Elizabeth Tolbert: Kareliako emakumeen negarraren indarra

Atalak: Bertsolaritza, Feminismoa

Europa bat-batean jardunaldien barruan, uztailaren 13an kantu inprobisazioa eta genero ikuspegia landu dute.

Elizabeth Tolbertek negarlarien ohitura oso bitxi bat azaldu du, Euskal Herriko plañiderak edo negarlariak gogora ekar diezazkigukeenak:

“Karelia-ko (Finlandia eta Errusia artean) Itkuvirsi kantuak emakume zaharrenak direla uste izaten da, eta ezkontzetan kantatzen da, ezkontzen den emakumea bere familiarentzat hiltzen delako eta parte izatera doan familian jaiotzen delako. Emozioen adierazpen performatiboa da. Emakumeak elkartzen dira, elkarrekin negar egiten dute. Ez dago publikorik, jende guztiak parte hartzen duelako. Ikertzeko bertan egon behar duzu, lotura emozionala izan”.

“Umeek jaiotzen direnean duten negar egiteko ahotsaren antzekoa jartzen dute, pertsona izatea da gakoa. Hitzek indarra dute negarka esaten direlako, sentitzen direlako, testuinguru triste horrek ematen die hitzei indarra, ez hitz direlako”.

“Hasieran ikuspegi neutroz inguratu nintzen aztertzera: ekintza pertsonala eta soziala da aldi berean. Emakumeari dagokio inguru guztiari negar eginarazteko lana. Dena inprobistatzen da: testua, melodia, hizkera karelieran. Bigarren mundu gerran Finlandiara errefuxiatu etorritakoek galdu zuten euren ingurune naturala, eta Finlandiak bereganatu egin zuen Kareliako adierazpen hau, eta egokitu, denentzat erakargarri izan dadin. Beren eremu naturala galdu dute, orain elizan kantatzen dute. Ez da errituala galdu, eraldatu egin da. Egun badago talde feminista bat aiene hauek abesten dituena, ez erritual gisa, baizik, euren identitate feminista adierazteko modu gisa”.

“Hileten moduko errituala da, sauna batean hiru egunez egiten dena, bai ezkontzera doan emakumearen kasuan, bai gerrara doan gizonezkoaren kasuan. emakumeak hasten dira aieneka, eta hitz hauen bidez bizitzatik hildakoen mundura pasatzen dira arimak, eta beste mundutik ere ekartzen dituzte mezuak bizidunengana. Esaterako, behin emakume bat negarrez ari zen hildako umeagatik, eta beste emakume batek esan zion uzteko negar egiteari, beste munduan ikusi zuela bere umea perla bihurtutako amaren malkoak biltzen, eta umea sufritzen ari zela negar egiten bazuen. Beste mundua iragana ere bada, beraz, garaien arteko zubia da”.

“Ongi sekuentziatutako errituala da, esaterako, emakumeek aieneka galdetzen dute nork egingo duen hil-kutxa, eta hil-kutxa egingo dutenak zuhaitza besarkatzera doaz, negar egitera, egur horrekin egingo dutelako hil-kutxa… Negar hori errepresentatzio bat da, negarraren naturalizazio edo aktuazio bat da, denek jokatzen dute benetakoa bailitzan”.

Hizkuntza sekretua

Ez da gramatika zehatzik erabiltzen, aliterazio asko erabiltzen da, testu enmaskaratua da, oso zaila ulertzeko, bestela hildakoek erraz ulertuko lukete eta ezpiritu gaiztoak etor litezke kalte egitera. “Nire lore polita” (amaz ari da) edo “nire artzatxoa” (aita litzateke). Itzulpen librea da, hizkuntza sekretua delako. Dio: “Nire eguzki lore, galdetzen dut nola bizi izan zenituen negar eta tristura egun haiek, hau nahigabea, ezin izan zenuelako aitak egindakoa gozatu, ezin dugu Karelia gehiago gozatu, bideak ezezagunen esku dagoelako… Saiatu zaitez egoera berrian bizitzen (ezkontzera doan emakumeari zuzendua”.

Musika ere hitzaren kontra doa, hizketan azentua hitzaren hasieran badoa, musikan disoziazioa egiten da eta bukaeran azentua egin.

Alina Repo, aienelari eta txamana

Bideoan ikus daitekeen erritualak 3 egun iraungo lituzke. Hildako bere amarekin hitz egin nahi duenean, txoko batera joan, aiene bat egin eta kontaktua izaten duela kontatu zidan Alina Repok.

Interpretazioa

Antzezpena da, oinaze emozionala somatizatu egiten da, ematen du gorputzaren zati dela. Bere hasperenak, negarra, ozendu egiten du. Negarra ez da pertsonala, soziala da, esan nahi du: gu gizatalde bat gara, elkarrekin gaude.

Soinua erabiltzeko teknikek zubiak eraikitzen ditu mundu ezberdinen artean: ikusezina, hildakoen mundua…

Zergatik diren emakumeak aienelariak? Batzuek diote emakumeak direla mundura ekartzen gaituztenak eta beraz eurei dagokiela agurtzea ere.