La rentrée

Atalak: (C)politika, (E)gizartea, Euskara, Natura

Kurtso oro ikasturte ote?

Iraila, ira, iratze edo garoaren hilabetea, buruila ere deitua.
Haritz-iratze. Iratze ar. Iratze arrunt. Iratze eme. San Joan iratze. Orrazi-iratze. Sorgin-iratze… Horra iratze sorta! Iraila idatzi eta erranairu berriak heldu zaizkit gogora: “Irail gorrail”, “Irail horail”, “Irail mirail”…
“Esaera zahar edo errefrau bat iruteko bi adiera beharko lituzke idatziak”, pentsatu dut. Hala izanda ere, gaur egunean osatutako esamoldea “esan berria” liteke? Hau da, noiz bihurtzen da esaera bat esaera zahar? Esaera berria, noiz bihurtzen da errefraua? Esaera berria errefraua al da? Dena dela ere, saia nadin esaera berriak iruten: “Irail gorraila, eguzkiaren miraila”. “Irail horaila, ilargiaren miraila”, “Apiril jorraila, irail arraila”.

Ez dakit esamolde horiek nik asmatuak diren. Egokiak badira,  erran dezagun, esan zaharrak direla eta txarrak badira, nik asmatuak. Neronek asmatutako esaera txar berriak.

“Arrail” hitza bitxia da. Arraildua, mozkortua egotea da Iparraldean. “Arraileria” berriz, txantxa edo burla da. Lasai baina, ez nago arraildurik eta ez nator arrailerietan. Besterik gabe, neroni, Bidasoaz goi-aldean, iraila la rentrée delakoaren hilabetea dela gogoratzera nentorren. Eleen jorran burua arraildu zait ordea. La rentrée delakoan ahula(go)ak eta nahasia(go)ak izaten gara nonbait.

La rentrée udako oporraldiaren ondoren, ikastetxeetara itzulera adierazteko espresioa da. Frantzian politikariek ere erabiltzen dute euren itzulera izendatzeko. Adierazpideak Iparraldetik Hegoaldera bide egin du azkeneko urteotan. Hegoaldean ere, buruak huts egiten ez badit, EAEko –herri bat izendatzeko eufemismoa– Patxi Lopez lehendakariak, ekinaldi edo ibilbide politiko berriaren hasiera izendatzeko La rentrée erabili duelakoan nago. Alegia, kurtso politiko berriaren abiaburua izendatzeko.

Kurtsoa bere jatorrian –ibai bateko– urak seinalatutako ibilbidea da. Kurtso, gero, gure erdaratan, ikaskuntza aldiari deitu eta deitzen zaio. Euskaraz ikaskuntza aldiari ikasturtea deitu eta deitzen zaio. Hitz egokia deritzot bistan da, bistan denez. Alabaina, inertziaz edota ignorantziaz,  uda ondoren hasten diren ekitaldi edo kurtso ia guztiak ikasturteak bihurrarazi ditugu.

Esaterako, irailean ikasturte politikoa hasten da urtero. Alta bada, inkestek diotenez, politikari (ia) guztiek urtero-urtero ez dute bosteko nota gainditzen, hots, ikasturte oro suspenditu egiten dute. Eta halere, ikasturte berrian denek segitzen dute kurtsoa gainditu izan balute bezala.

Kurtso berriari ikasturte deitu dakioke. Baina, esaera zaharrak dioenez “Oro ez da urrea”. Eleen jorran burua arraildu zaidala errana dut jada. Hara, honelako zerbait adierazi nahi nuen: “Oro ez da urrea” beraz “Irail, arrail eta jorrail”.