Gipuzkoa Zutik! Elikadura praktikatik landuz

Atalak: Gipuzkoa Zutik!, Herri mugimenduak

Elikadurak leku handia du Gipuzkoa Zutik plazan. Lehen egunetik jarri zen sukaldea, eta igande arratsalde hartako asanbladako azken puntua behar adina errepikatu zuen sukaldari arituko zenak “elkarrekin afalduko dugu? zenbat geratuko gara afaltzen?”.

Geroztik elkarrekin otorduak egiteko jantoki irekia da Gipuzkoa Plazakoa. Aski du edozein herritarrek inguratu (hobe otordua baino pare bat ordu abisatuta, kopuruak kalkulatzeko) eta bera ere jaten geratuko dela esatea. Ahal duenak ahal duenean laguntzen du: bazkaria prestatzen, mahai jartzen…ez kezkatu konpainiagatik: gehienok bakarka goaz, eta ondoan tokatzen denarekin egiten dugu solasaldia.

Arrikoa norberak berea egitea adostu zen lehen egunean. Bi baldekada ur jarri ohi dira lurrean, bata xaboiz eta espartzuz garbitzeko eta bestea aklaratzeko. Ura San Martin azokako iturritik ekartzen da, bidoietan. Gipuzkoa Plazako iturria (behetik gora txorrotada txiki bat botatzen duen hori) ez baita ezpainak bustitzeko bestetarako gai. Uraren pribatizazioaz, iturri publikoez eta aurrezten dugun plastikozko botilez zer pentsa eman diezaguke.

Menua dena delakoa izanda ere, prezioa beti bera: borondatea. Horrekin ordaintzen dira egin behar izan diren erosketak, sukaldeko gastuak, eta soberakinik badago, Gipuzkoa Zutik! kanpaldiko gainerako gastuetara bideratzen da.

Elikagaiekin ere, birziklapena

Egun batean eta bestean ateratzen zen gaia. Baietz, batzuek egin izan zutela lehenago. Dendek zaborretara botatzen duten janaria hartu eta prestatzea, alegia. Asteazkenean, goizean ertzaintzak behartuta Gipuzkoa Plaza utzi eta arratsaldean herritarrek plaza berreskuratu ostean, egoerak aukera eman zien janari birziklapena martxan jartzeko. Inoiz baino jende gehiagorentzako afaria prestatu behar, eta tajuzko erosketarik egiteko tarterik izan ez. Batzuek Amarara jo zuten, beste batzuek Antiguora, Aietera hirugarrenek eta beste talde bat Alde Zaharrean aritu ziren. “Badakizue zer egin beharko duzuen, ez? Burua kontenedoreetan sartu, poltsak miatu, freskoa eta ustela bereizi…” bota zuen esperientzia duenak eta merkatalgune bakoitzak hondakinak ateratzeko duen ordutegia ezagutzen duenak.

Alde Zaharrekoek, zortea

San Martin inguruan dagoen barazki eta fruta denda txiki batera jo zuten lehenik, dendariak aprobetxatu ezingo zuen elikagaien eske. “Ordu honetan… ez dut ezer. Atera berri dugu zaborra. Postrerako sagar batzuek emango dizkizuet”. Salduko lituzkeen sagarrak eman dizkie Gipuzkoa Zutikeko kideei, azpegiz bertan jaiotakoa ez dirudien dendariak. Eskertu ostean, zaborra nora ateratzen duen galdetu diete eta honek kalea seinalatu. Zuzenean jo dute bertara, kontenedorea ireki eta… dendariaren poltsarekin topo. Denak zuen alderen bat mailatua, baina beste alderen bat jateko modukoa. Eta tartean plastiko, fardel eta besterik batere ez.

Ondoko kontainerretan bila ari direla, ikaskide ohi bat inguratu da. Zer moduz bizi den, zertan gabiltzan… azalpenak ematera behartua ikusi du bere burua gazteak, eta irria ezpainetan Gipuzkoa Zutikez eta erraustegiaz mintzatu zaio. Joandakoan “ufff… ikaskide hori den pinpirinarekin… eta gu zaborretan eskua sartzen!” barreka joan dira afaria prestatuko den elkartera.

Trinitate plazako auzo-baratzea

Uaza garbitzen ari dira ordurako elkartean. “Hauexek dira azkenekoak! egunotan denak jan ditugu” azaldu du, uzta pozik erakutsiz.

Jende pila eta hiru belaunaldi ari omen da San Telmo ondoko baratzean. “Baratzaren aurretik, kristal hautsiak eta xiringak baino ez zeuden”. Hala ere, jarri orduko kendu zizkieten udaltzainek baratzearen inguratzeko harriak. Auzokonposta egiten dute bertan eta Gipuzkoa Zutik! plazako organikoa hara eramaten da.

Gogoratu naiz baratzeek hiriei akupuntura egiten diotela azaldu zuen hitzaldi hartaz.

Gipuzkoa Plazan astelehen gauean landatu zituzten uazak. Bertatik pasa zen emakume heldu bati irria loratu zitzaion hain kurioso eta koreografia osatzen zutela ikusita eta “ea jaten dituzuen!” batekin agurtu zen “bota duen euriarekin, berehalakoan, seguru!”.

Udalak ere egin nahi izan du bere ekarpena, eta ostegunean, goizaldeko 14:00etan aspertsoreak jarri dituzte martxan (normalean 8:00etan omen dute ordua). Umorea dario, ordea, mugimenduari:

Ideia ona aspertsoreena @enekogoia, gure letxuek ura behar zuten.Goizean jartzea proposatzen dizuegu,dutxatxo bat ongi etorriko zaigu.Gabon!

— Gipuzkoa Zutik (@GipuzkoaZutik) 2016(e)ko ekainak 1

Denda txiki eta tabernarien elkartasuna

Egiatik ekarri dute “altxorra”. Bertako harakin batek emandako txorixoa, xolomoa… “Beganoek akabatuko gaituzte!” bota du ateraldia sukaldean ari denetako batek. Patata tortila da egunotan guztiotan jan duten elikagai ez-begano bakarra. Otorduetan solastu izan dute batekin eta bestearekin zergatik den begano, gizakiok elikatzeko ditugun kontraesanez, bizidunen arteko hierarkizazioez…

Asteazkena pintxo pote eguna duen Alde Zaharreko tabernariak 22:00etan pasatzeko enkargua eman du. Baliatu ez direnak gustura emango dizkigula. “Nire bezero gehienak Gipuzkoa Plaza berreskuratzeko protesta honetan zeuden, beraz, gaur pintxo bat baino gehiago sobratuko zirela espero dut!” esan du umorez.

Elikagai hondakinez zer pentsa

Ez dago ezer azaldu beharrik, Donostian egunero zaborretara botatzen denarekin lasai asko ehunka lagunek jango luketela esanda. Guztion dirua kudeatzen duten erakunde publikoek ez lukete batere zail izango dendariekin sarea jostea, eta hauek zaborretara beharrean sukalde herrikoi batera bideratzea. Prezioa falta, ordea (borondatea, alegia).

Asteazken gauean elkartean sukaldean ari denetako bat sukaldaria da, lanbidez. Berak bereizi ditu elikagaiak. Alberginiari labana sartu dionean, pena aurpegia jarri dut. Pasatutakoa erabat. Etxeko sukaldea banu, konpost pertzara botako nuke, seguru. “Hau ona dago. Oraintxe jateko bai, oso ona”. Glups! gure ezjakintasunean eta sartu diguten itxurakeriazko “on-txar” aurreiritzi horiekin, zenbat elikagai botatzen ote ditugu, alferrik, egunero?