Gipuzkoa Zutik: izan den bidaiaz Fernandez Savaterrekin hausnarrean

Atalak: Gipuzkoa Zutik!, Herri mugimenduak

Uztailak 1, ostirala, Donostiako Bulebarra. Amador Fernandez Savater bigarrenez bildu da Gipuzkoa Zutikeko kideekin, azken asteetako bilakaeraz informatzeko eta M15eko esperientzien elkartrukea egiteko. Fase aldaketaz aritu dira, eta denborarekin gertatutakoen balorazioak eta interpretazioak gehitzen doaz.

Gipuzkoa Plaza eta Bulebarraren arteko aldea

Lehen aldiz Gipuzkoa Zutiken egon zenetik gaur arte gertatu zena azaltzeko eskatu du Fernandez Savaterrek. Hauek, atera diren ideiak: “Gipuzkoa Plazatik bota gintuzten lehen aldian, arratsaldean, manifestazio jendetsua egin zen eta lortu genuen berriz plazara itzultzea. Koloretako oihala aurretik hartuta Ertzaintzaren parera iritsi ginenean, ikusi genuen parkeko sarrera libre zegoela. Zera entzun nien ertzainei ‘parkera joan nahi badute bale, guri eskatu digute eraikina zaintzeko’. Euren beldurra zen erakundea hartzea”.

“Gipuzkoa Plazan lo egitea zen boterearentzat arazo. Ez zuten nahi akanpatzea, baina pankartak jartzen uzten ziguten. Bulebarrean alderantziz: egon bai, baina pankartarik ez. Zuhaitzetan gelditutako zelo puskak ere kentzera behartu gintuzten!”

“Bulebarreko eta Gipuzkoa Plazako baldintzak oso ezberdinak dira: Bulebarrean hiriaren gordina bizi genuen, gaua pasatzea zaila zen… gainera Gipuzkoa Plazak sinbolismo extra zuen, asmatu bagenuen irauten…”.

“‘Ura gara’ filosofia horrekin asko irabazi genuen, baina sinbolikoki galdu ere bai, Gipuzkoa Plaza”.

Fase aldaketa

“Hirugarren desalojotik aurrera ez genuen jakin egoerari buelta ematen. Noski, gure eta agintarien arteko indar desoreka itzela da, eta hor gehiago antzeman genuen desgastea. Gero eta jende gutxiago ginen, bidaltzera etortzen ziren unean 8 lagun zeuden plazan, beraz, kanpora begira ematen zen irudia beste bat zen”.

“Hustuz gindoazen fase horretan ere gauza originalak egin ziren: akanpada ibiltaria auzoz auzo mugituz, Urgullera igo… 19:00etan jende asko biltzen zen asanbladan baina lotan jende gutxi geratzen zen”.

“‘Ura gara, gure borroka ez da leku fisiko bat, ideia bat da’ diskurtsoak kalatu du, baita herrietan ere. Orduan hiriko mugimendua husten joan ahala, herrietakoa hasi zen pizten. Herrietakoak orain jarraitzen du, fase horretan gaude”.

Beste kide batek gehitu du akanpada noiz bukatutzat eman herrietako mugimendua kontuan hartuz erabaki zela: “Esan genuen, iraungo dugu beste hiru egun, horrela Zubietako asteburura iritsiko gara eta ostiralean herrietakoak asanbladara etorriko dira… akanpadak epika hori elikatzen zuen”.

Amador Fernandez Savaterrek lorpenean jarri du arreta: “Horixe du ona, ezta? Hemen ez dela bukatu, herrietara pasa dela. Gainera, gauza batzuk ez irauteko daude eginda! Baina epe laburrean iraun izanagatik, luzera sekulako eragina dute, energiak beste forma batzuk hartzen dituelako”.

Asanbladako operatibitateaz, diskurtso politiko gutxiaz eta inklusibitateaz

Antolamenduaren ezaugarri batzuk hauek izan dira: lantaldeak sortu direla unean uneko beharren arabera, eta ez zirela lantalde finkoak, sortu bezala desagertzen zirela. Ezaugarri horrek, beste guztiek bezala, bere alde indartsu eta ahulak ditu, eta batzuek negatibo ikusten duten bezala beste batzuek justu bertutetzat dute.

Gauza bera asanbladetan landu diren gaiekin: batzuek debate politikoa bota dute faltan. Hala dio kide batek: “Zer dugu komunean eta zer ez, nondik eraikitzen dugu laguntasuna? Hori falta bada zerotik hasitako espazioan, aurretik militantea den jendeak jakintzat ematen ditu hainbat gauza, eman behar ez dituenak”.

Beste kide batek horren zergatiaz gogoeta egin du: “Egoerak asko baldintzatu gintuen: bizi-behar etengabekoan bizi ginen. Eguneroko beharra zen erantzutea ‘poliziak etortzen badira zer egingo dugu?'”. Akanpada formatuak espazio informalak sortzen zituela gehitu du, eta espazio horiek egokiago egin zaizkiola justu zeharkatzen gaituzten gaiez hitz egiteko: “Asanblada handietan diskurtso politikoak egingo ez ditugunei aukera ematen digu lasai hitz egiteko”.

Beste kide batek zehaztu duenez, “lehenetariko asanbladan bai egin zen gaien lanketa hori. Erraustegia sinboloa da, baina atzean zer gai dauden aztertu genituen (antikapitalismoa, ekologia…). Hor bihurtu zen koloretako karpa sinbolo. Baina hortik aurrera ez ginen gaika bildu, eta gehiago landu behar genuen, ‘ni hemen nago zeren…’. Horrek eragin du ezin genuela diskurtso konpartitu bat komunikatu. Horregatik, komunikazioa mugatu da gure buruaz komunikatzera. Eta hitzen eta kontsentsuen ehiztari lana egin du komunikazio taldeak”. Asanblada “hiper efizientea” izan dela azaldu du umorez, “esan, erabaki eta egin egiten genuen!”.

Beste kide batek baloratu du gaiak praktikatik landu direla, asanbladako diskurtsoetatik baino. Justu horretan egin dela ahalegina: “Egoeraren azalpena egingo duen diskurtso feminista garatua eta sozializatua dago, hein batean. Berdin ekonomia sozial eraldatzailetik azaltzen duena. Edo ekologismoaren ikuspegitik… hori guztia landua duen jendearen ahalegina izan da jada ezagutzen dugun diskurtso eta hitzak errepikatu beharrean, egiteko modu komun batean indarrak jartzea. Eraso sexista baten aurrean manifestu bat asanbladan adostea oso erraza egingo zitzaigun, baina gure barruan gertatu denean, gaia jada gure arteko harremanak dira, eta hori lantzea da gakoa. Berdin beste gaiekin, gauza bat da alderdi politikoen erakundetzea kritikatuz diskurtsoak egitea, eta bestea aztertzea ea gu gure barnean egiturak sortzen ari garen, eta nola egin behar dugun horretan ez erortzeko”.

Amador Fernandez Savaterrek iradoki du oso baliagarria izan daitekeela mailak biderkatzea: “Ongi etor daiteke hitza hartzeko espazio bat baina inora joan beharrik ez duena, kontzeptu komunak sortzen dituena, integratu egiten duena jendea… operatiboa ez dena. Nire ustez, hitzaren maila eta antolaketakoa ez du plano berean egon behar”. Gipuzkoa Zutiken asanblada “erabat” operatiboa izan bada, M15en alderantzizkoa gertatu zela azaldu du: “Delirioa zen gure ametsa, hitza hartzeko foro horretan erabakiak hartzea: erabakiak benetan lantaldetan hartzen ziren (sukaldean…). Asanbladaren funtzioa zen subidoi momentuak bizitzea, teatralizazioa…”.

Mailak biderkatzeak parte-hartzea zabaltzen duela ere azpimarratu du, oratoria gaitasunek ere botere harremanak sortzen dituztela: “Eduki hutsez mintzo garenean, diskurtso landua duenak irabazten du. Nola egin gune horiek demokratiko, hain maila jasoan mintzo ez direnak, hitza hartzeko zailtasunak dituztenak ere parte hartu dezaten? Mailak biderkatzeak laguntzen du horretan. Sol plazak zuen parte-hartzea bultzatzeko gaitasuna ez zen hainbeste asanbladan hitza hartzeko aukera egotea, baizik, plazak aktibatzen zituela bakoitzaren gaitasunak, eta politizatu egiten zuela bakoitzak egiten dakien hori. Formatu inklusiboa da gauza desberdinei leku ematen diena. Hitza hartzea bakarrik bada, gaizki goaz. Sukaldean dakienak sukaldean egiten du, haurrak zaintzea gustuko duenak zaintza zerbitzua ematen du…”.

Zer egiten dugu militanteekin? Oparitu bidaia bat zure buruari

“Praktika militantea presente egon da, eta bukaeran horiek geratu dira” bota du analisia kide batek. Beste kide batek baloratu du nabaritu duela “praktika militanteko jendeak ahalegina egin duela, aukera ikusi duenean, atzera pauso bat emateko. Eta gauzak larri jartzen zirela ikusi duenean, berriz pauso bat aurrera eman dute”.

Hirugarrenak gehitu du jende militante askoren atzera egiteko modua izan dela ez parte hartzea, plazara agertu ere ez egitea: “‘Utziko diet hurrengo belaunaldiei egiten’… esan dute. Nire ustez, pena da, zeren militante horiek birpolitizatzeko aukera galdu dute. Esperientzia honek bakoitzari ere ematen dio, ez da bakoitzak besteei aportatzen diela bakarrik. Agian, lehen esan bezala, beste debate espazio batzuk sortu bagenitu, jende militante hori joango zen, debateetan parte hartzera”.

Fernandez Savaterrek azaldu du M15en ere militanteei buruzko eztabaida eman zela: “Sol plazan militante asko geunden. Debatea piztu zen atzera egin behar al zuen. Bazirudien horien egoteko modu bakarra isilik egotea zela. Eta benetan irtenbide txarra zen, ez aportatzea. Hori da gakoa: nola egin ekarpena, dirigitu gabe? Hor dago artea, proiektu komunari aportatzea, baina horrek ekarri gabe ‘eta orain egiten da nik esaten dudana’. Lagun batek eta biok arau hau jarri genien geure buruei: ekarpena egingo dugu erabiltzen diren hitzekin, eta kezka edo behar bat dagoela ikusten dugun lekuetan. Lehenik entzutea da gakoa, eta bakoitzak ezagutza ezberdinak izan arren, bidaia berean goazela ulertzea. Horrela sortzen da berdintasuna eta berdintasun harremana da beharrezkoa”.

Hemengo militante batzuek propio ez agertu izanaz penatua dagoenak gehitu du: “Madriden baditut era guztietako lagun militanteak, eta alde handia dago sol plazatik pasa ziren militanteen eta pasa ez zirenen artean. Gauza bat da Zarako lan baldintzez teorizatzea, eta bestea Zarako langilearekin elkarbizitza partekatzea. Opresioaren esperientzia bizi dutenekin bildu eta eurei entzutea oinarrizkoa da zapalkuntzaz aritzeko”.

Fernandez Savaterrek bidaia hori opari bat dela nabarmendu du: “Bakoitzarentzat aukera bat da, transformatzen zara, eta kanpotik datorrenak nabaritu egiten du. Ikusiko dugu kapitalismoa garaituko dugun, baina horrelako opariak gutxi ditugu bizitzan!”.

Poliziarengandik urrundu, jendearengana hurbildu

Fernandez Savaterrek hala ikusten du: “Nire inpresioa da espazio politiko berri bat sortzen ari zaretela, hitz egiteko modu desberdinarekin, jende desberdina bilduz… horrek badu zerikusia jende berria sartzearekin”. Jarraian bota du galdera: “Lehen esan duzue, azken egunetan jaisten joan zela jende berri kopurua. Zergatik?”.

Poliziarekiko beldurra gakoa izan zela bota du batek. Jende asko zuela inguruan oso aldekoa, era batera edo bestera laguntzen zuena, baina parte hartzeko urratsa (eta batez ere, umeekin joatea) ez zuela eman “polizia etortzen bada…” beldurragatik. Eguna bertan pasa duenak badakiela une horiek oso puntualak izan direla, baina etxetik ikusten duenak perzibitzen duela etengabeko bataila balitz moduan.

Beste kide batek autokritika egin du: “Poliziarena ados, baina nola erreakzionatu dugu poliziaren aurrean? Tematu ginen erresistentzia plazan geratzea zela. Plazan bi astez lo egiten geratu daitekeena jende jakin bat da, formatuak mugatu gintuen: beste pertsona batzuk bere kargu  dituenak ezin du, lanordu luzeak dituenak ere ez… Pentsatu genuen bataila poliziarekin zela eta ikusgarritasuna zela lortu beharrekoa. Aldiz, pertzepzio soziala zen gu norbaitekin enfrentamenduan, eta hori ez da hain erakargarria. Oso zaila da bideratzen konbatea gu eta erakundeen arteko enfrentamendutik, gu eta kaleko beste jendea biderkatzera. Horixe da gakoa: nola gehitu jende gehiago? Auzotara ere mugitu ginen, baina zergatik? Jende gehiago elkartzea espero genuelako edo poliziak Bulebarrean ez harrapatzeko?”.

Fernandez Savaterrek M15en bizipenak ekarri ditu: “Gure lema zen, urrundu poliziarengandik eta gerturatu jendearengana. Esaterako, liburu azokara ere joan ginen, Retiro parkean izanik ezin zutelako poliziek han sartu, eta hango jendearekin hitz egiteko”.

Iraultza txiki handiez

Kide batek hala aitortu du: “Lehen aldia da gehiago begiratu dudala barrura, zer aportatu didan egunerokoak, zer esperientziak izan ditudan ondokoarekin… gauza horietan gehiago begiratu dut helburu handi eta makro estrategietan baino. Militanteak gara lehendik eta bagenekien honek hasieratik ez duela erraustegia geldituko, baina bai ekarriko zuela oinarria lantzea. Eta gakoa izan da hori komunikatzea eta gizartean eragitea, detonante izatea beste herri mugimenduentzat. Honek lortu duen handiena, oinarria lantzeaz gain, ez da erraustegia gelditzea, baizik kontzientzia eragiten duela eta jendea berriz antolatzera daramala”.

Fernandez Savater: “Erraustegia ez du zuzenean geldituko, baina sortu dezake energia bat azkenean erraustegia gelditzea ekarri dezakeena”.

Beste kide batek bide horretan adierazi du iraultzen logika lineala dugula, eta iraultza prestatzea dela garrantzitsuena, iraultza prestatzen aritzea bera dela bere horretan iraultza, bidea dela gakoa “iraultza prestatzen duen iraultzak jada ez du iraultzarik behar, bera da benetako iraultza”. Iraultza ez dela inondik lineala, askoz kontu kaotikoagoa dela eta kaosa kudeatzea dela komeria.

Eta gehitu du konfrontazio eta protesta alternatiboak sortu dituela Gipuzkoa Zutikek: “Bazen garaia kalera ateratzeko alternatibak sortzera, konfrontazioa lantzera. Hemen ere sekulakoak gertatzen ari ziren baina bazirudien errealitatea hau zela eta kito, ezin zela ezer aldatu, hau da dagoena… Limite horiek puskatzea lortu dugu”

Fernandez Savaterrek erreferentzia bat oparitu digu: François Jullienen Conferencia sobre la eficacia, konparatzen duena estrategia nola pentsatzen duten txinatarrek eta nola mendebaldarrok: “Mendebaldean lehenik helburu bat jartzen dugu eta gero plana egin. Txinatarren joera da ez planik egitea, entzutea non dagoen energia olatua eta horra igotzea. Planak eragozten digu olatua entzutea, planari adi egon behar horretan. Txinatarrentzat gakoa da erabat sentikor egotea, zerk egiten duen indartsu olatua jabetzeko. Txinatarrentzat lorezaina da estratega ona: gaizki egingo duzu landarea gorantz tiratzen baduzu, abangoardia izanez. Militante ona da ingurua ureztatzen duena. Testuinguru on bat sortzen duena, prozesuari laguntzen diona, ez dirigitzen duena. Prozesua dela inportantea, hori jakitea da kontua”.

“Sol plaza desalojatu zuten. Polizia jarri zen kantoi denetan, eta plaza hutsik. Poliziak hiru egunez egon ziren plaza hutsari eusten. Eta laugarrenean aspertu ziren, eta itzuli ginen baina indirektoki”.

Herrietako Gipuzkoa Zutiken gakoetako bat: inklusibitatea

Gipuzkoa Zutiken Donostiako esperientzia sistematizatzearen garrantzia azpimarratu du kide batek, ongi ulertu dezagun denok zein izan diren gakoak eta muina, horrela, ondoren bakoitzak nahi duena erreproduzituko du, baina esperientziaz jabetuta, “eta ez ekintza konkretuak, anekdotak edo adibideak soltean hartuta. Maskarillak jantzita egiten diren ekintzak ederrak dira, baina oinarrian askoz gauza gehiago daude, Gipuzkoa Zutik ez da errausketaren kontrako talde bat”.

Dinamika honen oinarrietako bat izan den inklusibotasunera itzuli da eztabaida. Jende ezezaguna batu izana. Herrietan noraino da posible? Lehendik bakoitzak oso rol markatua ote du, iraganak-familiak-koadrilak motxila oso kargatua? Bestalde, herrietan ez al gaude eguneroko praktikan elkarrekin aritzera behartuak? Agian bailarako asanbladek laguntzen dute bakoitza libreago agertzen?

Kideetako batek Gernikako Astra espazio autogestionatuaren adibidea azaldu du: “Astra baino lehen herri zatitua zen Gernika, beste edozein herri bezala. Prozesu oso potentea izan zen jendea batzeko, jendea asanblada joan zedin ez berea ateratzera baizik denon artean sortzera… herrietan halako gai batek jende guztiari eragiten dio. Herrietan efektu biderkatzailea handiago da”.

Inklusioa gai gakoa izanik herrietan Gipuzkoa Zutik indartu dadin, Fernandez Savaterrek proposamena jaulki du: “Eta praktika onen bilduma bat egiten bada? Astrakoaren antzera? Ikasten badugu nola egiten den zentroan jartzeko elkartzen gaituen hori (bizitza…) eta ertzera bidaltzeko separatzen gaituena?”.

Nola egin Gipuzkoa Zutik deszentralizatua eta aldi berean elkartua? Fernandez Savaterrek azaldu du M15ek kezka hori izan zuela: “M15 auzoetara joan zenean, kezkatuta geunden nola egon batuta elkarrekin ez gaudenean. Sortu nahi genuen mugimendu bat deszentralizatua eta aldi berean birzentralizatzeko gai zena. Garrantzitsuak iruditzen zitzaizkigun elementu sinbolikoak, gauzek zirkulatu zezatela, ez dispertsatu edo atomizatzeko. Jendeak behar du batasunaren indarra ere, norberari indarra ematen dio jakiteak asko garela. M15 aterki bat zen, gure auzoan egon gintezkeen 10 lagun bilduta, baina zerbait handiaren parte ginen”.

Kide batek azaldu du koloretako paratxuta ari dela jokatzen elementu sinbolikoaren papera, herri askotan hori bera erabiltzen dela ikur gisa.

Zabaltzearen kontu honekin, galdera maliziatsu eta amesti bat aireratu da: “Beste leku batzuk, Bilbo adibidez, tentatzen hasi beharko genuke?”.

* Beste kideren batek gai hauei buruzko ikuspegia partekatu nahi badu, bidali eta oso pozik argitaratuko ditugu.