egin behar da, eszenifikatu”.

– Ekintza zuzena: “Ekintza zuzenak planifikatu behar dira. Boterearen, autoritatearen, erakundeen kontra doazen ekintza autoantolatuak dira”. Bi ekintza zuzen mota behintzat badirela adierazi zuen: talde txiki batek burutzen dituenak (erraustegiko hondeamakinen palanka puskatu zenekoa jarri zuen adibide), edo jendetsuak, Gipuzkoa Zutikek kalean ehunka herritarrekin burutu dituenen antzekoak. “Hemengo kasuan bezala, ekintza horiek izan daitezke espontaneoak, baina beste ekintza batzuek egiteko planifikazioa behar da”.

Euren proposamena da kulturari egiten zaion desobedientzia uztartzea ekintza zuzenekin. “Horrela giro bat sortzen joaten da, esaterako Gipuzkoa Zutiken sortu dena eta Gipuzkoa osora zabaldu nahi dena. Masa kritiko bat sortzen da, bestelako ekintzak egiteko prest gaudenona”. Gai oso ezberdinak lantzeari garrantzia eman zion, eta era berean, Euskal Herriko txoko ezberdinetan egiten dena uztartzeari.

Ekintza zuzenak eta desobedientzia zibilaren arteko aldeak

“Ekintza zuzenak egiten dira baldintza berriak sortzeko, zirikatzeko, eragiteko, herritarrak posizionatzeko… eta klabe positiboan egin daitezkeela” nabarmendu dute: eredu berri bat sortzeko. Ekintza zuzenak egiteko aurpegia estali daitekeela azaldu zuen, aldiz, “desobedientzia zibila, bere horretan publikoa da eta bere ondorioak guregain hartzen ditugu. Ekintza zuzena egin eta joan egin gaitezke edo erabaki dezakegu bertan geratu eta kolektiboki asumitu egin dugunaren ondorioa”.

Ekintza zuzena eta positiboa

“Euskal Herrian bizi izan dugun giro politikoan, gerra estrategia batean bizi izan garelako, egin diren ekintza zuzenak izan dira beltzez, ilunpetan, oso eredu maskulinoa jarraituz… gaur egun sortu dezakegu ekintza zuzen bat atsegina dena, egindakoan jendartean sentsazio atsegina uzten duena, zerbait positiboa. Ez du esan nahi ados egongo direnik denak, eta noski beti izango garela molestoak batzuentzat, ez dugulako araua jarraitzen eta ez ditugulako haien legeak betetzen”. Positiboan egiteko gako batzuek azaldu zituzten: “era koloretsuan egitea, egunez, grabatua, ahal dela ez maskulinoa”… Atsegina izan ez den ekintzen adibidea, “justu palankarena” izan zela adierazi zuen (entzuleek naturaltasunez hartu zuten kritika): “kontua ez da ekintza bera ona den edo ez. Baizik, ekintza hori nola zabaltzen den. Kontua ez da zer, baizik nola. Bideoa hori da, esan dezakegu… kutrea. Musikarik gabe, ahotsak ere entzun egiten dira… Kontua da egiten diren ekintzak oso ongi planifikatzea eta ondorena, sortu nahi duguna, atsegina izateko komunikatiboki nola zabaltzen dugun lantzea”.

Ekintza zuzenak antolatzeko gako batzuk

Ezer baino lehen bi oinarri azpimarratu zituzten Lurralde Askeako kideek: Batetik, ekintza bat burutzerakoan garrantzitsuena prozesua dela, “bidean ikasten ditugun gauzak”. Eta bestetik, denok hartu dezakegula parte ekintza batean, bakoitzaren funtzioa bere gaitasun eta mugetara egokituta. “Demagun espetxeetako 20 metroko horma igo nahi dugula. Bertigoa badaukat, edo igo eta gaizki pasatzen dut, edo parte hartu dezaket eskailerari eusten, edo garraiolari lanetan, zaintzan… denok hartu dezakegu parte, inor ez dago soberan”.

Jarraian, euren esperientzietatik atera dituzten ondorioak partekatu zituzten Gipuzkoa Zutikekoekin: “Hauek dira gure esperientziatik atera ditugunak. Zuek gehitu ditzakezue zuenak”. Hona hemen, ekintza zuzena antolatu nahi duenak kontuan hartu ditzakeen urratsak eta baldintzak:

– Lehenik, ekintzaren helburua zehaztea. “Nori zuzentzen diogun ekintza eta zer lortu nahi den ekintzarekin. Zerbait oztopatu nahi dugun, edo ekintza alai bat egin jendeari harridura pizteko…”

– Ekintza egingo den espazioa, lekua, ezagutzea. “Ekintza egingo duten kide bat edo bik ongi ezagutu behar dute espazio hori eta beste kideei azaldu”. Neurriek duten garrantzia azpimarratu zuten eta neurketak egiteko argazkiak (pertsona bat jarri ondoan eta hortik altuera kalkulatu) eta laserra zein pausoak (distantziak neurtzeko) erabiltzen dituztela azaldu zuten.

– Segurtasuna. Arriskuak baloratzea.

– Abokatuekin aztertzea ekintzak ekarri ditzakeen ondorioak. “Abokatua konfiantzazkoa eta horrelako kasuetan esperientzia duena izatea garrantzitsua da”. Kontatu zuten abokatuek pistak eman ditzaketela ekintzak egin daitezen baina ondorio txikiagoekin. “FCCz mozorrotuta bagoaz, FCG jar dezakegu hizkietan, edo errepidean ekintza egin behar badugu errepideko arauak errespetatu: seinalizazio guztia, txalekoa jantzita egin…”.

– Isunak etortzen badira, zer egingo den hitzartuta izan behar da taldean.

– Zaintza. “Isiltasuna landu beharreko gaia da, bestela askotan gertatzen da ekintza egin ostean lagunarengana joatea kontatzera. Isiltasun ezak pikutara bota dezake ekintza bera”.

– “Beldurra naturala da, eta beldurra eduki behar dugu. Ez baduzu beldurrik, agian hobe ez ekintza zuk egitea, ez baituzu neurtuko egoera”.

– Generoa zaintzea. “Neskok adibide patetiko pila bat izango ditugu, mutilek arlo teknikoa lantzerakoan, demagun, instalazio elektriko bat montatzerakoan, edo montaje bat egiterakoan entzun behar izan ditugun esaldiekin edo pairatu behar izan ditugun jarrerekin. Mutilek kontziente izan behar dute eta aurreiritzi horiek baztertu. Denok balio dugu pila bat, bai arlo teknikoan eta baita bileretako hitzartzeetan ere”.

– Jantzia kontzienteki hautatzea: ekintza guztiak egingo diren berdin jantzita (horrela ekintzak euren artean lotuta daudela identifikatu daitezen) edo ekintza bakoitzerako ezberdin jantziko den. Estalita joan edo ez “estalita bagoaz ekintzak berak hitz egiten du, baina bestalde eman dezake irudia ez dugula aurpegia erakutsi nahi… eztabaidatzeko puntuak dira”.

– Ekintza burutu ondoren bertan geratu edo ez erabakitzea.

– Komunikabideak. “Aparte doaz. Beste leku batean geratuko gara eurekin”. Ekintza zer egunetan egin hautatzerakoan, medioen agenda ere kontuan hartzen dute, noiz izaten dituzten irakurle gehien hedabideek, egun berean beste albiste oso indartsurik ez dadila egon…

– Entsegua egitea seriotasun guztiarekin, ekintzaren ahalik antzekoena den lekuan eta moduan eginaz.

– Aurrekontua kalkulatzea.

– Materiala: bertan zer geratuko den eta zer berreskuratu nahi den.

– Garraioa aurreikustea.

– Ekintza burutu osteko balorazioa: norberaren sentsazioak, izan duen oihartzuna, merezi izan duen…