Jule Goikoetxea: “Biltzen hasia da Feministen Estatu Kontseilua, lobby feminista”

Atalak: Feminismoa

Argazkia: norabidea.eus

Info7 irratian elkarrizketa mamitsua egin zion martxoak 5ean Eider Olazar esatariak, Jule Goikoetxea zientzia politikoetako irakasleari. Hemen duzue osorik entzungai. Bertako pasarteak dira ondoren irakur ditzakezunak.

Estatuak definitzen du zer den emakumea, zer den gizona?

Estatua da “ahalmen politiko handiena duen instituzio multzoa”. Noski behar dugula estatua euskaldunok. Zergatik? estatua badaukagulako! Espainiako eta Frantziako estatuak dauzkagu, beraz, kontua ez da estatua nahi dugun edo ez. Kontua ditugun estatu horiek nahi ditugun edo bestelako estatu bat nahi dugun. Estatuak ezer sortu baino, egiten duena da birsortu. Gizonez eta emakumez ezaugarritutako gizarte bat, estatuak egiten duena da era eraginkorrean gizarte hori birsortu. Beste era bateko praktikak jartzen baditugu, gizon eta emakumeen arteko mugak lausotuko dituztenak, eta are gaindituko dituztenak, eta estatuko boterea baldin badaukagu, orduan eraldaketa hori birsortzeko ahalmena izango genuke. Horregatik, gizartearen araberakoa da estatua.

Borroka ideologikoa da gakoa estatua edukiz betetzeko?

Gure gizartea patriarkala eta kapitalista da, hori da birsortzen duena estatuak. Duela 40 urte indar korrelazioa ez zen bera, neoliberalek mendebaldean ez zeukaten gehiengo absolutua. Horregatik lortu zen bere garaian ongizate estatua, demokratizazio zabala hainbat eta hainbat eremutan… Orain ideologia hegemonikoa da neoliberalismoa, hau da, kapitalismo basatia. Zer egiten du estatuak? Kapitalismo basati hori oso era eraginkorrean birsortu: eskubiderik gabe utzi, janaririk gabe, etxebizitzarik gabe… Estatua berez ez da ez txarra ez ona: gakoa da zer ideologiak duen hegemonia estatu horren barruan. Horregatik egin behar dugun lehen gauza da, hegemonia feminista bat sortzen joatea, ahalik eremu gehienetan. Estatugintza egunero egiten dugu, baina estatu formala lortzen dugunean askoz indar handiagoa eduki dezan ideologia feministak. Zeren nagusi den ideologiaren arabera, estatu horrek birsortuko du ongizate gehiago guztiontzat edo gizon zuri aberatsentzat.

Euskal estatuak batez ere feminista izan behar duela esan izan duzu. Zergatik?

Feminismotik egin behar da euskal estatugintza. Gure ekonomia politikoa, gure sistema produktiboa, gure sistema fiskala… dena egin behar da ikuspegi feministatik. Feminismoa da egun dagoen ideologia iraultzaileena, kritikoena eremu guztietan -ez soilik sozialean- (kulturalean, politikoan, ekonomikoan…), eta feminismoa da egungo mugimendu integratzaileena. Kritika egiten dielako botere harreman guztiei. Botere harremanak ez dira sekula neutralizatuko: botere harremanak ezin dira deuseztatu, beti egongo dira. Gatazka beti egongo da, eta eskerrak, bestela ez legoke aldaketarik. Kontua da nola antolatuko ditugun botere harremanak eta haiek dauzkaten ondorio estrukturalak nola murriztuko ditugun. Hori da kontua. Horretarako nahi da estatua, eta boterea, oro har.

Eremu publikoa eta pribatua ere birplanteatuko luke estatu feministak.

Noski. Gure sistemak publiko eta pribatuaren araberako sistemak dira. Irauli behar dena publikoaren eta pribatuaren arteko diferentzia hori da, eta eraldatzeko proposamen hori feminismotik dator, beste ezein ideologiak ez du proposatzen hori deuseztatzea, ezta sozialismoak ere. Aldatzen badugu egitura hori, zeinaren bidez gauza batzuek pribatuak diren eta besteak publikoak, orduan apurtuko dugu patriarkatuaren egitura. Eta ez patriarkatua bakarrik, gehiago sakonduta baita sistema liberalen egitura ere.

Biolentzia iturri nagusia familia dela diozu.

Gizartea nola dago antolatua? publiko-pribatua. Eta pribatua zer da: familia. Pribatua da emakumeen arloa, hau da, legeak ez dauden arloa. Arrazoia ez dagoen arloa, eskubideak ez dauden arloa. Emakumeak baztertuak izan dira eremu pribatura, zeinaren bidez osatzen duzun eremu publikoa. Ez dago gizon arrazional, gizon publikorik, emakume pribaturik gabe. Ez dago eremu publikorik eremu pribaturik gabe: eremu publikoa, hau da, arrazionalitatea, eskubideak, legeak, ordena, morala, kultura… garatzen den espazio hori garatu ahal izateko, eremu pribatua beharrezkoa da. Zergatik? eremu pribatuan egiten direlako eremu publikoaren mantentze lan guztiak, musu-truk. Eremu publikoan dagoen hori guztia nork produzitzen du? gizonezkoek. Hori da marxismoak inoiz kontuan hartu ez zuena, eta horregatik marxismoa da banaketaren inguruko teoria bat (kapitala) eta ez produkzioaren inguruko teoria bat. Horregatik egiten du sarri krak, fokua gizonezkoen eremuan bakarrik jartzen duelako. Eta nork produzitzen ditu gizon horiek? nork produzitzen du humanitatea? Jaiotza, zaintza, hori guztia produkzioa da, ez erreprodukzioa! Kontuz kontzeptuekin, emakumeek egiten dutena ez da “erreproduzitu”, hori estatuak egiten du, birsortu. Emakumezkoek produzitu egiten dute!

Biolentzia hitzak estatuak eta bere garaian ETAk egindakoari mugatuta ulertu izan dugu. Biolentziak eta batez ere emakumeenganakoa politizatu beharra ikusten duzu.

Biolentziak geure egin behar ditugu. Kontua ez da “guk ez dugu biolentziarik nahi, gatazkarik nahi…”. Bai, bai, guk nahi ditugu, kontua da nolako gatazkak, nola erabili biolentzia hori. Emakumeoi biolentzia kendu zaigu. Kontua biolentzia banatzea da. Gizonezkoek egiten dituzten ekintzak politikoa dira. Gizonezkoen arteko eztabaidak ere politiko kontsideratzen dira. Aldiz, emakumeek egindako ekintzak emakumeentzat dira, eta gure arteko eztabaidak saltsa arrosa. Egunkaria hartzen badugu, politika saila askotan txutumutxu hutsa da, “honek hau esan dio besteari eta besteak hau erantzun dio”, hori betiko txutxumutxua da.

Gizonak era masiboan akabatzen dituztenean gatazka politikoa da, emakumeak akabatzen dituztenean emakumeen indarkeria. Ez, ez, ez, hau da onartu ezin dena. Zeren diferentzia hori onartzen badugu, gatazka politikoa gizonezkoena da. Eta badirudi gatazka politiko bakarra daukagula, estatuarekikoa. Emakumeok gatazka politikoa egunero daukagu herri honetan, eta gainera gure inguruko gizonekin. Hori da politizatu behar dena, gure bizitza politizatu behar dugu. Zer esan nahi du biolentzia politizatzeak? herriarenak direla, ez direla emakumeenak, guztionak direla. Emakumeok ez gara herriaren parte, gu herria gara. Emakumeenganako indarkeria, indarkeria politikoaren mailan jarri behar da, berdintasun erreala eta sinbolikoa lortu nahi badugu. Emakumeen kontrako eguneroko biolentzia sinboliko ikaragarria da gatazka bakarra estatuarekikoa dela esatea. Ikusezintasuna ematen baitzaio politikotasuna ematen ez zaion horri.

Gatazka politikoa normalizaziora inguratu heinean emakumeak periferian geratzeko arriskua ikusten duzu.

Noiz eskatzen da normalizazioa? Normaltasunetik atera den hori berriz normara ekartzeko. Hori esan nahi du normalizatzeak. Normalizaziotik kanpo gaudenean, emakumeek hartzen dute askotan gizonezkoek duten botere hori: gudari bilakatu, gerra garaian fabrikara joan… normaltasunetik ateratakoan emakumeek botere gehiago lortzen dute. Normalizaziora itzultzeak zer esan nahi du? emakumeak periferiara itzultzea, gizonezkoak zentrora, gizonezkoek biolentzia gauzatzen jarraitzea emakumeekiko… Guk ez dugu normalizaziorik nahi. Egun 10 gizon badaude espazio publikoan, 5 soberan daude. Eta hori ez da normalizazioa, alderantziz, hori litzateke iraultza, eta hori da nahi duguna.

Normalizazioa litzateke 10 gizonetatik 1-2 isiltzea, eta ez, ez, 5 isildu behar dira. Eta ez dute isildu nahi. Normala da. Ez dut uste intentzioarekin egiten denik. Oso mekanika inkontzienteekin egiten da, eta nahi gabe birsortzen da patriarkatua. Gizonak esertzen direnen emakume batek okupatzen duen espazioaren bikoitza okupatuz, ez dute nahita egiten. Egiten dute espazioa beraiena delako. Ez dira nahita hankazabalik esertzen, eta guk ez dugu nahita jartzen hanka bat bestearen gainean. Baina hor dago patriarkatua: espazioan nola mugitzen garen, nola hartzen dugun… Normalizazioa da patriarkatuaren funtzionamendu eraginkorra, eta hori da nahi ez duguna. Erdigunean egon diren emakumeek erdigunean jarraitu behar dute, eta askoz ere gehiago sartu behar dira. Eta eurak gehiago sartzeko, beste batzuek atera behar dira. Horregatik diot, arazoa isiltzea da! 10 minutu badituzu hitz egiteko, isildu bigarren zatia. Zergatik? Ez da gauza bera emakume batentzat feminista izatea edo gizon batentzat feminista izatea. Bien bizimodua ez baita berdina. Gizon batek feminista izateko egin behar duena da isildu, bere pribilegioei uko egin. Eta entzun. Eta emakume batek feminista izateko egin behar duena guztiz kontrakoa da.

Mugimendu ezkertiarretan erreproduzitzen diren botere harremanekin kritikoa zara.

Ez nago kezkatuta eskuineko misoginoekin, soziologikoki gutxiengoa baitira. Aldiz, gure herrian zentro-ezkerrekoak gehiengoa dira. Hor dago arazoa, berdintasunaren alde dagoen gizon masa horretan. Ez pertsonalki, baizik eta kolektibo moduan. Gizonezko ezkertiarrak, beren bizitzako eremuren batean badira transgresoreak, militanteak edo aktibista diren heinean, kontra egiten diote gauza batzuetan estatuari, moral hegemonikoari… baina beste %95ean ezkertiarrak kontserbadoreak dira, soziologikoki. Alegia, beste eremu guztietan egiten dutena konbentzioak esaten duena da: ezkondu, lanera joan, harreman heteroak eduki, seme-alabak eduki, erosketak VISArekin ordaindu… ditugun normak birsortzen dituzte, baita sentitzeko eta pentsatzeko erak ere. Inertzia horrek normala bizitzera daramatza eta normala patriarkala da. Patriarkatua oso era demokratikoan birsortzen da, oso era normalean. Inolako gatazkarik gabe, eta nahi gabe, hori da arazoa, nahi gabe birsortzen dela. Horregatik diot arazoa ez direla eskuin misogino histerikoak.

Arrakalak ikusten dituzu, mugimendu ezkertiarretan deserosotasuna eragiten hasi da feminismoa.

Hori oso positiboa izan daiteke. Emakumeok ikusi dugu boterea hartu behar dugula. Mikrotik makrora pasa behar dela, mikroa utzi gabe, noski, hori da gakoa. Makrora pasa behar da, makro-politikara, makroekonomiara. Estatura. Ez da nahikoa kaleko mobilizazio eta kontzientziazio lana, bera bakarrik. Hori da oinarrizkoena, baina gero gauzatu behar da era makroan. Horregatik planteatu nuen Feministen Estatu Kontseilua.

Horixe galdetu behar nizun, zertan den Feministen Estatu Kontseilua.

Era tradizionaletan arrakalak sortzen doaz baina oso pixkanaka. Esan bezala, inertzia delako patriarkatua birsortzea. Aparteko egitura bat behar da (alderdietatik aparte, mugimenduetatik aparte…), beste egitura horiek deuseztatu ez, baizik eta osatuko dituena. Horretan interesa daukagun emakumezkoak hasiak gara elkartzen. Hau ez da izango horizontalki eta era parte-hartzailean funtzionatuko duen zerbait. Zergatik? Ez gara demokratikoki hautatutako ordezkariak, hor gaude interesa daukagun pertsonak eta kito. Bere funtzio garrantzitsuena, intzidentzia politikoa izango da. Hau da, lau-bost helburu oso zehatz ezarri urtero, eta denok batera gauden posizio eta botere-guneetatik lan eginaz helburu horiek lortzea. Horregatik izango da lobby bat, lobby feminista bat.