Juan Mari Beltran, kultur kezka batzuen erantzuna

Atalak: Kultura

Kultur Astearen barruan, kontzertua eskaini zuen Ander Barrenetxea eta Andoitz Antzizarrekin batera, Larraulgo elizan, 2012ko azaroaren 30ean.

Euskal kultura zer den eta nola transmititu edo “geroratu” behar dugun da kezka unibertsitate masterretan, kulturgintzan… Aski da Beltranen kontzertu bakarra entzutea edo orain Herri Musikaren Txokoan ematen dituen eskolak jasotzea teoriak eta galderak praktikan gaindituta ikusteko. Beraz, agian benetako kezka behar luke Beltranek bizi osoan hain azertu handiz egin duena nola jaso, beste eremuetara nola zabaldu eta geroratu behar den.

Larraulen azaroaren 30ean kontzertua eskaini zuten Ander Barrenetxeak, Andoitz Antzizarrek eta Beltranek. Hernaniko kontserbatorioko bere gela hura, musika kutxa bat zen gela hura zabaldu zitzaidan berriz. Egun erretiratuta omen dago, baina Oiartzunen jarraitzen omen du musika lantzen, 5 urtetik 55 urtera arteko ikasleekin.

“Paseotxo bat egingo dugu Euskal Herrian barrena” esanda hasi zuen bidaia musikala. Geldialdi bakoitzeko aldatzen zuen instrumentua. Denak ere Euskal Herrikoak eta aldi berean Kantaurikoak, Europa osokoak edo bost kontinenteetakoak ziren, batzuk sukaldekoak, besteak ganbarakoak eta besteak plazakoak… Beltranen gelan eskura zeuden instrumentu haiek denak, ikasleek gaur hau pixka bat eta hurrengoan beste hura probatzeko, kantuetan batek hau eta besteak harako konbinatzeko. Batek txistua hautatuta, besteak txalaparta eta hirugarrenak alboka ikasi nahi zuelako egingo ziren Beltranen ikasle, baina beren ikasleak asteburu goizez kalean ikusiko zenituen txistua, dultzaina eta alboka (gutxienez), hiruak jotzen.

Kontzertu osoa izan zen folka. Kantu batzuk ezagunak ziren, eta besteak molde ezagunekoak, herri musika entzuna duen belarriak logika aise hartuko dion klase horretakoa. Eta ze aniztasun, ze aberastasun bateko jotaren eta besteko fandangoaren artean, edo batean gaita eta bestean dultzaina esan zaion jotzeko moduen artean. Kantu ezagunak, baina “hau horrela da” pentagraman idatzi ezin direnak, birsortzera “kondenatuak”. Kontzertu ostean halaxe bota zigun Beltranek: “Sagar dantza ez nuen sekula gaur bezala jo. Niri ez galdetu ze notak diren, hasten naiz eta ‘orain goitik joko dut, orain behetik’ erabakitzen dut”.

Kontzertua hasi, txalapartarekin hasi zuen. Eskola zaharrekoei ikasi zien moduarekin lehenik, eta gaur jotzera iritsi diren eran bukatzeko. Txalaparta Festak etorri zitzaizkidan gogora, eta batez ere, “Txalaparta party aparta” emanaldi hura, bere ikasle ziren Arkaitz Martinezek eta beste hainbestek tinbara inguratuz eman zutena. Txalaparta booma izan zen Hernanin, zenbat ume eta gazte pasa ziren Beltranen gelatik!

Elizako bankuetatik umeak ere konturatu ziren “hori kainabera bat da eta, alde batetik pitzatuta!”. Ahozabalik utzi zituena, izena bera zoragarria duena, euri negarra, “egur pusketa bat, haritik zintzilik”, eta bueltaka abailan eraginda haize hots izugarria ateratzen duena. Edozeri soinua ateratzeko jolasa zirudien kontzertuak. Ordu eta erdian eserita egon ziren umeentzat, musikan parte hartzea izan zen aterabide bakarra, hankekin bankua joz, txaloka… Horixe egiten zuen Beltranek, behin bertso doinu bat ikastera sartu ginen bi ahizpok, eta bide batez eskuarekin halako sonajerori eragiteko esan zidan, eta bitartean ahizpak hankarekin eragingo ziola beste zerbaiti, batek doinua goitik eta besteak behetik kantatzen bukatuz.

Beltranek musika transmititzen du. Kulturarekin, sormenarekin, jolasarekin, ohiturekin lotutako musika. Eskoletan zabalduta dagoen musikaren kontzeptuarekin (pentagramak irakurtzea, urtean sei kanta ikastea, txapelketa irabaztea) zerikusirik ez duena. Euskal musika, betikoa baina beti berria, moldekoa baina idatzi ezina, herrikoia baina sortzailearena, agortezina.