Katrin Oddsdottir: “Islandian konstituzioa idazteko prozesua modu irekian egin genuen”

Atalak: Sailkatugabeak

Katrin Oddsdottir (Islandia):

“2008tik 2011ra Islandiara gertatu zena azalduko dut, eta oraindik martxan jarraitzen du prozesu horrek. 2008an Islandian krisi erabatekoa izan zen. Ez bakarrik finantzieroa, baita morala eta politikoa ere. Gure banku nagusiek porrot egin zuten, bazirudien gure gizartea agortzear zegoela. Dramatikoena zen ikustea gizartea erabat ustekabean harrapatu zuela egoera hura, ordura arte ez genuela ezer espero. Porrotaren ostean protesta ugari izan ziren: gero eta jende kopuru handiagoa parlamentu aurrean elkartzen hasi zen aldaketa eskatzeko. Gure gizartean oso berria zen hori, jendeak manifestazioa egiteko zerbait larria behar du. Gobernuak dimisioa eman zuen eta hauteskundeak deitu ziren. Kalean zartaginekin aldaketa eskatzen zuen jendeak ikusi zuen bere eskariek eragina izan zutela. Jendeak ez zuen uste entzuten zietenik, baina protestek ekarri zuten aldaketa. Haserrea zen emozio nagusia. Jendeak hori sentitzen zuen ikustean ezin zuela ezer egin. Sentitu egiten ditugu eta ondoren ekin, eta ekintzen bidez emozioak sortzen ditugu.

Islandia oso txikia da, 30.000 biztanle gara, gure hizkuntza eta gure moneta ditugu. Porrotaren ostean, halako isiltasun bat egon zen, eta jendea hasi zen pentsatzen: nola lortu gizarte hobe bat? argi dago orain artekoak porrot egin duela. Uste genuen perfektua zela, ipar ereduko gizartea genuela, baina ez zen hala.

Gobernu berria hautatu genuenean zeregin handia zuen, ekonomia neurri asko hartu behar zituen, norabidea aldatzeko. Bankari asko espetxeratu zituen berariaz sortutako fiskaltza lantaldeak. Bankariek egindako hainbat jarduera legez kanpokoak ziren eta ezin ziren zigor gabe geratu. Esparru askotako adituak elkartu ziren zortzi taldeetan, zer joan zen gaizki azaltzeko eta neurri berriak proposatzeko. Lehen ministroa ere zigortu zuten, erabaki zelako bazuela bere erantzukizuna porrot hartan. Bankuek eskatzen zuten gobernuak ordain zezala zorra, eta herritarrek esan genuen ezetz, ez zegokigula herritarroi hura ordaintzea.

Horrelako garaietan aprobetxatu behar da erabakitzeko nolako gizartea nahi dugun. 1.000 pertsona hautatu ziren ausaz, gizon-emakume kopuru berarekin, herri eta hirietako partehartzea orekatuta… 1.000 lagun horiek erabaki zuten konstituzioaren oinarriak zer baliotan finkatu behar ziren. Oso esperimentu polita izan zen, jendeak parte hartu zuen, demokraziaren parte sentitzea askoz gehiago da gizarte demokratiko batean bizitzea baino. Emaitza denak interneten jarri ziren. Ondoren hauteskundeak deitu ziren eta Islandiako Kontseilu Konstituzionala sortu zen. Funtzio berezia zuen: konstituzio berria 4 hilabetean idaztea. Kode irekian egin genuen, eta jendeak bere ekarpenak egin zizkigun. Gure bilerak ere internetez ematen ziren eta feedbacka jasotzen genuen sare sozialen bidez. Legedia idazten ari ginen baina modu irekian.

Kontsentsuaren metodologia erabili genuen: bozkatu beharrean saiatzen ginen ea elkarrizketaren bidez beste ideia batek bateratu zitzakeen aurkakoak ziruditen ideiak. Elkarrekin zerbait sortzen saiatzen ginen, denentzako onargarria dena, elkar konbentzitzea baino. Kontseiluko 25 kidek aho-batez onartu zuten Konstituzioaren azken testua.

Modu irekian egitea Kontseilu Konstituzionalaren ideia izan zen, parlamentuak konstituzioa egiteko bakarrik agindu zigun, ez nola egin.

Komunikazio gidalerro batzuk ere argitaratu genuen, azalduz nola elkarri errespetuz hitz egingo genion… The Guardianen antzeko gidalerroak hautatu genituen. Dena jarri genuen interneten eta jendeari konfiantza handia eman genion, eta jendeak konfiantzarekin erantzun zuen. Eztabaida itsusia gertatu zen gai bakarra, erlijioari lotutakoa izan zen, eliza konstituzioan sartu edo ez erabaki behar izan genuenean.

Islandiako hedabideek ez zuten asko parte hartu, eta erabaki genuen gu izatea gure hedabidea, ahalik gehien zabaltzea egiten ari ginen lana. Youtuben, webgunean… Ahalik bide gehienak erabili genituen asteroko bilerak zabaltzeko. Jendeak iruzkinak egin zitzakeen.

Batzuetan ez diogu duen garrantziarik ematen diskurtsoa komunikatzeari.

Konstituzioko oinarri batzuk

Gardentasuna eta trasparentzia. Denak egon behar du zabalik, salbuespenak ezik. Informazioa eskura badago, sekulako aurrezpena lortzen dugu.

Demokrazia zuzena: botoemaileen %10ak legeak aurkeztu ditzakete parlamentuan, eta parlamentuak ez badu ontzat ematen alternatiba aurkeztu behar du eta erreferendumean erabakiko da. Botoemaileen %2k egin dezakete parlamentuak gai zehatz bati buruz hitz egitea.

Konstituzioa onartu gabe

Azkenean ezin izan zen konstituzioa onartu parlamentuan. 2013an erreferenduma egin zen eta bi herenek esan zuen baietz, guk egindako proposamena konstituzioaren oinarria izatea nahi duela.

Panamako paperek erakutsi zuten nola lehen ministroa tartean zegoen. hurrengo egunean milaka pertsona atera ziren kalera eta dimititzea lortu zuten.

Hauteskundeak egingo dira azaroaren 29an. Luze jotzen ari da konstituzioa onartzea. Ezikusia egiten ari da parlamentua herritarrek erreferendumean erakutsitako nahiari.

Ondorioak

Irekian lan eginda emaitza askoz hobeak lortzen ditugu. Sistemari asko kostatzen zaio aldatzea, baina saiatu beharra dago. Jendearen ikusmoldean ikusten da etorkizuneko demokrazia eskatzen duela jendeak, parte-hartze handiagoa izango duena, eta hori nola egin denon esku dago. Demokraziaren funtsa defendatzen ez badugu arazoak izango ditugu. Konfiantza eman behar zaio parte-hartzeari. Askoz erabaki hobeak hartzen dira talde txikietan hartutakoak baino”.

3 gako komunikatiboak

– Webgunea. Hori izan da gure komunikazio tresna garrantzitsuena. Artikuluen artxibo handi bat dugu bertan. Giza eskubideen atala ere bai, eta informazio asko. Informazio on ugari dugu webgunean eta bertatik proposamenak egiten zaizkio jendeari. Gure emailak ere bertan ageri dira eta zuzenean idatzi ahal digu.

– Facebooka ere badugu, Islandian %90etik gorak du facebooka. Efektu biderkatzailea du horrek.

– Youtuben zabaltzen genituen gure bilerak.

Hedabidea zerorri izatea oso garrantzitsua da zerbait berria egiten ari zarenean, zuk duzulako informazioaren kontrola.

Publikoaren ekarpenei erantzunez

Galdetu diote publikotik, 1.000 herritar horiek “ausaz” hautatzeko mugarik ba al zegoen, ikasketa mailak edo. Erantzun dio parte hartzeko modua landu egin behar dela, ez dela aski esatea “hasi hizketan, egin zure ekarpenak”. Herritar askok sentitzen duela lotsa edo ez duela ekarpenik egiteko, eta metodologia oso garrantzitsua dela. Baita ere esan du interneterako sarbidea %90ak duela, baina berriz egingo balu prozesu hori, jarriko lituzkeela moduak internetetik kanpo bizi diren pertsonen parte-hartzea handitzeko. Hala ere 2.000 ekarpen jaso zituztela internetez, eta hori Islandiako komunitatearen neurrirako asko dela.

Beste batek galdetu dio ea biztanle gehiagoko herrialde batean prozesu bera egingarri ikusten duen (gurean, 2 milioi ingurukoan…): baietz erantzun du, indartsu. Dena batera egin beharrean, banatu dezakegu denboran, eta funtzionamendua egokitu lekuan lekura eta jendeari eskatu bere inguruko lantaldeetan parte hartzeko. Konstituzioak modu honetara egin daitezke bai hemen eta bai Txinan.