Nik ere «etxezulo fantasia bat» bezala hasi nuen hau, eta, orain beste kolore bat duen arren, saiatzen naiz gozamenari leihorik ez ixten. Hedonismorik ez dut bilatzen —Franco Berardi Bifo-k azaldu zuen ez direla gauza bera—; egonismoaren alde egiten dut normalean, geratu eta egotearen alde, besterik ez bada ere. Orain, egotea beste erremediorik ez daukat. Eta leihotik ikusten dut dena. Leihotik, mundu oso bat.
Ikusten ditut pareko fabrikako langileak txanda aldaketan, 13:45 aldera. Eta berdin ni, haiekin batera hasten naiz lanean zenbaitetan. Lanean, telelanean, edo dena delakoan. Nanni Balestriniren Den-dena nahi dugu nobela, zain, mesanotxean: «Lanik ez baduk ez duk zer janik lana baduk lehertu egiten haiz. Lana ez duk sekula ona. Hiri lana gauza ederra iruditzen zaik hari esker pizza jaten ahal dualako dantzara joaten ahal haizelako zinemara joaten haizelako. Baina familia bat izaten dualarik lan horrekin ez duk modurik izanen pizza jateko ez duk modurik izanen dantzara joateko. […] Orduan ikusiko duk lana gauza makurra dela txarra».
Esan diezaietela A fábrica de nada pelikulako langileei. Munduari begiratzeko beste leiho bat da zinema. Film politikoa da Pedro Pinho eta lagunena, erradikala eta zoragarria. Bizi dugun «apokalipsi jasangarriari» buruzko saiakera bat, langile borrokaren kontraesanen inguruko analisi mardula. Hori guztia, Jacques Demyren eskolako koreografia batekin.
Lan eta lan artean, jakin dut gerran nagoela. Klase gerran ez, bestean. Haienean. Eta pareko fabrikara sartzen ikusten ditudanak soldaduak direla, eta ni ere bai.
«Hau da gerraren izatea. Besteak babestuz, salbatu egiten zara. Soilik zeure buruarengan pentsatzen baldin baduzu, soilik zeure burua txikitzen duzu». Lasaigarria da Akira Kurosawaren Shichinin no samurai (Zazpi samurai) filmeko Kambei Shimada (Takashi Shimura) protagonista hizketan entzutea. Liluragarria da sosegua eta karisma topatzea kaosaren erdian.
Samuraiek galdua dute inoiz izandako kategoria, eta kausa zintzo baten alde borrokatzen dira, ordain eskasaren truke. Nobletasuna igartzen zaie begiradan, ibilkeran. Haien gaineko —eta, batez ere, atzeko, iraganeko— misterioak ematen die kutsu epikoa.
Izan ere, film handia da Zazpi samurai, erraldoia, eta azpian harrapatzen zaitu. Hasiera errukior horrekin, begirada humanista horrekin, gerraren handitasunaren eta nekazarien egunerokotasunaren arteko jauzi perfektuekin. Zaldiek bidelapur gaiztoak nola, hala eramaten du Kurosawak pelikula, trosta ederrean, erritmo bizian. Maisutasun teknikoaz gain, ordea, zinemagileak berebiziko abilezia dauka pertsonaiak aurkezteko, eta guztiei emateko nortasun bereizgarri bat, keinu hurbil bat. Zuhaitz genealogiko bat egin omen zuen nekazarien herrixkako 101 biztanleekin, pelikulako estren arteko harremanak ere kontzienteak izan zitezen.
Shimada protagonista gailentzen da guztien artean. Roger Ebert kritikari estatubatuar ezagunak azaldu zuen film honek abiatu zuela egun ondo errotuta dagoen tradizio bat: hasierako sekuentzietan, pertsonaia nagusiak ondorengo tramarekin zerikusirik ez duen egoera arriskutsu bati egin behar dio aurre, haren izaera ondo markatuta gera dadin.
Fabrikako fordismoa ez, bestea ageri da filmean. John Forden zinemaren zale sutsua zen Kurosawa, eta ekialdeko western handi bat egin zuen, inoiz ikusi dudan zaldi gaineko batailarik ikusgarrienetariko batekin —euritan!—. Westernarekiko abantaila batekin, gainera: begirune handiagoa eragiten du katana duen gerlariak, errebolberra duenak baino.
Asiako eta bereziki Japoniako zinema Kurosawari esker hasi zen mundura zabaltzen, neurri batean, Rashômon filmarekin, batez ere. Herrialdeko zinema ezagutzeko film egokia iruditzen zait Zazpi samurai. Izango da, akaso, han Mendebaldekoegitzat jo izan dutelako. Bistakoa da atzerriko zinemak eragin ziola Kurosawaren zinemagintzari, baina are nabarmenagoa da ondorengo guztiek jaso dutela japoniarraren eskola.
«Bizirik atera gara berriro. Galdu egin dugu berriro», esaten du protagonistetako batek filmaren bukaeran. Kaiolaldi arraro honetan jakin dut Robert Bressonen Un condamné à mort s’est échappé maisulanak (1956) badaukala bigarren izen bibliko bat: Le vent souffle où il veut (Haizeak nahi duen tokian jotzen du). Ez dakit zer gertatuko den gaurtik aurrera, ez dakit zertan aldatuko gaituen oraindik sinesteko zaila den egoera honek. Nago geuk ere nekez irabaziko dugula inoiz. Eta espero dut laster ikusiko dugula elkar auzoko zinema aretoan, adiskide.
Shimada, ezkerrean, samurai taldearen burua.
Gorka Erostarbe Leunda
Ez dakit nola esan beharko genukeen, Andoni; auzoko zinema aretora joateko aukera kendu diguten edo auzoko zinema aretora joateko aukera kendu diogun geure buruari. Ez dakit neur litekeen gutako bakoitzak ardurarik duen eta zenbaterainokoa duen bizi dugun egoera (pre)apokaliptikoan. Ez dakit gailendu den hizkera ilun belikoa erabili behar genukeen. Ezezkoan nago. Gerran gaudela diote mandames-ek. Birusaren aurkako gerran diote, eta militarrez eta poliziaz josi dituzte tranpaldoak, pulpituak… zein kaleak. Ez dago gerrarik birusarekiko, ezpada babestu uste gaituen horrekiko berarekiko; Dut dixit.
Joseba Gabilondo idazle eta pentsalari heterodoxo eta herrikideak apokalipsi kontzeptuaren kontzientzi hartze eta gaurkotasunaz hitz egin berri du; apokalipsiaren kontzientzi hartze horretatik etor daitekeela aldaketarik etortzekotan ere, eta bide batez Parasite zein El hoyo-ren kritikotasun eraldatzaileak ezbaian jarri ditu. Biak ala biak ikusteko gogoa piztu dit; ez, ez baititut ikusi oraindik ere, besteak beste Netflixik ez dugulako etxean; ezta izateko asmorik ere.
Ostu digute, hortaz, auzoko zinema aretora astero joateko aukera, aldi baterako behintzat; edo ostu diogu geure buruari, eta uste genuenaren kontrara, ez dugu hainbesteko denborarik kausitu egin nahi genituzkeen guztiak egiteko. Estimuluak milaka, etxeko hamaikatxo pantailetan, antsiaz beteriko bizimodua lau hormen artean, egitekoak, eginkizunak, egin nahiak eta egunerokoaren egiak, denak nahas-masan. Eta, gutxien espero nuenean, adiskide zahar batekin topo egin dut, bolada luze batean ahaztu samar izandako adiskide batekin; telebistarekin. Bai, badakit, alienazioaren tresna behinena dela telebista, ez duela fama onik kulturmaria gehientsuenetan, baina zinemaren faltan, begi onez, begi berriz hartu dut. Eta eman dizkit gertutasun bat, etxekoekin erritu bat egiteko aitzakia, eta denbora berri bat. Sareetako presek eta ikustaldi fragmentatuek ematen ez duten denbora pausatu(ago) bat; beste kalitate batekoa, nahi bada. Akira Kurosawaren Shichinin no samurai ia kasualitatez topatu dugu telebistan, gaztelaniazko bertsioan. Eta, hara, gertatu zait zinema aretoan, eta gutxi batzuetan hor ere, gertatzen den barne-alkimia berezi hori.
Oroitzen nituen zenbait kontu, baina zein plazer eta zenbat irakasgai, beste behin ikustean, nahiz izan etxezokoan. Lehen galdera bat jaurti nion neure buruari: «Ezer berririk esan, gogoraraziko, dit filmak? Sortu zenetik ia 65 urte igaro ostean egin diezaioke ekarpenik gaur-gaurko garaikidetasunari?». Zinez nituen dudak, nahiz jakin historiako zinemagile goretsienetakoa dela Kurosawa, nahiz jakin bere garaian asko disfrutatu nituela nola zazpi samuraiena halatsu Dersu Uzala ere. Baina, bai, izan da gozamen zein gogamenerako aukerarik, edo zehatzago esanda, gogamen zein gozamenerako denborarik. Denboraren beste gorpuzte bat baita filmetik ateratako lehen irakaspena. Hiru ordu eta erdi luze da filma, eta eskatzen dio ahalegin bat ikusleari, baina, sartzen zaitu istorioan, eta ez berehala askatu, gainera. Eta denborak beste ehundura bat hartzen du. Denbora aurrera doa filmean, baina denbora pausatuago bat da, nahiz tempo-erritmo geldigabe eta bizia duen istorioak.
Eta, bitxia da, behin eta berriro arpilatua eta zapaldua den nekazarien herrixka-komunitateak zerbait ez baldin badu, denbora baita, hil ala bizikoa baitu biziraupenerako estrategiaren bat topatzea. Baina denbora hartzen dute komunitateko kideek eginahal horretan bidaide izango dituen gerlariak topatzeko. Eta galdu antzean dugun denbora egitura batekoak dira Toshirô Mifune aktore japoniar mitikoak fisikotasun indartsu bezain sosegatuz gorpuzten duen pertsonaiarena ere; denboraren tenple orekatuz egiten dituen gogoetak, isiluneak, hartzen dituen erabakiak, adierazten dituen sentimenduak. Gorputzaren eta denboraren igurzte ia ahaztu bat. Oso aspaldikotz telebistaren aurrean sentitu dudan gorputzaren eta denboraren igurzte berbera.
Kurosawak eta telebistak sortu dute alkimia berezia, eta baliogabe utzi dituzte erantzunak sarriegi berritasunaren abaroan topa uste dituen morroi honen konplexuak, ez baikara bizi alferrik new and fast-aren aroan.
Eta, egungo pandemia/krisi egoerari erreparatuta, bi galdera berri otu zaizkit filmetik erauziak. Baga: nor da gaur egun eguneko arroz platerkada soil batengatik, diruari batere erreparatu gabe, ahulari esku bat botatzeko gauza? Biga: nor lirateke egungo samuraiak, Kurosawaren moldeko samuraiak esan nahi baita, eta ez lehen paragrafoan aipatzen nituen gizon berdexka horiek…?
Jatorrizko izenburua: Shichinin no samurai, 七人の侍
Zuzendaria: Akira Kurosawa
Gidoilariak: Shinobu Hashimoto, Akira Kurosawa eta Hideo Oguni
Gure auzoko zinema aretoa zen Itzalon. Aspaldi itxi zuten, baina horrelako aretoen espirituak bizirik jarraitzen duela uste dugu. Eta hori berreskuratzea da blog honen funtsa: zinemaz hitz egitea, auzotik auzora.
Samuraiak denbora berri baterako
Atalak: Telebista
Hilda eroritako samuraien hilobia, muinoan.
Andoni Imaz Pozueta
Nik ere «etxezulo fantasia bat» bezala hasi nuen hau, eta, orain beste kolore bat duen arren, saiatzen naiz gozamenari leihorik ez ixten. Hedonismorik ez dut bilatzen —Franco Berardi Bifo-k azaldu zuen ez direla gauza bera—; egonismoaren alde egiten dut normalean, geratu eta egotearen alde, besterik ez bada ere. Orain, egotea beste erremediorik ez daukat. Eta leihotik ikusten dut dena. Leihotik, mundu oso bat.
Ikusten ditut pareko fabrikako langileak txanda aldaketan, 13:45 aldera. Eta berdin ni, haiekin batera hasten naiz lanean zenbaitetan. Lanean, telelanean, edo dena delakoan. Nanni Balestriniren Den-dena nahi dugu nobela, zain, mesanotxean: «Lanik ez baduk ez duk zer janik lana baduk lehertu egiten haiz. Lana ez duk sekula ona. Hiri lana gauza ederra iruditzen zaik hari esker pizza jaten ahal dualako dantzara joaten ahal haizelako zinemara joaten haizelako. Baina familia bat izaten dualarik lan horrekin ez duk modurik izanen pizza jateko ez duk modurik izanen dantzara joateko. […] Orduan ikusiko duk lana gauza makurra dela txarra».
Esan diezaietela A fábrica de nada pelikulako langileei. Munduari begiratzeko beste leiho bat da zinema. Film politikoa da Pedro Pinho eta lagunena, erradikala eta zoragarria. Bizi dugun «apokalipsi jasangarriari» buruzko saiakera bat, langile borrokaren kontraesanen inguruko analisi mardula. Hori guztia, Jacques Demyren eskolako koreografia batekin.
Lan eta lan artean, jakin dut gerran nagoela. Klase gerran ez, bestean. Haienean. Eta pareko fabrikara sartzen ikusten ditudanak soldaduak direla, eta ni ere bai.
«Hau da gerraren izatea. Besteak babestuz, salbatu egiten zara. Soilik zeure buruarengan pentsatzen baldin baduzu, soilik zeure burua txikitzen duzu». Lasaigarria da Akira Kurosawaren Shichinin no samurai (Zazpi samurai) filmeko Kambei Shimada (Takashi Shimura) protagonista hizketan entzutea. Liluragarria da sosegua eta karisma topatzea kaosaren erdian.
Samuraiek galdua dute inoiz izandako kategoria, eta kausa zintzo baten alde borrokatzen dira, ordain eskasaren truke. Nobletasuna igartzen zaie begiradan, ibilkeran. Haien gaineko —eta, batez ere, atzeko, iraganeko— misterioak ematen die kutsu epikoa.
Izan ere, film handia da Zazpi samurai, erraldoia, eta azpian harrapatzen zaitu. Hasiera errukior horrekin, begirada humanista horrekin, gerraren handitasunaren eta nekazarien egunerokotasunaren arteko jauzi perfektuekin. Zaldiek bidelapur gaiztoak nola, hala eramaten du Kurosawak pelikula, trosta ederrean, erritmo bizian. Maisutasun teknikoaz gain, ordea, zinemagileak berebiziko abilezia dauka pertsonaiak aurkezteko, eta guztiei emateko nortasun bereizgarri bat, keinu hurbil bat. Zuhaitz genealogiko bat egin omen zuen nekazarien herrixkako 101 biztanleekin, pelikulako estren arteko harremanak ere kontzienteak izan zitezen.
Shimada protagonista gailentzen da guztien artean. Roger Ebert kritikari estatubatuar ezagunak azaldu zuen film honek abiatu zuela egun ondo errotuta dagoen tradizio bat: hasierako sekuentzietan, pertsonaia nagusiak ondorengo tramarekin zerikusirik ez duen egoera arriskutsu bati egin behar dio aurre, haren izaera ondo markatuta gera dadin.
Fabrikako fordismoa ez, bestea ageri da filmean. John Forden zinemaren zale sutsua zen Kurosawa, eta ekialdeko western handi bat egin zuen, inoiz ikusi dudan zaldi gaineko batailarik ikusgarrienetariko batekin —euritan!—. Westernarekiko abantaila batekin, gainera: begirune handiagoa eragiten du katana duen gerlariak, errebolberra duenak baino.
Asiako eta bereziki Japoniako zinema Kurosawari esker hasi zen mundura zabaltzen, neurri batean, Rashômon filmarekin, batez ere. Herrialdeko zinema ezagutzeko film egokia iruditzen zait Zazpi samurai. Izango da, akaso, han Mendebaldekoegitzat jo izan dutelako. Bistakoa da atzerriko zinemak eragin ziola Kurosawaren zinemagintzari, baina are nabarmenagoa da ondorengo guztiek jaso dutela japoniarraren eskola.
«Bizirik atera gara berriro. Galdu egin dugu berriro», esaten du protagonistetako batek filmaren bukaeran. Kaiolaldi arraro honetan jakin dut Robert Bressonen Un condamné à mort s’est échappé maisulanak (1956) badaukala bigarren izen bibliko bat: Le vent souffle où il veut (Haizeak nahi duen tokian jotzen du). Ez dakit zer gertatuko den gaurtik aurrera, ez dakit zertan aldatuko gaituen oraindik sinesteko zaila den egoera honek. Nago geuk ere nekez irabaziko dugula inoiz. Eta espero dut laster ikusiko dugula elkar auzoko zinema aretoan, adiskide.
Shimada, ezkerrean, samurai taldearen burua.
Gorka Erostarbe Leunda
Ez dakit nola esan beharko genukeen, Andoni; auzoko zinema aretora joateko aukera kendu diguten edo auzoko zinema aretora joateko aukera kendu diogun geure buruari. Ez dakit neur litekeen gutako bakoitzak ardurarik duen eta zenbaterainokoa duen bizi dugun egoera (pre)apokaliptikoan. Ez dakit gailendu den hizkera ilun belikoa erabili behar genukeen. Ezezkoan nago. Gerran gaudela diote mandames-ek. Birusaren aurkako gerran diote, eta militarrez eta poliziaz josi dituzte tranpaldoak, pulpituak… zein kaleak. Ez dago gerrarik birusarekiko, ezpada babestu uste gaituen horrekiko berarekiko; Dut dixit.
Joseba Gabilondo idazle eta pentsalari heterodoxo eta herrikideak apokalipsi kontzeptuaren kontzientzi hartze eta gaurkotasunaz hitz egin berri du; apokalipsiaren kontzientzi hartze horretatik etor daitekeela aldaketarik etortzekotan ere, eta bide batez Parasite zein El hoyo-ren kritikotasun eraldatzaileak ezbaian jarri ditu. Biak ala biak ikusteko gogoa piztu dit; ez, ez baititut ikusi oraindik ere, besteak beste Netflixik ez dugulako etxean; ezta izateko asmorik ere.
Ostu digute, hortaz, auzoko zinema aretora astero joateko aukera, aldi baterako behintzat; edo ostu diogu geure buruari, eta uste genuenaren kontrara, ez dugu hainbesteko denborarik kausitu egin nahi genituzkeen guztiak egiteko. Estimuluak milaka, etxeko hamaikatxo pantailetan, antsiaz beteriko bizimodua lau hormen artean, egitekoak, eginkizunak, egin nahiak eta egunerokoaren egiak, denak nahas-masan. Eta, gutxien espero nuenean, adiskide zahar batekin topo egin dut, bolada luze batean ahaztu samar izandako adiskide batekin; telebistarekin. Bai, badakit, alienazioaren tresna behinena dela telebista, ez duela fama onik kulturmaria gehientsuenetan, baina zinemaren faltan, begi onez, begi berriz hartu dut. Eta eman dizkit gertutasun bat, etxekoekin erritu bat egiteko aitzakia, eta denbora berri bat. Sareetako presek eta ikustaldi fragmentatuek ematen ez duten denbora pausatu(ago) bat; beste kalitate batekoa, nahi bada. Akira Kurosawaren Shichinin no samurai ia kasualitatez topatu dugu telebistan, gaztelaniazko bertsioan. Eta, hara, gertatu zait zinema aretoan, eta gutxi batzuetan hor ere, gertatzen den barne-alkimia berezi hori.
Oroitzen nituen zenbait kontu, baina zein plazer eta zenbat irakasgai, beste behin ikustean, nahiz izan etxezokoan. Lehen galdera bat jaurti nion neure buruari: «Ezer berririk esan, gogoraraziko, dit filmak? Sortu zenetik ia 65 urte igaro ostean egin diezaioke ekarpenik gaur-gaurko garaikidetasunari?». Zinez nituen dudak, nahiz jakin historiako zinemagile goretsienetakoa dela Kurosawa, nahiz jakin bere garaian asko disfrutatu nituela nola zazpi samuraiena halatsu Dersu Uzala ere. Baina, bai, izan da gozamen zein gogamenerako aukerarik, edo zehatzago esanda, gogamen zein gozamenerako denborarik. Denboraren beste gorpuzte bat baita filmetik ateratako lehen irakaspena. Hiru ordu eta erdi luze da filma, eta eskatzen dio ahalegin bat ikusleari, baina, sartzen zaitu istorioan, eta ez berehala askatu, gainera. Eta denborak beste ehundura bat hartzen du. Denbora aurrera doa filmean, baina denbora pausatuago bat da, nahiz tempo-erritmo geldigabe eta bizia duen istorioak.
Eta, bitxia da, behin eta berriro arpilatua eta zapaldua den nekazarien herrixka-komunitateak zerbait ez baldin badu, denbora baita, hil ala bizikoa baitu biziraupenerako estrategiaren bat topatzea. Baina denbora hartzen dute komunitateko kideek eginahal horretan bidaide izango dituen gerlariak topatzeko. Eta galdu antzean dugun denbora egitura batekoak dira Toshirô Mifune aktore japoniar mitikoak fisikotasun indartsu bezain sosegatuz gorpuzten duen pertsonaiarena ere; denboraren tenple orekatuz egiten dituen gogoetak, isiluneak, hartzen dituen erabakiak, adierazten dituen sentimenduak. Gorputzaren eta denboraren igurzte ia ahaztu bat. Oso aspaldikotz telebistaren aurrean sentitu dudan gorputzaren eta denboraren igurzte berbera.
Kurosawak eta telebistak sortu dute alkimia berezia, eta baliogabe utzi dituzte erantzunak sarriegi berritasunaren abaroan topa uste dituen morroi honen konplexuak, ez baikara bizi alferrik new and fast-aren aroan.
Eta, egungo pandemia/krisi egoerari erreparatuta, bi galdera berri otu zaizkit filmetik erauziak. Baga: nor da gaur egun eguneko arroz platerkada soil batengatik, diruari batere erreparatu gabe, ahulari esku bat botatzeko gauza? Biga: nor lirateke egungo samuraiak, Kurosawaren moldeko samuraiak esan nahi baita, eta ez lehen paragrafoan aipatzen nituen gizon berdexka horiek…?
Jatorrizko izenburua: Shichinin no samurai, 七人の侍
Zuzendaria: Akira Kurosawa
Gidoilariak: Shinobu Hashimoto, Akira Kurosawa eta Hideo Oguni
Editorea: Akira Kurosawa
Argazki zuzendaria: Asakazu Nakai
Musikagilea: Fumio Hayasaka
Aktoreak: Toshirô Mifune, Takashi Shimura, Keiko Tsushima, Yukiko Shimazaki, Kamatari Fujiwara, Daisuke Katô, Isao Kimura, Minoru Chiaki, Seiji Miyaguchi, Yoshio Kosugi
Ekoizlea: Tōhō
Herrialdea: Japonia
Urtea: 1954