Azken komunioa (Pour sa femme)

Atalak: Musika

Xabier Lete zuzenean / Azken kontzertua. Errenteria 1999-IX-25. Diskoetxea: A&M Kultur Promotora. CD-Bikoitza. Musikariak: Xabier Lete. Pascal Gaigne (gitarrak). Txema Carces (baxua). Pello Ramirez (txeloa). Joxan Goikoetxea (akordeoia) Karlos Gimenez (pianoa).

Xabier Leteren Azken kontzertua bere azkeneko komunio handia izan zelakoan nago. Errenterian gauzatua, bi partetan emana, bi CDtan jasoa heldu zaigu. Hari baten bila ibili naiz komunio gogoangarri haren oihartzunak zabaldu eta partekatzeko. Aitortu dezadan hasteko eta behin: musikan neofito naiz, beraz, nire hari musikala ahul samarra dukezu.

Goraipatu ditzadan hasmentan bost musikariak, euren soken eta teklen doinu trebe-ausart-herabeak goratu ere. Bostekoaren musika-noten uztarketak aho zabalik uzten nau. Bat-bederaren emana apartekoa begitandu zait, eta guztiena, batera, sotiltasunaren emaria. Hainbesteraino liluratu nau emaitzak, ezen, kantak estudioan moldatuak ote ziren pentsarazi zidala une batez. Hots, musikariek berek pasarte zenbait berriz ere joak zirela eta egungo teknikarien eskutik kantak berrosatuak ote ziren. Koitadu halakoa! Ez andereak, ez jaunak, kontzertuan jotako notak entzun ziren legez ditugu entzungarri. Pascal Gaigneren notak magistralak dira, Joxan Goikoetxearen eta Pello Ramirezen notetan eztiki kulunkatzen zara aldi berean. Txema Carcesen baxua presente dago betiere, nabarmendu barik baina.

Karlos Gimenezen nota(k) ezin nabarmendu gabe aipatu, ordea: bikaina. Xabier Leteren inoizko grabazioa duzu Azkenekoa, Leteren hitzak eta Gimenezen musika moldaketak –hainbat kantaren konposaketa, barne– berezko nortasunaz uztartu dituena. Bi CDtan, emanaldia 11 + 10 musika piezaz gorpuztua dago, hitzak eta doinuak mihisetan harilkatuak geratu dira behin betiko; autorearen 20 predikuz edo aitzinsolasez apaindua. Xabier Letek ez zuen, bizirik zegoela, Azkeneko hau argitara eman nahi. Emaitza heriorena ere bada modu batez, ezin heriotza eta bizitza bereizi poeta honenganako gure irudimenean.

Pertsonok barne eta kanpo bizipenek osatuta gaude, eta kantuotan halaxe ageri ere oiartzuarraren izaera: Biographia, Malkoak euri balira, Agian, Zuk badiozu, Jardin bat zuretzat, Xalbadorren heriotzean, Ni naiz, Nafarroa, arragoa… eta Lizardi! kantetan dautza bere baitatik baitarako hitzak. Bere barnetik haragoko oihartzunak berriz, Habana, Txile, Katalunia, Paris, Pio Baroja, George Brassens eta Jacques Brelengan aurkituko dituzu.

Pentsa dezakezu betiko kantak daudela bilduman. Eta halaxe dituzu. Alabaina, emaria iturri zaharretik heldu den ur berritua duzu. Xabier Leteren izatearen elikagai zaharrak, solasek eta kantek utzitako irudi hilezinak: gorputz eta zuhaitz baten tristura eta pozaren abarrak. Oiartzungo poeta-kantariak azkeneko arnasekin ordaindu nahi izan zizkigun antzinako zorrak.

P. S. :  Azken komunioa (Pour sa femme) ipini diot orri honi izenburu. Argiako 2316 zenbakiko Abarrak delakoan doan testua da.

Pour ma femme edo Lourdesen alde!

Ezin paperaren mugetan dena idatzi, eta orri mugagabe honetan ere, laburrean hobe.

Pare bat eranskin testuari, beraz:
1. Disko honek hainbat kantu inedito biltzen du. Jacques Brel-en urrezko seiko kanta sorta. Poeta-kantariak diskoan grabatu gabe utzi zituen kantetako batzuk dira. Bera zendu ostean, idazki bat zuzendu nion eta amaieran hauxe adierazi:

– Barkatu, baina ez dizut barkatzen Jacques Brel-en kantuak zure ahots “kaskarrean” grabatu gabe –argitara eman gabe– partitu izana.
Xabier Lete partitu zen baina, ez digu huts egin –niri ez dit huts egin behintzat–. Bihoazkio nire eskerrak lan postumo honengatik, nire “barkamena” barne.

2. Brel-en kanten artean Les timides dago, Letek Lotsatiak izenez emana. Azken kontzertu hartan Jardin bat zuretzat eskaini zion bere emazteari, Lourdes Iriondorentzat berariaz konposatua kanta, beraz. Kanta hau, gaur egun ezagutua eta preziatua bada ere, orduan ineditoa ere zen. Lotsatia zen Xabier Lete. Euskaraz ez zen ausartu esaten, eta kanta frantsesez (Pour ma femme) eta ingelesez (For my wife) eskaini zion bere emazteari.

Neroni kantaldian nengoen, eta handik bi egunetara Pour ma femme izenburuko iruzkina idatzi nuen kontzertuaren kariaz.

Lan eskaera zen. Eta, halabeharrez, gaztelaniaz idatzi nuen.

Bizitza paradoxa sorta da! Baita horien gogorapen sorta ere!

Kanta, kontzertua eta diskoa Lourdesen alde! legez gogora ditzagun, baita Lourdesi esker ere!