Gazte eta eskarmentudunen bertsoak Azkizuko Topaketan

Atalak: Bertsolaritza, Feminismoa

Irailaren 13an eta 14an Azkizun ospatu zuten emakumetasuna adin guztietako 45 lagunek: 16 urteko koadrila zen gazteena, 65 urtekoa plazan bide urratzaile izandakoa. Zazpi euskalkitan partekatu zituzten bizipenak eta gogoetak, eta praktikara eraman: antzerki bidez eman zieten buelta deseroso sentitu izandako egoerei, eta ofiziokako ariketetan (elkarrizketan, errimatu eta neurtu gabe) generoa planteatuz umorea egiteko saiakeran lotu ziren. Bertso jarriek borobildu zuten asteburua.

“Mundua ezin baita hamarkadaka aldatu”

Azkizun egindako lehen topaketatik hamar urtera etorri da bigarren hau. Aurrerantzean urtero asteburu berean biltzea erabaki zuten. Indarberrituta itzuli ziren, hain bizimodu ezberdinak izanik ere denek egunerokoan esperientzia eta sentipen berak izan zituztela ikusita.

Bizitza eta hilekoa bertso jarrietan

Rosi Lazkanoren sorta honek atea ireki zien borobilean bildutakoei bertsolaritzaz eta bizitzaz hausnartzeko.

Oroitzapenen zakua
erakusteko unea:
Baserri zahar handi baten
famili xume xumea,
eliza eta errezoa,
errespetua gainea,
“Ni pekataria”n hori
itsatsirikan soinea.
Elkarren babesak betez
diru gutxin hutsunea.
Zortzi senide zaharrago
ta azkeneko umea…
Zoriontsu ahaztu gabe
zarela emakumea.

Hamalau urte zitula
neskame lanetan hasi
nesken jakin beharra zen
obeditzea lehenbizi
gau eta egun langile
diru gutxi irabazi
hala ere bizitzarako
nonbait, ondo zuten hezi.
Behar beharrezkoa zen
plantxan ta josten ikasi
ezertan ez zekiela
etsita zenean kasi…
Nobioa egin eta
indultoa irabazi!

Hamabost-hamasei urte:
barruan ezin kabituz,
esplikazio bakarra
zela “kontuz” eta “kontuz”,
astero desberdin batez
txoro-txoro maiteminduz,
denen jakitun zelakotz
ezer ezin konprenituz,
igande arratsaldea
noiz iritsiko kontatuz,
ta gustuko mutilari
lotsaz ezin begiratuz…
Gaur ere gorrituko da
une haiek gogoratuz.

Sei urtez nobioakin
eta elizaz ezkondu
estreinatu beharko zen
hainbeste zuena zaindu!
Ordura arteko beldurrak
nola bat-batean kendu?
Baina hogeita bat urtek
askotako ematen du!
Bikote idilikoa
nahiz pixkat behar zuzendu
ume bat, bi eta hiru
painala eta ukendu…
Etxekoandre izan arren
neskametza ematen du!

Urteak doaz aurrera
eta gorputza baldarra
aitzaki onak: semeak,
etxea edo senarra.
Aldaketa berri batek
ematen dio dardarra
geroz eta hurrerago
bakardadearen marra…
Bera maitatzea zeukan
itxuraz ahaztu xamarra
nahiz oraindik entzuten zun
bihotz taupaden indarra
ohartu da gozatzea
dela falta dun bakarra.

Berrogei eta hamabost
urte kunplituta jada
nahiz sinisteko zaila den
da aldaketa bolada
beti hain lotsati eta
orain ezer ez da traba
ezagutzen zuten denak
harrituta ditu laga.
Nahiz ez izan senidea,
senarra edo alaba:
“Errikotxerako zita”
Ainhoaren* mezua da…
Bertsoak sentimentun bat
nahastu dio behar bada.

*Ainhoa Agirreazaldegi

Taldearen aniztasunaren adierazgarri, gazteenek Bidarraiko bertso udalekuetan egindako kantu hau kantatu zuten.

Emakumetasunari buruzko sortak biltzen hasita, Azkizun estreinatu ez baziren ere, hona hemen Uxue Alberdik Argian argitararatutako “Konplize ditut eta maite ditut denak” sorta, Aire ahizpek eta Mikel Markezek kantatua. Hurrengo topaketarako bertso bilduma osa dezakegu denon artean.