Huastecak, neska gazteek maisu zaharrari tailerrean ikasia

Atalak: Bertsolaritza, Feminismoa

Rebeca Limón, Dana Sofua Limón eta Diana Laura.

Europa bat-batean jardunaldien barruan, uztailaren 12an Transmisioa izan da gai ardatza.

Rebeca Limón, Dana Sofua Limón eta Diana Laura Hernández Huasteca herrikoak dira, Mexikon. Euren gaztetasuna nabarmendu dute umore handiz, “15-18 urte artekoak gara, arraro sentitzen gara zuen aurrean, gazteenak gara-eta”. Hiriko neska gazteak huapangoa jotzea, horra tailerrek ekarri dutena. Tailer haien berezitasuna, euren kasuan behintzat, bersadore zahar batek (eskolatu gabeak) zuzenean bere bizipenak irakatsi dizkiela.

Euren herriaren azalpenak eman dituzte, eta arroparenak: “Han ohikoa da jendea arropa honekin janztea. Buruko honen neurria, komunitate barruan familiak duen estatusaren araberakoa da. Arropa honetan brodatzaileek euren ametsak brodatzen dituzte, beraz, egilea bakarrik da interpretatzeko gai. Baina denek dute lore huasteca, lau puntu kardinalak eta espiritualtasuna azaltzen dutenak”.

Huapangoa

“Huapango musika nahualt hizkuntzatik eratorritako hitza da, eta oholtza gaina esan nahi du. Uste da XVIII. mendean iritsi zela Mexikora. Musika indigena eta flamenkoaren arteko nahasketa da. Normalean jendeak dantzatu egiten da, zapateatu. Esaten da bere eremu naturala festak direla, bakoitza zoriontsu sentitzen den ospakizunean, jaiotza, ezkontzan… Huapangoek hitz eta musika finkoak dituzte, eta bakoitzak bere erara ematen du. Son huasteco-a, berriz, propio sortutako bertsoak eta hauen artean inprobisatzen diren bertsoak dira. Inprobisadoreak oso gutxi dira, gehiago dira bersadoreak, bertsoak orri batean idatzi eta oholtzara igotzen direnak egin berri dutena kantatzera”.

Hemen jo duten “nekazariaren huapangoa”:

Jarraian norbaiten hutsuneari son huasteco-a kantatu diote:

Transmisioa

“Belaunaldiz belaunaldi transmititzen da, baina gu hirikoak gara eta gure gurasoek ez zuten musika hau ezagutzen. Kasualitatez, ezagutu genuen gure irakaslea, umeei nola irakasten zien, eta asko gustatu zitzaigun. Eskolatu gabea da, baina oso jakintsua, bizitzaz asko dakielako. Eta gure kulturarekiko maitasuna helarazi zigun. Entsegu bakoitzean kontatzen zigun bere esperientziaren bat, esaterako, bere garaian oinez bide luzea egin behar izaten zuela eta horregatik saiatzen zela joandako lekuan ahalik gehien ikasten. Besteek ez zuten irakasten, asko kosta zitzaielako ikastea ‘niri kosta bazait zuri ere kostako zaizu!’ pentsatzen zuten. Ez digu teknikarik erakutsi ‘jarri hatza hemen, jarri hatza han’ eta soinu ona ateratzen duen arte.

Gazte askok huapangoa jotzen dugu, baina trobatu, inprobisatu, oso arraroa da ikustea. Inprobisadoreak zaharrak dira eta hiltzen ari dira. Horretaz jabetuta, tailerrak ireki dituzte, eta guk ere hor ikasi dugu. Gizonena zen huapangoa, emakumeek dantza egiten zuten oholtzapean. Tailerrek hori aldatu dute, orain emakumeen ahotsa ere entzuten da, eta egun tailerretan emakume gehiago dago mutilak baino.