Piotr Barczak: “Europako batzordearentzat, erraustegia ez da ekonomia zirkularra”

Atalak: Sailkatugabeak

Euskaraz agurtu du publikoa eta barkamena eskatu du euskaraz hitzaldia egin ezin duelako. Energiaren balorizazioaz mintzatuko da.

Hainbat Gobernuz Kanpoko Erakunde biltzen dira gure bulegoan, baita alderdi politikoak eta herri mugimenduekin. Europako Zero Zaborrekin lan egiten dugu eta hainbat erakunderekin elkarlanean egiten dugu lan. Hondakinen alorrean egiten du lan Europa Zero Zaborrek. Kanpaina bat egin du “lor ezazu hondakinek balio bat izatea”. Ikuspegi orokor bat hartu dugu gai honetan.

Gipuzkoa orain 2 urte ezagutu nuen eta oso inpresionatuta nago. Europan joaten naizen toki denetan kontatzen dut Gipuzkoako historia. Kontatu didate orain zerbait gaizki doala. Iaz Bilbon egon nintzen, Jaurlaritzak antolatutako hitzaldi batean, ekonomia zirkularraz. Erraustegiaren kontra hitz egin nuen, esan nuen erraustegia ez dela energiaren balorizazioa, eta harrituta geratu ziren nire adierazpenekin.

Gipuzkoa eredu da, arrakastaren historia da bertakoa. Orain esaten didate atzera egin duela Gipuzkoak 25 urte, oso tristea iruditzen zait.

Iazko uztailean ekonomia zirkularrari buruzko txostena onartu zen Europako batzordean eta besteak beste hondakinen kudeaketaz hitz egiten zen. Hasi gara aitortzen zer aukera eta baliabide material dauden. Diseinuaren eta ekoizpenaren fasean ere sartzen da txostena.

Europako batzordea ez da ingurumenaz arduratzen. Beste hizkuntza bat hitz egin behar dugu: lanpostuez hitz egin behar dugu, baldintza ekonomikoez, batzordea interesatu dadin nahi badugu. Ez nau horrek kezkatzen, baditugu argumentuak.

Baliabideen %60 zabortegietan bukatzen du. Zabortegi eta erraustegietara bideratzen denaren %90 birziklagarria edo konpost-garria litzateke konpostatze planten bidez.

Ekonomia zirkularraren barruan ez du erraustegiak existitzen Europako batzordearen arabera. Digestio anaerobikoa, biogasaren eta metanoaren ekoizpena da ekonomia zirkularrarekin bateragarria den bakarra.

Europaren eskaera

7. Ingurumen Plana 2013an argitaratu zen eta nahitaez bete beharrekoa da. Hondakinen sorrera murriztu beharra aipatzen da, elikadura hondakinak nola murriztu… Estatu kideetako batzuek diote Europan erre ahal izango lituzkeela birziklatu daitezkeen hondakinak. Hori ezin dugu onartu.

Ekonomia

Industria jarduera asko Txinara joaten ari dira, eta industria hori konbentzitu dezakegu Europara etorri dadin. Ekonomia zirkularraren norabidea hartu du Europak.

Ekonomia zirkularraren paketea: narratiba orokor bat da, eta ekintza planek 50 pizgarri aipatzen dituzte. 2030erako lortu nahi ditugu garapen iraunkorrerako helburuak.

Hiru zuzentarau nagusi ditugu: Europako esparrukoa, ontzi eta bilgarrienak eta zabortegietako zuzentaraua.

2020rako sortzen dugun zaborraren %50 birziklatu behar dugu eta 2030erako %70. Flandrian %75 birziklatzen dute jada, zergatik ezin dugu berau planteatu 2035erako? Gipuzkoan 5 urtean lortu zenuten bikoiztea birziklapen tasa. Eskatu nahi dugu muga bat, hiri hondakin solidoak isurtzeko. Murrizketa bat, pixkanaka handituko dena: zabortegietan amaitzen duten hondakin kopurua murriztu nahi dugu.

Ekoizleei ere lagundu behar diegu beren produktuak birziklagarriak izan daitezen, eta beste ekoizle batzuek zigortu euren produktuak ez badira birziklagarriak. Europak ekoizleen erantzukizuna arautu dezake, eta horrela merkatua nire ustez justuagoa izango da. Produktu iraunkorren kalitatea handituko dugu.

Prebentzioa

Ez dago prebentziorik itsasoko kutsaduraren alorrean, edo elikagaien alferrik galtzea… eta hori ez da etikoa. 2030erako adostu dute %50 murriztu behar direla elikagaien galerak.

Ekonomia zirkularrerako ekintza plana

Ziklo osoa hartzen da kontuan. Jendeak ez du sinisten ingurumenean, zoritxarrez. Horregatik, gure helburua izan behar du ekonomia zirkularrarekin diru etekinak lortzea. Diseinua hobetzea, birziklatzearen gizartea lortu behar dugu. Birziklatzeak ere kostu bat du, energia eskatzen du. Horregatik, gure helburuak zero zabor izan behar du.

Datak eta Gipuzkoako erraustegiaren presak

Ekonomia zirkularraren gaineko txostena: Europako batzordeak bere jarrera azaldu du, orain Europako Parlamentuan dago, gero Europako Kontseiluan eztabaidatuko da. 2017an hiru solaskide hauen artean negoziatuko da. Parlamentuak oraindik ez du bere jarrera argitu. 2017an ekonomia zirkularraren inguruko txostena izango dugu eta hondakinez ere hitz egingo du. Hortik aurrera dokumentuaren transposizioa egin beharko da estatu kideetan.

Gipuzkoako erraustegia 2018rako amaitu nahi bada, kontuz ibili beharko dute egutegi honekin. Eraikitze planak amaituta egon beharko du legedi berria atera baino lehen.

Badituzue argudioak esateko aldaketak daudela plan berrian eta inpaktu ikerketa berriak eskatzen dituela horrek.

Ekonomia zirkularra

– Fabrikatzeko garaia, erabiltzeko eta itzulerakoa, hiru faseak dira garrantzitsuak. Itzulera fasean, material asko berrerabil daitezke, edo saldu, edo birziklatu. Itzulera faseko denak ez dira hondakinak, negozio lerro berriak izan daitezke. Garrantzitsua da enpresa handiak ere honetan inplikatzea.

– Zirkulu batek ez du azkar joan behar, ekonomia zirkular mantsoa nahi dugu.

– Ekonomia horrek txikia izan behar luke, hondakin gehiegi eta soberakorik egon ez daitezen.

– Tokian tokikoa izan behar du. Eskuak erabiliz sailkatu behar ditugu hondakinak, ez dizkiogu beste komunitate bati inposatu behar gure hondakinak. Gure hondakinak Asiara bidaltzen badugu, baliabide bat galtzen dugu.

– Zirkuluak garbia izan behar du. PVCak baditu hainbat gai toxikoak direnak, birziklatu ezin direnak. Ezta amiantoak ere. Garrantzia handia du garbi jokatzeak.

Hondakinen kudeaketa

TMB planten helburua izan behar du ahalik gehien berreskuratzea. Materialen %33 berreskuratu dezakegu. Ez dugu materialik baztertu behar tratatu gabe. Beti ezin da kalitate goreneko materiala lortu, baina horiei ere erabilera bat lortu behar diegu, eta ez zuzenean erraustu. Birziklatu ezin dugunarekin zer egin? zergatik ez da birziklagarria? Birdiseinatu beharko genituzke. Kafe kapsulak dira horren adibide, ezin dira berrerabili. Hanburgon erabaki dute ez dutela kafe kapsularik nahi eta udal zerbitzuetan galarazi egin dituzte.

Sailkatutako bilketa oso garrantzitsua da eta errentagarria.

Enplegua

300 milioi euro kosta zitzaien Italian errauskailua sortzea eta 80 lanpostu baino ez zituzten sortu. Erraustegia kentzearen alde egin zuten lekuan 3.000 lanpostu sortu zituzten. Erraustegiak 25 urtean tranpan harrapatuta izango gaituela, kostu izugarriak dituelako. Ekonomia lineal horretan gero eta hondakin gehiago sortu behar duzu eusteko.

Hondakinak pertsonako

Danimarka da pertsonako hondakin kopuru handiena sortzen duena, pertsonak 800 kilo urtean. Hernanin 200dik 48 kilora jaitsi dute, beraz, edozein herrik lortu dezake.

Flandrian asko errausten da, baina pixkanaka erraustegia ixten joan nahi dute. Helburua 150 kilo sortzea da, pertsonako eta 2022rako 141 kilora jaitsi nahi dute.

Europan helburua da pertsonako sortzen dugun kopurua jaistea. Baita ere gaikako bilketa handitzea. Baita ere diseinu industrialak hobetzea (produktuena eta prozesuena). Industrien arteko elkarlana ere bultza behar dugu, batentzat hondakina dena beste batentzat lehengai izango baita.

Zer egin dezakegu Europa mailan?

Europak burujabea izan nahi du energian eta beraz, energia balorizazioa bultzatzen da. Hau arriskutsua izan daiteke, errausketari ateak irekitzen dizkiolako. Estatu bakoitzaren errausketa gaitasuna aztertzen du gure dokumentuak, eta ikusten da errauste gaitasun handiegia dutela. Miarritzen erraustegi bat dago eta hondakinak eskatzen ditu, beraz, zergatik ez dituzue errefusak hara bidaltzen? Erraustegi berriak sortu baino, lehenetsi beharko genuke martxan dauden erraustegietara bideratzea hondakinak.

2020rako hondakinak erraustea debekatu beharko genuke. Gutxienez, hondakin mota jakin batzuekin. Europan helburutzat jarri beharko genuke gehienez pertsonako urteko errefusa zenbatekoa izan beharko lukeen: 50 kilo baino gutxiago. Orduan, ez ditugu gaur adina erraustegi beharko. Eta tasak handitu beharko dira, erraustegi eta zabortegirakoak.

Lortu behar dugu erraustegiak egitea oso garestiak izatea, zeren askotan Europako funtsak ez dira ongi bideratzen eta erraustegiak egiteko bideratzen dira.

Balorizazio energetikoa berriztagarria denaren uste okerra ezabatu behar dugu.

Behin betiko esan behar dugu ezin diogula berriztagarri deitu nahi ez dugun zerbaiti. Hondakinak ez ditugu sortu nahi eta kito, argi eta garbi esan behar da hondakinak ez direla energia berriztagarri, ez direla hondakinak sortu behar.

Estonian argi eta garbi ikusi da errausketa eta birziklapena bateraezinak direla.

Backfilling edo betelanak: hauen kontra egitea zaila da, betelanak zabortegiak baino hobeak baitira. Baina betelanak egin daiteke soilik materiala toxikoa, arriskutsua, ez bada.

Proiektu bat garatzen ari gara, Ingurumenaren Justiziaren Atlasa, eta Zubieta hor agertzen da. Ingurumen gatazkak kokatzen ditugu bertan, eta horietako bat Zubieta da. Horrela, mundu zabalean gertatzen diren injustiziez hitz egiten dezakegu eta kazetariek horien berri eman dezakete. www.eeb.org gunean aurkitu dezakez

Publikotik galderak jaulki dizkiote:

Udal batek erabaki dezake %80ko birziklatze tasatik %40ra atzera egitea, eta ez duela inongo kalterik ekartzen. Pasaian jakinik ere errefus kopurua bikoiztu egingo dela, erabaki zuten bilketa aldatzea. Europara begiratzen dugu babes eske.

Hori da batzordearen eta legebiltzarraren papera. Legeak dio 2020an %50 murriztu beharko dela eta betetzen ez bada… zigorra jasoko dute, lege horiek betetzekoak baitira. Batzuetan politikariek gela itxietan negoziatu egiten dutelako ez dira zigorrak iristen. Oraingoz legerik ez dute urratu 2020ra iritsi ez garelako. Baina egia da hondakinak tratatu gabe eramaten ari direla zabortegietara. Susmoa baduzue datuak ez daudela ongi, eskaera batzordera jo dezakezue. OLAF erakundea ere bila dezakezue.

Nola neurtzen da birziklatzea? Bizkaiko Aldundiaren datuei kasu eginez gero, Gipuzkoak baino gehiago birziklatzen du. Organikoari kentzen zaion ur kopurua birziklapen modura kontabilizatzen dute. Tuntun aurpegia geratzen zaigu ongi egiten ari garenoi.

Europar Batasuna metodo bat eratzen ari da birziklapen tasa kalkulatzeko. Metodoa bera izango da denontzat, inork tranparik egin ez dezan. Horrela jendea engainatzeari utziko diote. Argi dago hori tranpa egitea dela.

Prognosian diote biztanle kopurua handituko dela eta aldiz, INE eta EUSTATek oso garbi diote Gipuzkoan biztanlegoak behera egingo duela. Horrez gain, lotzen dute ustezko hazkunde ekonomiko bat hondakin kopurua igotzearekin. Lotuta daude ekonomia hazkundea hondakinen hazkundearekin?

Piotr Barczak: Hazkunde ekonomikoa eta hondakinen hazkundea ez daude lotuta. Partekatzeko ekonomia sortzen ari da, non zerbitzuak gehiago balio duen produktuak baino, esaterako, garbigailu baten beharrik ez duzu, garbigailuak alokairuan har ditzakezu. Egun erosi, erabili eta bota egiten dugu. Aldiz, negozio eredu horretan zerbitzua saltzen du etxeak, eta esaterako garbigailu hori puskatzen zaizunean, eraman egiten dute eta garbigailu horren piezak beste zerbaiterako erabiltzen dituzte. Horregatik, denbora asko irauten duten produktuak behar ditugu. Epe luzera eduki nahi dituzte diru sarrerak eta produktua berreskuratu nahi dute: puskatzeko zailak diren produktuak nahi dituzte.

 ERRAUSKETARIK EZ! oihuarekin bukatu du hitzaldia.